Rabarbar (nazywany również rzewieniem) jest to warzywo, które świetnie smakuje, a ponadto zawiera wiele cennych dla zdrowia składników odżywczych. W Polsce występuje on sezonowo i jest popularnym składnikiem ciast, kompotów i różnego rodzaju deserów. Kto powinien pomyśleć o włączeniu rabarbaru do swojej diety, a kto powinien go unikać? Jak zrobić wyśmienite ciasto z dodatkiem tego warzywa?
Czym jest rabarbar?
Rabarbar to wieloletnia bylina, którą zaliczamy do rodziny rdestowatych. Ma on prostą, twardą łodygę, liście tworzące rozetę, a także kwiaty, które w zależności od odmiany mogą przybierać barwę białą, zieloną lub różową. Prawdopodobnie pochodzi on z Zachodniej Syberii, Bułgarii i Azji Środkowej. W Chinach właściwości lecznicze rzewienia były wykorzystywane już trzy tysiące lat przed Chrystusem. Rabarbar dotarł do Europy prawdopodobnie w szesnastym wieku, jednak rozpowszechniony został znacznie później, bo około osiemnastego wieku. Warto zdawać sobie sprawę, że na świecie istnieje kilkadziesiąt odmian rabarbaru. Ten, który gości latem na polskich stołach to rabarbar ogrodowy. Z kolei warzywo, którym leczono w starożytnych Chinach to rabarbar leczniczy. Do celów kulinarnych używa się łodygi rabarbaru ogrodowego, lecznicze właściwości ma natomiast korzeń rabarbaru leczniczego. Liście tej rośliny są trujące. Rabarbar zawiera wiele cennych witamin i minerałów, a także substancję o nazwie rapontygenina, która ma silne działanie przeciwnowotworowe. Rabarbar zawiera duże ilości kwasu szczawiowego, co sprawia, że lista przeciwwskazań do jego spożywania jest dość długa.
Jakie właściwości ma rabarbar?
Łodyga rabarbaru zawiera pokaźne ilości witamin i minerałów. Znajdziemy w niej między innymi witaminy A, C i E, K, witaminy z grupy B, a także minerały – wapń, potas, magnez, sód, żelazo, cynk. W czerwonych łodygach obecne są także karotenoidy.
Obróbka termiczna rabarbaru sprawia, że dochodzi do uwolnienia rapontygeniny – polifenolu o silnym działaniu przeciwutleniającym. Rapontygenina zmniejsza tempo podziału komórek nowotworowych w ludzkim organizmie, a tym samym chroni nas przed rakiem. Dodatkowo substancja ta wykazuje działanie przeciwalergiczne, działa też ochronnie na układ krążenia, pobudza produkcję estrogenów.
Korzeń rabarbaru to źródło błonnika wspomagającego pracę układu pokarmowego.
Niestety rabarbar zawiera także duże ilości kwasu szczawiowego, który jest substancją antyodżywczą. Z tego względu nie można spożywać go bez ograniczeń.
Rabarbar na odchudzanie
Po rabarbar mogą okazjonalnie sięgać osoby odchudzające się. Jest on niskokaloryczny – 100 g warzywa zawiera jedynie 20 kcal. Kolejnym atutem rabarbaru jest niski indeks glikemiczny, który sprawia, że mogą po niego sięgać osoby chorujące na cukrzycę.
Błonnik zawarty w rzewieniu pęcznieje w żołądku zapewniając nam uczucie pełnego żołądka. Jest to szczególnie ważne na diecie redukcyjnej. Dodatkowo błonnik pokarmowy pomaga w łagodzeniu dolegliwości układu pokarmowego, takich jak na przykład zaparcia czy wzdęcia. Warto pamiętać, że właściwości odchudzające ma samo warzywo, a nie ciasta i desery z jego dodatkiem. Jeżeli posypiemy kwaśny rabarbar cukrem, gwałtownie zwiększymy jego kaloryczność.
