Ruta zwyczajna jest rośliną leczniczą, której właściwości doceniano już w czasach starożytnych. Znajduje ona także zastosowanie w kuchni, a jej charakterystyczny zapach odstrasza koty. Jakie właściwości posiada ruta zwyczajna? Kto szczególnie powinien się nią zainteresować? Czy istnieją przeciwwskazania do jej stosowania?
Czym jest ruta zwyczajna?
Ruta zwyczajna jest to wieloletnia roślina, którą zaliczamy do rodziny rutowatych. Charakteryzuje się ona wzniesioną, osiągającą zazwyczaj do 100 centymetrów wysokości, sino-zieloną łodygą. Jej liście mogą być podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne. Żółte kwiaty ruty wyrastają w górnych kątach liści. Są one zebrane w wiechowate kwiatostany. Okres kwitnienia rośliny rozpoczyna się w czerwcu i trwa do sierpnia. Owocem jest wielonasienna torebka, w której znajdują się ciemnobrązowe, trójkanciaste nasiona. Ruta zwyczajna posiada charakterystyczny, nieprzyjemny zapach i gorzki smak. Ruta wywodzi się ze wschodniej i południowo-wschodniej Europy. Współcześnie uprawiana jest w wielu krajach i występuje we wszystkich regionach świata (za wyjątkiem Antarktydy). Rutę zwyczajną powszechnie uprawia się w Polsce. Roślina ta charakteryzuje się bogatym składem i posiada wiele walorów leczniczych.
Zamów nasiona Ruty zwyczajnej w sklepie W.Legutko
Ruta zwyczajna – skład
Ziele i liście ruty zwyczajnej charakteryzują się bardzo bogatym składem. Roślina ta zawiera pewne ilości olejków eterycznych (które zawierają między innymi: związki monoterpenowe, w tym limonen, linalol, α i β-pinen, czy mentol). W jej składzie znajdziemy duże ilości flawonoidów (przede wszystkim rutynę, kemferol i kwercetynę), kwasy fenolowe (kwas ferulowy, protokatechowy, p-hydroksybenzoesowy, p-kumarowy, chlorogenowy), alkaloidy (graweolina, skimianina, arboryna, rutamina), kwasy organiczne, witaminę C, sole mineralne, kumaryny (a także ich pochodne metylowe i hydroksylowe), lignany, lipidy, polisacharydy.
Surowiec wykorzystywany w ziołolecznictwie musi zostać zebrany jeszcze przed kwitnieniem (ścina się zazwyczaj szczyty pędów), a następnie wysuszony w przewiewnym miejscu.
Ruta zwyczajna – wpływ na zdrowie
Ruta zwyczajna charakteryzuje się działaniem przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym, antywirusowym, żółciopędnym, przeciwzapalnym, przeciwpasożytniczym, wiatropędnym, uspokajającym.
Właściwości przeciwzapalne sprawiają, że ruta zwyczajna może okazać się bardzo pomocna w chorobach stawów, a także wielu schorzeniach o podłożu autoimmunologicznym.
Dzięki właściwościom rozkurczowym może być pomocna przy wyjątkowo bolesnych miesiączkach. Działanie rozkurczowe jest pomocne również przy niektórych dolegliwościach układu pokarmowego. Ruta wzmaga apetyt, pomaga w leczeniu biegunki.
Ruta zwyczajna jest w stanie rozkurczać naczynia krwionośne, przez co obniża ciśnienie krwi. Rutyna uszczelnia naczynia krwionośne i poprawia krążenie obwodowe. Może ona zlikwidować nieestetyczne „pajączki” na nogach.
Współcześnie coraz więcej mówi się o korzystnym wpływie tej leczniczej rośliny na układ nerwowy. Zawarte w niej związki mogą skutecznie spowalniać degenerację włókien nerwowych.
Rutę zwyczajną można wykorzystać jako środek przeciwpasożytniczy. Jest ona skuteczna w walce z wieloma pasożytami układu pokarmowego. Odstrasza ponadto takie pasożyty jak na przykład wszy.
Aktywne substancje obecne w rucie zwyczajnej mogą spowalniać procesy starzenia się skóry i całego organizmu.
