Stalking jest to zjawisko, które występuje w społeczeństwie od dawna. Jednak dopiero w ostatnich latach zaczęło się mówić o nim szerzej. Jest on uznawany za przestępstwo. Ze stalkingiem możemy się spotkać w szkole, w pracy czy w internecie. Jakie zachowania są charakterystyczne dla stalkingu? Kim jest stalker? Jak reagować kiedy doświadczamy tej formy przemocy?
Czym jest stalking?
Stalking (inaczej nękanie) to uporczywe próby nawiązania (lub odbudowania) relacji z daną osobą pomimo jej wyraźnego sprzeciwu. Warto dodać, że tego typu działania muszą trwać przez dłuższy czas. Ofiarami stalkingu były przede wszystkim osoby publiczne, jednak współcześnie definicja tego zjawiska się poszerzyła, gdyż problemy z natrętnymi wielbicielami mają również przeciętni ludzie. Należy zdawać sobie sprawę, że ofiarą stalkingu może stać się każdy z nas. Działania stalkera powodują, że jego ofiara czuje się zagrożona, zaczyna odczuwać lęk, a często także przerażenie. Motywy, które kierują stalkerem (niezależnie od tego, czy jest to miłość czy nienawiść) nie są istotne. Stalker może nękać swoją ofiarę w pracy, w internecie, może koczować pod jej domem lub często do niej dzwonić. Stalking może (choć nie musi) wiązać się z agresją i przemocą fizyczną. Ofiara stalkera ponosi konsekwencje psychologiczne, społeczne i materialne. W Polsce za stalking grozi kara pozbawienia wolności do lat trzech.
Kiedy mówimy o stalkingu?
Jeżeli zerwaliśmy jakąś relację lub po prostu nie mamy ochoty nawiązywać jakiejś znajomości, jednak dana osoba nie przyjmuje tego do wiadomości i usilnie próbuje nawiązać z nami kontakt, powinniśmy czuć się zaalarmowani. Stalker może wysyłać nam setki maili, podejmować próby kontaktu w mediach społecznościowych, często do nas dzwonić (mogą być to także głuche telefony). Pomimo braku reakcji z naszej strony lub wyraźnego sygnału, że nie jesteśmy zainteresowani, nie zaprzestanie on tego typu działań. Mogą się one wręcz nasilić. Taka osoba często wielokrotnie wyznaje nam miłość, choć dostała informację zwrotną o braku wzajemności. Będzie nas nękać, nagabywać, zacznie nas śledzić. Groźby i szantaż są charakterystyczne dla stalkera. Może on zacząć rozpowszechniać fałszywe informacje na nasz temat. Często zdarza się, że pomimo sprzeciwu takie osoby robią zdjęcia i z ukrycia kamerują swoje ofiary. Niekiedy grożą jej bliskim, obdarowują niechcianymi prezentami, wysyłają listy.
Stalker przekracza dopuszczalne granice. Może próbować dowiadywać się o naszych planach, nawiązywać kontakty z osobami z naszego otoczenia, tylko po to, żeby się do nas zbliżyć. Możemy dostrzec go w pobliżu naszego domu lub miejsca pracy. Nawet jeżeli zrobimy mu awanturę, będzie usatysfakcjonowany, gdyż ważna jest dla niego wszelka forma zainteresowania z naszej strony.
Warto pamiętać, że intencje stalkera nie mają wielkiego znaczenia. Nawet jeżeli nie grozi on nam bezpośrednio użyciem przemocy, znacznie ważniejsze są emocje, które odczuwamy na skutek podejmowanych przez niego działań. Kiedy przez dłuższy czas jesteśmy ofiarą stalkera zaczynamy odczuwać lęk, zagrożenie, mamy wrażenie, że cały czas jesteśmy obserwowani. Zdarza się, że ofiary stalkingu zmieniają pracę, przeprowadzają się w inne miejsce, zrywają relacje ze znajomymi, tylko po to, żeby się odciąć od stalkera.
Stalker – kto to jest?
Stalkerami są najczęściej samotni mężczyźni (choć zjawisko to występuje także wśród kobiet). Ich wiek to zazwyczaj poniżej czterdziestu lat. Zazwyczaj takie osoby cechuje dość wysoka inteligencja, są one wykształcone. Stalkerzy często są bezrobotni lub pracują w niepełnym wymiarze godzin, gdyż nękanie ofiary jakiego się dopuszczają zajmuje bardzo dużo czasu. Zazwyczaj mieli oni jakiś kontakt ze swoją ofiarą, jednak został on zerwany. Nie przyjęli oni tego do wiadomości i robią wszystko, żeby odzyskać utraconą relację.