Rabarbar w diecie kobiety
Jak już wspomnieliśmy łodyga rabarbaru zawiera rapontygeninę, która stymuluje produkcję estrogenów. Z tego powodu warzywo to powinny włączyć do swojej diety kobiety, które w wyniku niedoboru estrogenów przestały miesiączkować, kobiety przechodzące menopauzę (niektórzy uważają, że rabarbar jest alternatywą dla zastępczej terapii hormonalnej), kobiety cierpiące na zapalenie błony śluzowej macicy, które powstało w wyniku niedoboru estrogenów. Dodatkowo rapontygenina przyczynia się do wstrzymania laktacji po poronieniu, zmniejsza bóle miesiączkowe u kobiet chorujących na endometriozę.
Rabarbar w profilaktyce przeciwnowotworowej
Już medycyna ludowa wykorzystywała rabarbar jako środek przeciwzapalny. Warzywo to zawiera wiele substancji, które hamują rozwój nowotworów.
Zawartość witamin i minerałów w rabarbarze wzmacnia odporność naszego organizmu. Rapontygenina natomiast chroni przed pojawieniem się i rozrostem nowotworów.
Przeciwwskazania do spożywania rabarbaru
Choć rabarbar jest ceniony za orzeźwiający smak i bogactwo substancji odżywczych, nie polecamy go każdemu. Pierwszym poważnym problemem w wypadku tego warzywa jest wysokie stężenie kwasu szczawiowego (który odpowiada między innymi za cierpki smak tego warzywa). Większe spożycie kwasu szczawiowego może spowodować wypłukanie z organizmu wapnia, żelaza, manganu i magnezu. Co więcej zwiększa się ryzyko próchnicy zębów i powstawania kamieni nerkowych. Kwas szczawiowy jest niebezpieczny również dla naszych stawów. W skrajnych wypadkach spożycie zbyt dużej ilości rabarbaru może zakończyć się śmiercią (zaznaczamy, że muszą być to naprawdę duże ilości).
Z rabarbaru powinny zrezygnować osoby cierpiące na choroby nerek, a także na reumatoidalne zapalenie stawów (rabarbar nasili objawy choroby).
Ze względu na fakt, że warzywo to stymuluje produkcję estrogenów, powinni unikać go mężczyźni z niedoborem testosteronu (rabarbar może jeszcze bardziej obniżyć stężenie tego hormonu).
Spożycie rabarbaru powinny ograniczyć kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby cierpiące na hemoroidy, a także małe dzieci.
Jak zmniejszyć szkodliwość rabarbaru?
Obecnego w rabarbarze kwasu szczawiowego można się częściowo pozbyć poprzez obróbkę termiczną tego warzywa. Jeżeli ugotujemy go w wodzie, zawartość szczawianów zmniejszy się o około pięćdziesiąt procent. Niestety gotowanie przyczyni się również do utraty cennych składników odżywczych.
Innym sposobem jest zrównoważenie kwasu szczawiowego poprzez większe spożycie wapnia. Rabarbar będzie bezpieczniejszy dla naszego zdrowia, jeżeli podamy go w towarzystwie śmietany, jogurtu naturalnego, kefiru czy maślanki.
Jak jeść rabarbar?
Rabarbar jest warzywem, które od wieków gości w polskiej kuchni. Sporządzamy z niego między innymi:
- kompoty,
- galaretki,
- placki,
- konfitury,
- czy ciasta.
Będzie smakował równie dobrze jako dodatek do ryb lub potraw mięsnych.
Warto korzystać z rabarbaru, gdyż jest on rośliną sezonową – w Polsce sezon na rabarbar trwa od maja do czerwca. Jeżeli chcemy cieszyć się walorami tego warzywa trochę dłużej – możemy je zamrozić. Rabarbar dobrze znosi mrożenie. Co więcej proces ten nie powoduje utraty składników odżywczych.
Łodygi rabarbaru są kwaśne, dlatego podczas zakupów wybierajmy te, które są najbardziej czerwone – będą one najsłodsze. Można spożywać je na surowo. Niektórzy kwaśny smak równoważą cukrem. W wersji dietetycznej można użyć ksylitolu.
Przepis na kompot z rabarbaru
Kompot z rabarbaru to dla wielu osób niezapomniany smak dzieciństwa. Jest on orzeźwiający, a jednocześnie pełen wartości odżywczych, dlatego warto go przygotować, zwłaszcza, że jest to niezwykle proste.
