Potas jest jednym z pierwiastków, które wywierają ogromny wpływ na nasz organizm. Dlaczego jest on dla nas tak ważny? Jak odczujemy jego niedobór? Czy potas można przedawkować? W jakich produktach spożywczych możemy znaleźć największe ilości tego pierwiastka? Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na potas?
Co to jest potas?
Mianem potasu określamy pierwiastek chemiczny zaliczany do grupy metali alkalicznych, który został odkryty i wyodrębniony w 1807 roku. Cechą charakterystyczną potasu jest między innymi to, że jest bardzo miękki (bez problemów można pokroić go nożem). Wchodzi on w reakcje z alkoholami, w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Również w styczności z wodą i kwasami zapala się, a nawet wybucha. Sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Potas ma duże znaczenie biologiczne – bierze udział między innymi w przewodzeniu impulsów nerwowych, aktywuje wiele enzymów. W ludzkim organizmie jest odpowiedzialny między także za prawidłową pracę serca. Należy unikać zarówno niedoborów, jak i nadmiaru potasu, gdyż stanowią zagrożenie dla zdrowia. Potas jest obecny w wielu produktach spożywczych, dlatego doprowadzenie do jego niedoborów jest dość trudne. Zdarza się to zazwyczaj na skutek stosowania niektórych leków. Duże ilości tego pierwiastka znajdziemy choćby w suszonych owocach, a także warzywach liściastych.
Potas – jak wpływa na ludzki organizm?
Potas spełnia w ludzkim organizmie wiele zadań, o czym świadczy fakt, że jest obecny we wszystkich tkankach i płynach ustrojowych. Mówi się nawet, że jest jednym z trzech najważniejszych dla nas minerałów. Pierwiastek ten jest niezbędny między innymi do prawidłowej pracy serca. Bierze on udział w przewodzeniu impulsów nerwowych. Jest niezbędny do zachowania równowagi wodno-elektrolitowej, a także kwasowo-zasadowej ludzkiego organizmu. Co więcej minerał reguluje ciśnienie krwi, zwiększa napięcie mięśni i przepuszczalność błon komórkowych, ma wpływ na perystaltykę jelit, jest potrzebny również do procesów wzrostu.
Potas aktywuje około trzystu enzymów, które są odpowiedzialne za przemiany białek, węglowodanów i tłuszczów. Ma on wpływ na gospodarkę energetyczną organizmu. Pierwiastek ten jest niezbędny do prawidłowej pracy naszych nerek. To od niego zależy ile wody zostanie zatrzymane w naszym organizmie. Jako, że pomaga on dotlenić mózg, ma wpływ na procesy myślenia, pamięć i koncentrację. Co ciekawe potas może być pomocny również w zwalczaniu reakcji alergicznych.
Jakie są skutki niedoborów potasu?
Niedobory potasu są bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia. Może do nich dojść, kiedy regularnie przyjmujemy leki moczopędne (potas jest wówczas wraz z moczem usuwany z organizmu) lub przeczyszczające. Do nadmiernej utraty tego pierwiastka może dojść również w wyniku przyjmowania niektórych leków na serce lub obniżających ciśnienie tętnicze. W grupie zwiększonego ryzyka są osoby chorujące na cukrzycę, a także pijące dużo kawy. Poziom tego pierwiastka należy kontrolować również wtedy, gdy intensywnie uprawiamy sport lub przebywamy w wysokich temperaturach.
Musimy zdawać sobie sprawę, że sód wpływa niekorzystnie na przyswajalność potasu. Jeżeli więc stosujemy dietę zawierającą duże ilości soli, możemy być narażeni na niedobory tego pierwiastka. Czynnikami, które obniżają przyswajalność potasu mogą być także nadmierny stres, duże ilości cukru, kofeina, niektóre antybiotyki, aspiryna, kortyzon, aldosteron.
Niedobory potasu zdarzają się często na dietach odchudzających, zwłaszcza kiedy zakładają one radykalne ograniczenie kalorii. Szczególnie zagrożone są również osoby cierpiące na biegunki, czy wymioty. Do utraty potasu dochodzi również wówczas, gdy intensywnie się pocimy.
