Jad pszczeli w większości z nas budzi negatywne skojarzenia. Użądlenie pszczoły wywołuje bowiem ból i opuchliznę. Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że jest on cenionym surowcem leczniczym i kosmetycznym. Czym dokładnie jest jad pszczeli? Jaki jest jego skład? W jaki sposób jad pszczeli wpływa na naszą urodę i zdrowie?
Czym jest jad pszczeli?
Jad pszczeli (nazywany także apitoksyną) jest to wydzielina gruczołu jadowego pszczół (zarówno pszczoły robotnicy, jak i królowej pszczół). Apitoksyna służy pszczołom do obrony własnej lub obrony gniazda. Ma ona postać prawie bezbarwnej, lekko żółtawej cieczy o zapachu zbliżonym do miodu. Jej gorzki, kwaśny smak jest bardzo intensywny – w ustach daje uczucie gorąca. Jad pszczeli nawet w 70% składa się z wody. Jego gęstość w zależności od gatunku pszczół waha się w okolicach 1,13 g/cm³, a pH pomiędzy 4,5-5,5. Jad pszczeli charakteryzuje się odpornością na niskie temperatury, wytrzymuje również krótkotrwałe ogrzewanie do temperatury zbliżonej do 100 stopni Celsjusza. Wykazuje ponadto odporność na wpływ tlenu i promieniowania słonecznego. Jadu pszczelego nie można rozpuścić w alkoholu, jest on natomiast dobrze rozpuszczalny w wodzie i rozcieńczonych kwasach. Ilość jadu w gruczole jadowym wynosi przeciętnie 300 μg. W trakcie żądlenia pszczoła wprowadza do ciała ofiary od 50 do 140 μg jadu. Szacuje się, że od jednej pszczoły można uzyskać ok. 85 μg jadu. Podczas produkcji kosmetyków i leków z apitoksyną nie giną pszczoły.
Jad pszczeli – skład
Skład jadu pszczelego nie jest jeszcze do końca poznany. W 70% składa się on z wody. Wiadomo, że większość suchej masy jadu to peptydy – tertiapina, sekapina, adolapina, prokamina, melittyna, apamina, czy peptyd MCDP. Apitoksyna jest bogata w białka o właściwościach enzymatycznych takie jak: fosfomonoesteraza, lizofosfolipaza, α-D-glukozydaza, fosfolipaza A2, hialuronidaza.
Jad pszczeli zawiera ponadto cukry, feromony, aminy biogenne, fosfolipidy, biopierwiastki i aminokwasy.
Jad pszczeli – wpływ na zdrowie
Apitoksyna wykazuje korzystny wpływ na ludzkie zdrowie. Działa ona przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo, antywirusowo (jest skuteczny także w walce z wirusem HIV – powoduje uszkodzenia w otoczce białkowej tego wirusa, a jednocześnie nie wyrządza szkody zdrowym komórkom), zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych. Wiadomo, że jad wydzielany przez pszczoły jest w stanie absorbować pierwiastki, które są efektem promieniowania radioaktywnego.
Jad pszczeli jest często wykorzystywany w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów, a także reumatoidalnego zapalenia stawów. Jad pszczeli w wielu wypadkach okazuje się skuteczniejszy niż niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki immunosupresyjne i sterydy, które często przepisuje się osobom cierpiącym na te schorzenia. Apitoksyna zwalcza stany zapalne, a jednocześnie nie powoduje żadnych skutków ubocznych.
Podskórne podawanie apitoksyny wiąże się z silnym efektem przeciwbólowym.
Od 1950 roku mówi się o właściwościach przeciwnowotworowych jadu pszczelego. Prowadzono nawet badania nad przyczynami śmierci pszczelarzy. Ciekawostką jest, że umierali oni na nowotwory rzadziej niż reszta populacji.
Maści sporządzone na bazie jadu pszczelego można wykorzystać przy leczeniu rwy kulszowej, skręceniach, stłuczeniach, zapaleniu korzonków, egzemie i łuszczycy, chorób oczu (takich jak na przykład zapalenie rogówki, tęczówki, twardówki).
Współcześnie stosuje się apitoksynę w leczeniu przewlekłych migren, astmy oskrzelowej, a nawet nadciśnienia. Jad pszczeli posiada właściwości przeciwzakrzepowe, dzięki czemu może być pomocny w profilaktyce miażdżycy, zakrzepicy żylnej, zapalenia żył i tętnic.
