Żyjemy w społeczeństwie konsumpcyjnym, pracujemy, często dysponujemy większymi zasobami finansowymi niż nasi rodzice. Nie dziwi więc, że częściej robimy zakupy. W samym nabywaniu przedmiotów nie ma nic złego, o ile robimy to z głową. W przypadku niektórych osób kupowanie staje się obsesją. Uzależnienie od ciągłego nabywania coraz to nowych przedmiotów to zakupoholizm – nawyk, jak każdy inny, niebezpieczny zarówno dla nas, jak i naszych najbliższych. Jak rozpoznać, czy robienie zakupów wymknęło się nam spod kontroli? W jaki sposób leczyć zakupoholizm?
Czym dokładnie jest zakupoholizm?
Zakupoholizm objawia się przymusem do robienia zakupów. Zakupoholik codziennie nabywa nowe przedmioty. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że większość kupowanych rzeczy wcale nie jest mu potrzebna. Zakupoholicy mają tendencje do częstego wymieniania garderoby czy mebli w domu. Kiedy widzą atrakcyjną promocję, nie zastanawiają się, czy dany przedmiot jest im potrzebny – po prostu muszą go mieć. Nowa rzecz cieszy jedynie przez chwilę, a w skrajnych wypadkach nie cieszy wcale. Kolejna suszarka do włosów ląduje w kącie, a osoba, która ją kupiła często zapomina o rozpakowaniu nabytku.
To, że zakupoholizm nie jest najlepszy dla naszego portfela nie trzeba nikogo przekonywać. Znacznie większe zagrożenie stanowi jednak dla psychiki. Kiedy kupujemy, czujemy chwilową euforię, dlatego w celu poprawy nastroju, udajemy się na zakupy. Mają one rozładować stres, zapełnić pustkę w naszym życiu. Osoba uzależniona od kupowania często nie zajmuje się rozwiązywaniem swoich problemów, a ukojenia negatywnych emocji szuka w kolejnych zakupach.
Kiedy zakupoholik nie może wyjść do galerii handlowej, czuje się źle, a w skrajnych wypadkach popada w nerwicę. Dłuższa przerwa od zakupów może powodować stany depresyjne. Gwałtowne huśtawki nastrojów, a także uciekanie od problemów są zagrożeniem nie tylko dla samej osoby uzależnionej, ale również dla jej bliskich.
W skrajnych wypadkach zakupoholizm może popchnąć osobę uzależnioną do zadłużania się. Potrzeba robienia zakupów jest tak silna, że osoba ta nie zastanawia się, czy ją na nie stać. Bardzo chętnie kupuje różne rzeczy na kredyt, którego nie jest w stanie później spłacić. Taki nawyk może skończyć się tragicznie. Zakupoholik często ma wyrzuty sumienia, że wydał tyle pieniędzy, jednak samodzielnie nie jest w stanie nic z tym zrobić. Paradoksalnie poczucie bezradności i przytłoczenia to najlepszy moment, żeby zdać sobie sprawę z problemu i rozpocząć leczenie.
Jakie są przyczyny zakupoholizmu?
Przyczyn zakupoholizmu może być wiele. Osoby obsesyjnie nabywające nowe przedmioty często są bardzo podatne na sugestie otoczenia – w tym przypadku są to reklamy, które zalewają nas z każdej strony. Producenci rozmaitych dóbr przekonują, że nabycie ich produktów pozwala rozwiązać problemy i odmienić życie człowieka na lepsze. Zakupoholik bezkrytycznie im wierzy. I zrobi wszystko, żeby mieć daną rzecz. Kiedy już ją kupi, rozpocznie pościg za kolejną.
Zakupoholikami są często osoby, które wychowały się w biedzie lub po prostu nie miały w dzieciństwie wielu rzeczy, o których marzyły. Podjęcie pracy i poprawa sytuacji finansowej sprawiają, że osoby takie zaczynają obsesyjnie kupować. Mogą wreszcie zrekompensować sobie lata życia w ubóstwie. Możliwość nabycia wielu kosztownych przedmiotów jest w ich wypadku chęcią podkreślenia wyższego statusu społecznego i zaimponowania innym ludziom. Wiele osób wyrasta z zakupoholizmu. Kiedy zdają sobie sprawę, że konsumpcjonizm nie sprawia wcale, że są szczęśliwsi i nie rozwiązuje ich problemów, zaprzestają kupowania. Takie refleksje nie dotyczą jednak wszystkich. Pewna grupa osób wpada w błędne koło, z którego nie może samodzielnie wyjść.