Cechą charakterystyczną wszystkich stalkerów jest brak empatii. Taka osoba ma problemy z odczytywaniem cudzych emocji (a często również swoich). Często darzy on swoją ofiarę uczuciem. Jednak w przypadku stalkera granica między miłością a nienawiścią zaczyna się zacierać. Nie radzi on sobie z odrzuceniem, nie jest w stanie przyjąć do wiadomości, że obiekt jego uczuć nie odwzajemnia jego fascynacji.
Stalking nie zawsze jest efektem nieumiejętności odczytywania uczuć drugiej osoby. Może być on wynikiem poważnych zaburzeń psychicznych. Taka osoba może odczuwać chęć kontroli i dominacji nad swoją ofiarą.
Stalker jest w stanie poświęcić wiele, żeby osiągnąć swój cel. Kiedy nie widzi pozytywnych efektów swoich działań, zaczyna odczuwać złość i frustrację, które kieruje na swoją ofiarę. Jest on skrajnym egocentrykiem, uważa drugiego człowieka za przedmiot służący do zaspokajania jego potrzeb. Większość stalkerów odczuwa silny lęk przed samotnością. Często mają oni potrzebę racjonalizacji swoich działań.
Jakie konsekwencje ponosi ofiara stalkingu?
Ofiara stalkera doświadcza wielu negatywnych konsekwencji. Najmniejszym jej problemem są stary materialne, które często są znaczne. Rozpowszechniane przez stalkera nieprawdziwych informacji może powodować poważne problemy w pracy i życiu społecznym. W wyniku działań stalkera konieczna może stać się zmiana miesjca zamieszkania i miejsca pracy. Osoba, która doświadczyła stalkingu może wycofać się z relacji społecznych, a nawet odczuwać lęk przed samotnym wychodzeniem z domu.
Stalking ma destrukcyjny wpływ na ludzką psychikę. Jego ofiary doświadczają ataków lęków, mają trudności z zasypianiem, często cierpią z powodu koszmarów sennych. Życie w stanie ciągłego zagrożenia ma negatywny wpływ na funkcje poznawcze. Niektórzy zaczynają nadużywać leków uspokajających, przeciwdepresyjnych, a nawet alkoholu. W skrajnych wypadkach stalking może doprowadzić ofiarę do samobójstwa.
Stalking – jak się bronić?
Warto zdawać sobie sprawę, że w obliczu stalkingu nie jesteśmy bezbronni. Jeżeli mamy wrażenie, że ktoś przekracza granice naszej prywatności, należy dać mu jasno do zrozumienia, że nie jesteśmy zainteresowani żadną formą kontaktu z nim. W większości przypadków wyraźna odmowa powinna zadziałać, niestety jeśli trafiliśmy na stalkera jest to dopiero początek naszych zmagań.
Po wyrażeniu sprzeciwu należy ograniczyć wszelki kontakt z osobą, która nas nęka. W żadnym wypadku nie inicjujmy fizycznego kontaktu, nie odpisujmy na maile i smsy. Skuteczne może być zastrzeżenie swojego numeru telefonu. Jeżeli posiadamy konta w mediach społecznościowych, koniecznie ograniczmy do nich dostęp. Kiedy stalker wysyła nam prezenty i kwiaty, w żadnym wypadku nie odbierajmy ich.
Ofiara stalkera bardzo potrzebuje wsparcia, dlatego warto poinformować większą liczbę osób o tym problemie. Jest to pomocne również wtedy, kiedy stalker próbuje rozpowszechniać nieprawdziwe informacje na nasz temat. Dodatkowo wsparcie innych osób zwiększy nasze poczucie bezpieczeństwa.
Stalking jest przestępstwem karalnym, dlatego należy liczyć się z tym, że będziemy zmuszeni zgłosić sprawę na policję. W tym celu należy zabezpieczać wszystkie dowody, które wskazują na to, że doświadczamy nękania. Choć nie należy odpowiadać na maile i smsy stalkera, nie powinno się ich usuwać. W przypadku kiedy osoba ta koczuje pod naszym domem lub miejscem pracy, warto to udokumentować. Bardzo ważne jest również pozyskiwanie świadków. W sytuacji, kiedy stalking powoduje u nas problemy natury psychologicznej, udajmy się do psychologa lub innego specjalisty i zbierajmy dokumentację medyczną.
Im większa liczba dowodów świadczących o tym, że doświadczamy stalkingu, tym większe prawdopodobieństwo, że problem ten nie zostanie zbagatelizowany. Choć stalking jest przestępstwem, jego udowodnienie jest trudne, zwłaszcza że większość zachowań stalkera nie jest uznawanych za sprzeczne z prawem.
Jako, że stalking powoduje wiele negatywnych konsekwencji psychicznych, nie należy zapominać o wsparciu specjalisty. Wizyta u psychologa z pewnością pomoże nam lepiej radzić sobie ze stresem. Dowiemy się również w jaki sposób najlepiej reagować na działania stalkera.