Apitoksyna może być pomocna przy zapaleniu pęcherza moczowego, troficznych wrzodach, dychawicy oskrzelowej, gośćcu, źle gojących się ranach, różnego rodzaju alergiach, bólach pourazowych, stwardnieniu rozsianym. Jako, że sprzyja ona tworzeniu się erytrocytów, może być wykorzystywana w leczeniu i profilaktyce anemii.
Zastosowanie jadu pszczelego w kosmetyce
Jad pszczeli coraz częściej stosowany jest w kosmetyce. Jego popularność wynika między innymi z faktu, że stymuluje on syntezę kolagenu i elastyny, dzięki czemu wygładza i ujędrnia skórę, a także przeciwdziała pojawianiu się zmarszczek. Działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe sprawia, że jad pszczeli jest szczególnie skuteczny w pielęgnacji skóry trądzikowej.
Jad pszczeli zwiększa poziom nawilżenia skóry, wyrównuje jej koloryt, rozświetla, odżywia, usuwa różnego rodzaju niedoskonałości.
Po nałożeniu na skórę kosmetyków z jadem pszczelim odczuwa się mrowienie, które jednak dość szybko ustępuje. Kosmetyki z jadem pszczelim porównywane są do bezigłowego botoksu.
Należy pamiętać, że tak jak i leczenie apitoksyną, tak i stosowanie jej w celach kosmetycznych jest niemożliwe u osób z alergią na produkty pszczele. Przed zastosowaniem kosmetyków, które zawierają jak pszczeli należy wykonać próbę uczuleniową (ryzyko alergii jest stosunkowo wysokie).
Przeciwwskazania do stosowania jadu pszczelego
Choć jad pszczeli posiada wiele dobroczynnych właściwości, bezwzględnym przeciwwskazaniem do jego stosowania jest alergia na produkty pszczele. Terapia apitoksyną nie jest wskazana dla osób z chorobami nerek, chorobami i dysfunkcjami wątroby, cukrzycą, gruźlicą, chorobami trzustki, zaburzeniami psychicznymi, czy chorobami kobiecymi.
Pamiętajmy, że terapii jadem pszczelim nigdy nie powinno się przeprowadzać na własną rękę. Musi się ona zawsze odbywać pod kontrolą lekarza. Proces leczenia zawsze rozpoczynany jest próbą uczuleniową.
Czy wiesz, że:
– Brom i chlor są w stanie natychmiast likwidować toksyczność jadu pszczelego.
– Leczenie jadem pszczelim praktykowane jest od wieków. Przykładem może być Karol Wielki, który został wyleczony z podagry dzięki zastosowaniu jadu pszczelego.
– Większość pszczelarzy pozyskuje apitoksynę przy pomocy tak zwanych ramek do kolekcjonowania jadu, które wykonane są ze szkła i przewodów elektrycznych. Kontakt z ramkami powoduje delikatne porażenie pszczoły prądem, jednak nie zagraża jej zdrowiu i życiu. Pszczelarze natomiast zmazują jad ze szkła. Apitoksyna pobierana jest tylko dwa razy w ciągu sezonu od jednej rodziny pszczelej. Co ciekawe na wydzielenie 100 g jadu potrzeba pracy aż 5 kilogramów owadów.
– Pszczelarze, którzy stosunkowo często doświadczają użądleń pszczół z czasem uodparniają się na działanie ich jadu.
– Pszczoła po użądleniu ofiary umiera. Dzieje się tak dlatego, że jej żądło jest zakończone haczykiem. Po wbiciu żądła owad nie może go wyjąć. Kiedy odlatuje wyrywa ze swojego odwłoka zbiorniczek jadowy.
– Użądlenie bezkręgowca, który posiada miękkie ciało nie jest dla pszczoły szkodliwe, gdyż może ona wyjąć z niego żądło i odlecieć. Z kolei użądlenie człowieka lub większego zwierzęcia jest dla owada równoznaczne ze śmiercią.
– W tej chwili kosmetyki z jadem pszczelim są produkowane między innymi przez takie firmy jak Bee U Organics, Guerlain, ManukaDoctor, Rodial.
– Hipokrates wykorzystywał jad pszczeli do leczenia dolegliwości stawów.