Charakterystycznymi objawami niedoborów potasu są zatrzymanie wody w organizmie, skurcze mięśni (pojawiają się one najczęściej podczas dużego wysiłku i w upalne dni), opuchlizna na rękach i nogach, nieregularna praca serca, uczucie osłabienia, nadciśnienie, zawroty głowy, wymioty, nietolerancja glukozy, senność, osłabienie, rozdrażnienie, kłopoty z pamięcią i koncentracją.
Jakie są konsekwencje nadmiaru potasu?
Nadmiar potasu w organizmie (hiperkaliemia) nie zdarza się często, jednak jest niebezpieczny dla zdrowia. Zazwyczaj taka sytuacja zdarza się, gdy nasze nerki nie funkcjonują prawidłowo. Czasem jest też wynikiem odwodnienia organizmu. Bywa, że hiperkaliemia pojawia się na skutek przedawkowania suplementów diety zawierających potas (z tego względu nie powinno się podejmować decyzji o suplementacji bez porozumienia z lekarzem). W wielu przypadkach nadmiar potasu nie daje żadnych objawów, choć w niektórych przypadkach może doprowadzić do osłabienia mięśni, a czasem także ich paraliżu.
Osoby, u których stwierdzono nadmiar potasu często mają problem z dusznościami, są apatyczne, odczuwają nieprzyjemne mrowienie. W skrajnych wypadkach może dojść do spowolnienia, a nawet zatrzymania pracy serca.
Należy zdawać sobie sprawę, że zbyt wysokie stężenie potasu w organizmie może doprowadzić do osłabienia działania niektórych leków.
Gdzie szukać potasu?
Niedobory potasu należą do zjawisk dość rzadkich, gdyż pierwiastek jest zawarty w wielu produktach spożywczych, które stosujemy na co dzień. Pierwiastek ten jest obecny zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Znajdziemy go w owocach i warzywach. Pokaźne jego ilości posiadają banany, ziemniaki, awokado, pomidory (warto spożywać warzywa świeże, a także przygotowane z nich przetwory), otręby pszenne, brukselka, pietruszka, szpinak, koperek, morele (zwłaszcza te suszone), jarmuż, fasola. Potas jest obecny także w soi, soczewicy, ciecierzycy, grochu, chrzanie, orzechach, migdałach, wiórkach kokosowych. Zawierają go też kakao, czy pestki dyni.
Pierwiastek ten znajdziemy również w produktach pochodzenia zwierzęcego. Potas jest zawarty w mięsie drobiowym – kurczaku, indyku, wołowinie, cielęcinie, baraninie, wieprzowinie. Dostarczymy go także spożywając ryby – halibuta, sardynki, karpia, łososia, dorsza, czy makrelę.
Pewne ilości tego minerału są obecne także w grzybach – przede wszystkim w boczniakach i kurkach.
Nie musimy się obawiać, że stosują dietę bogatą w potas doprowadzimy do jego przedawkowania. Warto zdawać sobie sprawę, że przyswajalność potasu jest największa, kiedy dostarczamy go w małych dawkach, w kilku posiłkach. Dodatkowo jego przyswajalność zwiększa się, gdy spożywamy go razem z produktami bogatymi w witaminę B6 i magnez.
Jeżeli chcemy uniknąć niedoborów potasu powinniśmy pamiętać o prawidłowym nawodnieniu organizmu. Unikamy picia kawy, stawiamy natomiast na niegazowaną wodę mineralną i zioła.
Jakich ilości potasu potrzebujemy?
Dzienne zapotrzebowanie na potas nie jest stałe. Zwiększa się ono wraz z wiekiem. Dodatkowo inne zapotrzebowanie mogą mieć kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Dawka odpowiednia dla niemowląt do szóstego miesiąca życia to 400 mg potasu dziennie. W przypadku dzieci około szóstego roku życia wzrasta do 3000 mg dziennie. Zapotrzebowanie na potas osoby dorosłej to około 4700 mg w ciągu dnia. Jeszcze wyższe zapotrzebowanie mają kobiety w trakcie karmienia piersią – potrzebują one średnio 5100 mg potasu na dobę.