Zespół krótkiego jelita to stosunkowo rzadkie schorzenie, które w Polsce dotyka sześciu osób na milion. U osób cierpiących na to schorzenie pojawiają się problemy z wchłanianiem substancji odżywczych, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. W zespole krótkiego jelita konieczne jest zastosowanie specjalnej diety. Jak powinna ona wyglądać?
Co to jest zespół jelita krótkiego?
Zespół jelita krótkiego to schorzenie, które jak już sama nazwa wskazuje polega na znacznym skróceniu jelita cienkiego (znacznym, czyli takim gdy u chorego stwierdza się mniej niż dwieście centymetrów czynnego jelita cienkiego). Niekiedy jest oo wrodzone, częściej jednak zdarza się, że jest rezultatem zabiegu chirurgicznego. Jelito cienkie, które jest usuwane nie funkcjonuje prawidłowo na skutek na przykład zmian nowotworowych, choroby Leśniowskiego-Crohna, zadzierzgnięcia jelita, martwicy jelita, przetoki wewnętrznej, skrętu jelita, ciężkich zaburzeń wchłaniania. Do charakterystycznych objawów zespołu krótkiego jelita zaliczamy silne bóle brzucha, długotrwałe biegunki, chroniczne zmęczenie, utrata wagi, niedobory witamin z grupy B, a także witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Badania laboratoryjne wskazują również na niedobory żelaza, cynku i wapnia. Choroba w zaawansowanych stadiach powoduje zaburzenia rytmu serca, tężyczkę, zaburzenia psychiczne, niedokrwistość (spowodowaną niedoborami żelaza), zaburzenia krzepnięcia krwi, żółtaczkę, chorobę wrzodową żołądka, osteopenię, osteoporozę, kamicę żółciową, niewydolność wątroby, marskość wątroby, czy kamicę nerkową. Należy podkreślić, że w przypadku takiego schorzenia jak zespół jelita krótkiego nigdy nie można powiedzieć o pełnym wyleczeniu, a jedynie adaptacji organizmu do zaistniałej sytuacji (pozostałe części jelit przejmują funkcje fragmentów, które zostały usunięte). Warto jednak mieć świadomość, że w przypadku zespołu jelita krótkiego szanse na normalne funkcjonowanie mają nawet osoby posiadające jedynie pięćdziesiąt-sześćdziesiąt centymetrów jelita cienkiego w połączeniu z jelitem grubym. Ewentualnie – sto, sto piętnaście centymetrów jelita cienkiego bez jelita grubego. W szczególnie trudnych przypadkach konieczne jest stałe połączenie żywienia dojelitowego z pozajelitowym.
Co powinny jeść osoby cierpiące na zespół krótkiego jelita?
Operacja polegająca na usunięciu części jelita to ogromne obciążenie dla organizmu. Bezpośrednio po operacji problemem jest odwodnienie, a także zaburzona gospodarka elektrolitowa. Konieczne jest więc uzupełnienie płynów. Bezpośrednio po zabiegu nie jest możliwe normalne odżywianie, dlatego zaleca się żywienie pozajelitowe (składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu podawane są przez żyły).
Lekarze zalecają jak najszybszy powrót do normalnego odżywiania (jest to bardzo ważne, w przeciwnym wypadku może dojść do zaniku kosmków jelitowych).
Po okresie pooperacyjnym przychodzi czas na adaptację organizmu do nowych warunków. Początkowo zaleca się przyjmowanie produktów płynnych. Chorym podaje się wodę przegotowaną lub mineralną. Sprawdzi się również słaba herbata lub napar z rumianku. W pierwszy etapach diety płynnej zaleca się spożywać do pół litra płynów na dobę (tą ilość należy rozłożyć na cały dzień). Powinny być one podawane choremu łyżeczką. Czas trwania diety płynnej jest uzależniony od wieku i stanu zdrowia pacjenta (im jesteśmy starsi, tym dłużej trwa regeneracja organizmu).