Ruta stosowana zewnętrznie może być pomocna w walce z grzybicą skóry. Okłady z ruty mogą mieć działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Roślina ta łagodzi stany zapalne po ukąszeniu owadów.
Zastosowanie ruty zwyczajnej w kuchni
Ruta zwyczajna może zostać wykorzystana w kuchni. Do celów kulinarnych nadają się świeże liście tej rośliny. Przy ich pomocy można aromatyzować sałatki i surówki, herbaty i niektóre napoje owocowe, konserwować dziczyznę. Niewielkie ilości ruty dodaje się do mięs, ryb, kapusty, grzybów, potraw duszonych.
Osoby chcące użyć w kuchni liści ruty muszą pamiętać, że są one bardzo gorzkie. Jednak ich charakterystyczna gorycz zmniejsza się pod wpływem kwasów. Z tego względu warto dodawać ją przede wszystkim do produktów kiszonych lub marynowanych przy użyciu octu.
Jak zrobić napar z ruty zwyczajnej?
Napar z ruty zwyczajnej nadaje się do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego. Do jego przygotowania potrzebne jest suszone ziele ruty i wrząca woda. Dwie łyżki suszonych ziół wsypujemy do szklanki, następnie zalewamy je wodą i odstawiamy na kilkanaście minut pod przykryciem.
Przeciwwskazania do stosowania ruty zwyczajnej
Ruta zwyczajna jest niewątpliwie bardzo cenną rośliną leczniczą. Jednocześnie musimy pamiętać, że w wielu wypadkach jest także niebezpieczna i istnieje wiele przeciwwskazań do jej stosowania.
W składzie ziela ruty znajdują się furanokumaryny, które sprawiają sprawiają, że nasza skóra staje się bardziej wrażliwa na działanie promieniowania słonecznego (jest to tak zwane fotouczulenie). Z tego względu niezwykle ważne jest, żeby podczas kuracji tym ziołem unikać słońca. Działanie fotouczulające jest na tyle silne, że zaleca się zrezygnować ze stosowania ruty wiosną i latem.
U części osób dotykanie świeżego ziela ruty może doprowadzić do pojawienia się pęcherzowego zapalenia skóry. Z tego względu podczas zbiorów ruty powinno się dobrze zabezpieczyć skórę. O poparzenia i podrażnienia skóry łatwo szczególnie podczas letnich i słonecznych dni.
Dawniej ruta zwyczajna była stosowana jako środek poronny, dlatego zakazane jest stosowanie jej w okresie ciąży. Ostrożność powinny zachować wszystkie kobiety, gdyż ruta zwyczajna może doprowadzić do silnych skurczów macicy i obfitego krwawienia.
Stosowanie ruty zwyczajnej jest zabronione u osób krwawieniami z macicy, nieżytami przewodu pokarmowego, zgagą, chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, czy też przewlekłym owrzodzeniem jelita grubego.
Na preparaty zawierające rutę zwyczajną muszą uważać również mężczyźni, gdyż zawarte w roślinie związki osłabiają ruchliwość plemników.
Oprócz osób ze skłonnościami do alergii, na rutę powinny uważać kobiety z włosami rudymi lub blond, gdyż są one bardziej podatne na uczulenia tą rośliną, niż inne kobiety i mężczyźni.
Zastosowanie ruty zwyczajnej w kosmetyce
Ruta zwyczajna jest rośliną często wykorzystywaną w kosmetyce. Zawarte w niej związki uszczelniają naczynia krwionośne, dlatego może ona posłużyć do produkcji kosmetyków dedykowanych skórze naczynkowej.
Ruta działa przeciwzapalnie i przeciwłojotokowo, przyspiesza też gojenie się ran i regenerację skóry, dlatego będzie bardzo pomocna w pielęgnacji skóry trądzikowej.
Ogromna ilość przeciwutleniaczy sprawia, że ruta zwyczajna spowalnia procesy starzenia. Wyciągi z tej roślin znajdą zastosowanie w kosmetykach typu anty-age.