Kiedy byliśmy dziećmi wszystkie prezenty bardzo nas cieszyły. Dorośli często kupowali nam różne rzeczy w nagrodę lub na pocieszenie. Pomimo upływu lat taki mechanizm pozostał w nas. Kiedy czujemy się źle, jesteśmy smutni, niedowartościowani, nie układa się nam w związku lub w pracy, cierpimy na jesienną chandrę – udajemy się na zakupy celem poprawy humoru. Bieganie po sklepach i nabywanie różnych przedmiotów sprawia, że odczuwamy kontrolę nad własnym życiem. Oczywiście jest to kontrola pozorna.
Charakterystyczną cechą zakupów osoby uzależnionej od kupowania jest fakt, że nie są one przemyślane. Kiedy zakupoholik wychodzi do sklepu, należy liczyć się z tym, że może przynieść do domu dosłownie wszystko. Nowe przedmioty zagracają nasze mieszkanie i rujnują portfel. Co więcej zakupoholik marnuje ogromną ilość czasu. Często zdarza się, że wyjście na zakupy staje się ważniejsze niż jego obowiązki.
U niektórych osób zakupoholizm pojawia się, kiedy nie są one w stanie racjonalnie wykorzystać czasu. Kiedy się nudzimy, bardzo często udajemy się na zakupy. Nie chcemy kupić niczego konkretnego. Chodzenie po sklepach i przyglądanie się różnym przedmiotom sprawia nam ogromną przyjemność. Niektóre rzeczy tak się nam podobają, że decydujemy się na ich zakup, choć tak naprawdę są nam zbędne.
Jak wygląda leczenie zakupoholizmu?
Leczenie zakupoholizmu to bardzo złożony problem. Przede wszystkim większość osób uzależnionych nie zdaje sobie sprawy ze swojego problemu. Często nawet z niego żartują. Nie można powiedzieć zakupoholikowi, że ma problem i powinien zacząć się leczyć, gdyż zwyczajnie nie potraktuje nas poważnie. Dodatkowo zwracanie komuś uwagi, że kupuje za dużo jest zwyczajnie nietaktowne.
Zakupoholik musi sam zdać sobie sprawę, że jest uzależniony. Najczęściej następuje do w bardzo zaawansowanej fazie. Osoba, która podejmuje leczenie często ma już długi, a przyszłość jej związku wisi na włosku.
Leczenie jest tym trudniejsze, że inaczej niż w przypadku uzależnienia od alkoholu lub tytoniu, z zakupów nie można zrezygnować. Zakupoholik jest więc ciągle wystawiany na pokusy. W skrajnych przypadkach zakupoholizmu bardzo dobrym rozwiązaniem jest powierzenie codziennych zakupów innej osobie. Zakupoholik przynajmniej w pierwszej fazie wychodzenia z uzależnienia nie powinien posiadać przy sobie większych pieniędzy.
W niektórych wypadkach leczenie zakupoholizmu może opierać się na szczerych rozmowach z rodziną i przyjaciółmi. Najczęściej jednak konieczne jest podjęcie psychoterapii. Jako, że uzależnienie od zakupów jest coraz częstszym problemem, pojawiają się specjaliści, którzy są w stanie skutecznie pomóc w wyjściu z nałogu.
Zakupoholizm – profilaktyka
Jako, że we współczesnym świecie bardzo trudno jest funkcjonować nic nie kupując, zakupoholik musi nauczyć się robić zakupy. Jako, że do tej pory wszystkie jego decyzje konsumenckie było niekontrolowane, musi on nauczyć się planować.
Zdecydowanie warto jest chodzić na zakupy z listami. Sprawdzamy czego brakuje w naszym domu, szczegółowo planujemy posiłki, a na tej podstawie sporządzamy listę potrzebnych nam rzeczy. Niezwykle ważne jest, żeby kupować rzeczy jedynie z tej listy i nic ponadto. Choć początkowo może być to trudne, z czasem nabierzemy wprawy.
Osoby, które wiedzą, że nie mogą wejść do sklepu i nie skorzystać z atrakcyjnych promocji, mogą spróbować robić zakupy przez internet. Kiedy patrzymy na ekran komputera, potrzeba zakupu dodatkowych rzeczy jest mniejsza niż w sytuacji, gdy mamy możliwość wziąć je do ręki, spróbować lub przymierzyć.
Jeżeli zakupoholik ma skłonności do wydawania więcej niż zarabia, niezawodnym rozwiązaniem jest wprowadzenie limitu na kartach. Jednym z pierwszych kroków, które należy podjąć podczas leczenia zakupoholizmu jest wyrzucenie wszystkich kart kredytowych.