Do przygotowania kompotu potrzebujemy:
- około pół kilograma łodygi rabarbaru,
- trzech łyżek cukru (można użyć cukru trzcinowego),
- świeżej mięty,
- pokrojonej w plasterki cytryny,
- i kostek lodu.
Łodygi rabarbaru dokładnie myjemy, kroimy w cienkie (na około centymetr plasterki). Następnie wkładamy rabarbar do garnka, zalewamy wodą i słodzimy. Gotujemy do momentu, kiedy rabarbar stanie się miękki. Podczas upałów kompot studzimy, podajemy z kostkami lodu, miętą i plasterkami cytryny.
Przepis na placek z rabarbarem
Na przełomie wiosny i lata warto wykorzystać sezon na rabarbar i przygotować placek z jego dodatkiem. Jeżeli dysponujemy mrożonym rabarbarem – możemy wykonać go również zimą.
Do przygotowania ciasta potrzebujemy:
- około pół kilograma rabarbaru,
- jednej szklanki cukru trzcinowego,
- trzech jajek,
- jednej kostki masła (250 g),
- dwóch szklanek mąki,
- jednej łyżki cukru waniliowego,
- łyżeczki cynamonu,
- dwóch łyżeczek proszku do pieczenia,
- szczypty soli,
- jednej łyżki rumu,
- skórki pomarańczowej,
- posiekanych migdałów (lub innych orzechów).
Rabarbar dokładnie myjemy, a następnie oczyszczamy i kroimy na niewielkie kawałki. Rabarbar zasypujemy odrobiną cukru, dzięki czemu puści on soki, które następnie odsączymy.
Kostkę masła ucieramy z cukrem trzcinowym i cukrem waniliowym. Kolejno dodajemy jajka i wciąż ucieramy. Kiedy uzyskamy jednolitą masę dodajemy do niej mąkę, proszek do pieczenia, sól, cynamon, utartą skórkę pomarańczy i rum. Całość dokładnie mieszamy. Tak powstałe ciasto należy podzielić na dwie części. Pierwszą część układamy na dnie formy do ciasta (forma powinna być nasmarowana masłem i obsypana bułką tartą).
Drugą połowę ciasta mieszamy z kawałkami rabarbaru – powinien być on rozłożony równomiernie. Takim ciastem wypełniamy formę do końca. Wierzch placka posypujemy cukrem trzcinowym, cynamonem, orzechami.
Piekarnik nastawiamy na sto osiemdziesiąt stopni. Ciasto powinno się piec przez około godzinę. Po upływie tego czasu (za pomocą drewnianego patyczka) sprawdzamy, czy placek jest suchy w środku. Jeżeli nie – pieczemy go jeszcze dłużej.
Ciekawostki dotyczące rabarbaru:
- choć na całym świecie rabarbar uważany jest za warzywo, w Stanach Zjednoczonych uznawany jest za owoc – wszystko ze względu na jego słodki smak,
- liście rabarbaru są silnie trujące. Ich zjedzenie może skończyć się ciężką chorobą, a w skrajnych sytuacjach nawet zgonem,
- na rynku możemy spotkać łodygi rabarbaru w różnych kolorach – od zielonego po ciemno czerwony. Warto wybierać łodygi czerwone, gdyż są one słodsze, a dodatkowo zawierają duże ilości karotenoidów,
- rabarbar ma działanie przeczyszczające, w niektórych wypadkach może spowodować biegunkę,
- współcześnie w Chinach rabarbar znajduje się w pierwszej pięćdziesiątce najważniejszych leczniczych roślin,
- uważa się, że rabarbar przybył do Europy wraz z Marco Polo,
- nazwa rabarbar pochodzi podobno od dawnej nazwy rzeki Wołgi – Rha. Rabarbar miał być pierwotnie transportowany drogą wodną,
- współcześnie znamy około sześćdziesięciu gatunków rabarbaru,
- obecnie najczęściej uprawiane odmiany rabarbaru to: rabarbar dłoniasty, rabarbar kędzierzawy, rabarbar lekarski i rabarbar ogrodowy, a także odmiany powstałe z mieszania rabarbaru kędzierzawego i ogrodowego.
