W trakcie procesów starzenia zmienia się nie tylko nasz wygląd. Zmiany zachodzące w organizmie sięgają znacznie głębiej. Dieta osób starszych zazwyczaj różni się od diety osób młodych – zapotrzebowanie kaloryczne jest zazwyczaj niższe, co więcej seniorzy często cierpią na różnego rodzaju schorzenia, które wiążą się ze specjalnymi wymaganiami żywieniowymi. Należy zdawać sobie sprawę, że dieta człowieka w podeszłym wieku ma ogromne znaczenie, gdyż może poprawić jakość jego życia. Czym należy się kierować przy tworzeniu menu dla osoby starszej?
Jak z wiekiem zmienia się ludzki organizm?
Wiedza na temat jakie zmiany zachodzą z wiekiem w ludzkim organizmie pozwala tworzyć pełnowartościową dietę, która zaspokaja potrzeby osób starszych.
Jedną z charakterystycznych zmian, które obserwujemy u osób w podeszłym wieku jest zmniejszona produkcja śliny. Efektem jest uciążliwa suchość w ustach, która zazwyczaj sprawia, że starsza osoba nie ma apetytu.
Innym problemem jest osłabienie zmysłów węchu i smaku. W pewnym wieku ludzie nie czują już zapachu potraw tak intensywnie jak za czasów młodości. Co więcej ich smak nie jest już tak wyraźny. Nie dziwi więc, że sięgają po jedzenie znacznie rzadziej niż osoby młode, często pomijają posiłki. W wielu wypadkach jedzenie przestaje sprawiać im przyjemność, nie mają więc na nie ochoty.
U osób, u których w podeszłym wieku doszło do pogorszenia wzroku dochodzi kwestia braku atrakcyjności wizualnej potraw. Często mówi się, że człowiek najpierw zaczyna jeść oczami. W przypadku wielu seniorów jest to niemożliwe.
Innym problemem, który należy wziąć pod uwagę jeżeli chodzi o żywienie osób starszych jest problem z przeżuwaniem. Wielu ludzi w podeszłym wieku ma ubytki w uzębieniu, czego naturalną konsekwencją są problemy z przeżuwaniem. Często spożycie posiłku wiąże się dla nich z wieloma trudnościami, dlatego niechętnie sięgają po jedzenie.
Z wiekiem ludzki układ trawienny działa zdecydowanie mniej sprawnie, co sprawia, że seniorzy często cierpią z powodu dolegliwości trawiennych. Świadomi tego stanu rzeczy jedzą mniej, a często również odmawiają posiłków.
Ludzie starsi potrzebują też znacznie mniej kalorii niż osoby młode. Ich metabolizm spowalnia – szacuje się, że po sześćdziesiątym piątym roku życia zmniejsza się nawet o piętnaście procent. Naturalne jest również, że większość seniorów rusza się znacznie mniej niż w młodości. Osoba, która całe dnie spędza w pozycji siedzącej nie potrzebuje jeść tyle co człowiek prowadzący aktywny tryb życia.
Kwestią, która należy wziąć pod uwagę jest także odwodnienie u osób starszych, które zdarza się dość często ze względu na upośledzoną zdolność zagęszczania moczu.
W wielu wypadkach należy wziąć pod uwagę środki finansowe, którymi dysponuje osoba starsza. Często zdarza się, że budżet seniora jest na tyle ograniczony, że nie jest on w stanie pozwolić sobie na zakup pewnych produktów.
Nie ma jednej diety, która sprawdzi się u wszystkich starszych osób, gdyż zazwyczaj zmagają się one z rozmaitymi dolegliwościami zdrowotnymi. Menu musi być zawsze dostosowane do stanu zdrowia seniora (przykładowo cukrzyca wymaga wykluczenia z diety produktów charakteryzujących się wysokim indeksem glikemicznym). Dieta powinna być również skonstruowana w taki sposób, żeby zapobiegała chorobom typowym dla wieku podeszłego (demencja starcza, choroba Alzheimera). Warto zdawać sobie sprawę, że dobrze skomponowana dieta jest w stanie opóźnić procesy starzenia.
Dieta osoby starszej – ogólne zasady
W przypadku komponowania menu dla osoby starszej należy zwrócić uwagę na odpowiednią kaloryczność – nie powinna być ona zbyt mała, ani za duża. Pamiętamy, że ludzie starsi mają niższą przemianę materii niż osoby młode. Przy ustalaniu kaloryczności dobrze jest wziąć pod uwagę także styl życia danego człowieka. W przypadku osób aktywnych fizycznie kaloryczność posiłków powinna być większa niż u osób ruszających się niewiele lub całkowicie unieruchomionych.
Układ trawienny seniora często nie jest już w pełni sprawny, dlatego nie ma mowy o przejadaniu się. Jedzenie trzech dużych posiłków dziennie mogłoby doprowadzić do poważnych dolegliwości trawiennych. Dietetycy zalecają seniorom jedzenie pięciu, a nawet sześciu mniejszych dań. Ważne jest, żeby odstępy czasowe pomiędzy posiłkami nie były krótsze niż trzy godziny. Równie ważne jest, żeby kolację spożyć nie później niż trzy godziny przed snem.
Dobrze skomponowana dieta powinna zawierać odpowiednie ilości białka, tłuszczów i węglowodanów. Proporcje te są w dużej mierze uzależnione od stanu zdrowia osoby starszej (na przykład osoby mające problemy z nerkami muszą ograniczyć spożycie białka).
Niezwykle ważne jest uwzględnienie w menu dużej ilości warzyw i owoców. Są one niezbędne gdyż stanowią znakomite źródło dobrze przyswajalnych witamin i minerałów. Jednocześnie należy pamiętać, że ludzie starsi często rezygnują z jedzenia owoców i warzyw, gdyż mają problemy z ich przeżuwaniem. W takim wypadku dobrze jest podawać je w formie rozdrobnionej.
Dieta powinna być możliwie jak najbardziej urozmaicona. Zaleca się ograniczyć spożycie cukru, soli i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (z powodzeniem można zastąpić je tłuszczami roślinnymi).
Organizmy osób starszych często są odwodnione, nie można więc zapominać o spożywaniu odpowiednich ilości płynów. Do picia najlepiej sprawdzi się woda. Dobrze jest podawać osobie starszej wodę ciepłą. Jednocześnie należy zadbać, żeby piła ona niewielkie ilości płynów przez cały dzień (tylko w ten sposób można zapobiec odwodnieniu).
Planując menu należy uwzględnić upodobania kulinarne osoby starszej. Można ewentualnie nieco zmodyfikować ulubione potrawy.
Niedobory składników odżywczych
Osoba układająca dietę dla osoby starszej powinna zdawać sobie sprawę, że wraz z upływem lat zwiększa się prawdpodobieństwo niedoborów pewnych witamin – między innymi witaminy B12. U seniorów często pochopnie diagnozowana jest demencja starcza lub inne schorzenia o podłożu neurologicznym. Nierzadko ich powodem mogą być niedobory składników odżywczych.
Ludzie starsi borykają się także z niedoborami innych witamin z grupy B, witaminy C, witaminy E. Ich dieta często nie pokrywa zapotrzebowania na związki mineralne takie jak żelazo, wapń, potas, magnez, miedź czy cynk. Seniorom brakuje żywności bogatej w antyoksydanty, które są niezbędne do usuwania z organizmu wolnych rodników (powodują one choroby nowotworowe i przyspieszają starzenie).
Warto również wspomnieć o niedoborach białka, które jest podstawowym budulcem ludzkich mięśni – u ludzi starszych ma miejsce ubytek mięśni.