Jednocześnie należy podkreślić, że preparaty z rutą powinno się stosować ze szczególną ostrożnością, gdyż ma ona działanie fotouczulające.
Napary z ruty można stosować na włosy w celu ich wzmocnienia.
Ruta zwyczajna – uprawa
Ruta zwyczajna jest powszechnie uprawiana w Polsce. Ze względu na liczne prozdrowotne właściwości warto jest rozważyć posadzenie jej w swoim ogrodzie. Roślina ta bardzo dobrze czuje się w glebach żyznych (zwłaszcza takich, które zawierają dużo wapnia). Jednocześnie z powodzeniem można uprawiać ją także na glebach piaszczystych, ewentualnie piaszczysto-gliniastych.
W przypadku ruty idealne pH gleby waha się od 6,6 do 7,2. Ważne, żeby ziemia była lekko wilgotna.
Dla ruty zwyczajnej dobrze jest zarezerwować stanowisko słoneczne (sprawdzi się również lekki półcień) i dobrze osłonięte od silnych wiatrów. Roślina ta zda egzamin jako element ogródków skalnych lub rabat ziołowych. Można posadzić ją w sąsiedztwie innych ziół. Najlepiej, gdyby były to tymianek i szałwia. Doświadczeni ogrodnicy nie zalecają siania ruty obok majeranku.
Ruta zwyczajna nie wymaga zbyt wielu zabiegów pielęgnacyjnych. Nie musimy jej nawozić (jest to nawet niewskazane gdyż prowadzi do wytwarzanie dużej ilości zdrewniałych pędów, które mogą przemarznąć podczas zimy). Roślina ta ma skłonność do bujnego rozrastania się, dlatego często konieczne jest jej przycinanie (zabieg ten przeprowadza się na wiosnę, a także w momencie, gdy kwiaty przekwitną).
Podczas sadzenia ruty należy zwrócić uwagę, żeby odległość pomiędzy poszczególnymi roślinami wynosiła co najmniej 30 centymetrów. Jako, że ruta intensywnie się rozrasta, warto sadzić ją w taki sposób, żeby jej liście nie wchodziły na ścieżki (pamiętajmy, że kontakt z nimi u osób wrażliwych może doprowadzić do poważnych uszkodzeń skóry).
Ruta zwyczajna nie jest w 100% odporna na mróz, dlatego zimą warto przygotować dla niej okrycie ze słomy.
W pierwszym roku życia roślina wytwarza jedynie rozetę liściową, a dopiero w drugim roku łodygę z kwiatami.
Czy wiesz, że:
– Ruta zwyczajna posiada działanie poronne, o czym pisał już Pliniusz Starszy.
– Dawniej z ziela ruty pozyskiwano żółty barwnik.
– Pozyskiwane z ruty wywary znajdują zastosowanie w biologicznej ochronie roślin.
– Wytwarzany z ruty olejek służy do aromatyzowania niektórych likierów, wermutów i koniaków.
– Charakterystyczny zapach ruty odstrasza koty. Odstrasza również karaluchy i muchy.
– W dawnej Polsce wierzono, że ruta zwyczajna jest rośliną magiczną – miała ona odwracać czary i odpędzać zło.
– Dawniej na Litwie i w Polsce uważano rutę za symbol dziewictwa i czystości. Wianek wykonany z ruty nosiły panny młode. Tradycja nakazywała spalić go po nocy poślubnej.
– Ruta (między innymi) służyła Żydom do opłacania dziesięciny.
– W czasach średniowiecza wianki z ruty często nosiły młode kobiety, gdyż panowało przekonanie, że zapach tej rośliny podnieca mężczyzn.
– Rucie zwyczajnej nazwę zawdzięcza rutyna – organiczny związek chemiczny, który znajduje się w wielu preparatach poprawiających odporność.
– Ruta zwyczajna jest niekiedy traktowana jako roślina ozdobna.
– Dawniej ruta zwyczajna spełniała bardzo praktyczną funkcję – w kurnikach i gołębnikach chroniła kury przed kotami, łasicami, czy kunami, które szukały pożywienia.
– Z właściwości leczniczych ruty korzystała święta Hildegarda.