Po upływie pewnego czasu zaleca się podawanie choremu kleików (należy dodawać do nich sili, gdyż u cierpiących na zespół krótkiego jelita stwierdza się niedobory sodu) w niewielkich ilościach. Dobrym wyborem będzie kleik ryżowy, zmielone płatki owsiane, kasza manna. Nie powinno się spożywać kleiku z kaszy jęczmiennej, gdyż może on powodować wzdęcia. Stopniowo wprowadza się warzywa – puree z marchwi, soki warzywne, puree z ziemniaków. Dopuszczalne jest także spożywanie masła (masło musi być prawdziwe, w żadnym wypadku nie należy zastępować go margaryną). Z czasem możliwe staje się spożywanie zup przecierowych, zup-kremów, sucharów, biszkoptów i innego rozmoczonego pieczywa. Na końcu okresu adaptacyjnego do menu wprowadza się mielone mięso, ryby, a także wędliny.
Gdy organizm przystosuje się do zmielonych pokarmów można zastosować standardową dietę lekko strawną (ilość błonnika, który podrażnia jelita musi być w niej ograniczona do minimum). Dieta lekkostrawna powinna zakładać także ograniczenie spożycia tłuszczów (szczególnie ciężkostrawnych tłuszczów pochodzenia zwierzęcego) i cukrów prostych.
W przypadku zespołu jelita krótkiego nie zaleca się spożywać dużych porcji jedzenia. Z tego względu w ciągu dnia lepiej jest zjeść pięć, a nawet sześć mniejszych posiłków. Potrawy najlepiej jest gotować na parze lub w niewielkiej ilości wody. Warto jest podawać pokarmy charakteryzujące się jak największym stopniem rozdrobnienia. Zaleca się unikanie pokarmów zawierających w swoim składzie laktozę, sacharozę, sorbitol, fruktozę. Złym wyborem są pikantne przyprawy, kawa, napoje gazowane, tłuste buliony i rosoły, rośliny strączkowe i warzywa kapustne, gruszki, czereśnie, czosnek, por, śliwki, cebula, bób (powodują one wzdęcia). Dietetycy zalecają rezygnację ze spożywania produktów zawierających duże ilości kwasu szczawiowego (na przykład szpinaku, szczawiu, rabarbaru, kakao, kawy).
Dieta w zespole krótkiego jelita ma opierać się na węglowodanach, które są źródłem łatwo przyswajalnej energii. Staramy się, żeby spożywane białko było pełnowartościowe, czyli zawierało komplet aminokwasów (warunki te spełnia jedynie białko pochodzenia zwierzęcego). Dobrym wyborem będą chude mięso, chude ryby, jaja (najlepiej na miękko, ostatecznie w postaci jajecznicy smażonej na małej ilości masła).
W sytuacji, gdy chorobie towarzyszą nasilone biegunki pomocne mogą okazać się potrawy z ryżu (posiada on działanie zapierające), potrawy z dodatkiem mąki ziemniaczanej i żelatyny. Dobrym pomysłem jest picie napojów posiadających właściwości osłaniających jelita. Zaliczamy do nich napary z rumianku, napar z czarnych jagód, mocna herbata, woda z dodatkiem wytrawnego czerwonego wina.
Cierpiący na zespół krótkiego jelita mogą stosować łagodne przyprawy takie jak sól, sok z cytryny, cynamon, cukier, majeranek, bazylia, natka pietruszki, koperek, liście laurowe, ziele angielskie, małe ilości ziołowego pieprzu.
Zadaniem diety przy zespole krótkiego jelita jest dostarczenie choremu jak największej ilości składników odżywczych. Z tego względu powinna być ona możliwie jak najbardziej zróżnicowana. Jednocześnie jako, że lista produktów, których nie powinno się spożywać jest długa, być może przy układaniu menu warto skorzystać z pomocy dietetyka.
