Pomidory to współcześnie jedno z najpopularniejszych warzyw w polskiej kuchni. W Europie pojawiło się za sprawą odkryć Krzysztofa Kolumba. Należy zaznaczyć, że pomidor nie od razu zagościł na europejskich stołach. Początkowo uważano go za roślinę trującą, a zainteresowanie nim wynikało jedynie z walorów estetycznych. Dopiero z czasem doceniono smak i pozytywny wpływ tej rośliny na organizm człowieka. W Polsce pomidory po raz pierwszy pojawiły się dzięki królowej Bonie, która spopularyzowała również wiele innych warzyw. Od tamtego czasu zajmuje on ważne miejsce w naszej diecie. W chwili obecnej najwięksi producenci pomidorów to Stany Zjednoczone, Chiny, Indie, Włochy, Hiszpania, Turcja i Egipt. Pomidory mają bardzo pozytywny wpływ na nasze zdrowie i urodę. Chronią między innymi przed nowotworami i przedwczesnym starzeniem. Coraz częściej są też składnikiem kosmetyków. Co ważne sposobów na wykorzystanie pomidorów i ich przetworów w kuchni jest wiele, dzięki czemu każdy znajdzie wśród nich przepis idealny dla siebie.
Czym są pomidory?
Pomidory to jednoroczne rośliny zaliczane do rodziny psiankowatych. Znamy wiele gatunków pomidorów. Jeden z nich – pomidor zwyczajny należy do najpopularniejszych warzyw na świecie. Ojczyzną pomidora zwyczajnego jest Ameryka Południowa bądź Środkowa. Warzywo to trafiło do Europy w okresie wielkich odkryć geograficznych. Łodyga pomidora jest długa – ma przynajmniej półtora metra, często więcej. Liście są przerywanopierzastodzielne. Kwiaty są niewielkie, samopylne, koloru żółtego. Owocami są natomiast duże, soczyste jagody, które mogą przybierać różne kolory i kształty. Jagody są najczęściej koloru czerwonego, choć można spotkać także odmiany żółte i pomarańczowe, niekiedy także zielone i czarne. Roślina posiada charakterystyczny zapach. Pomidory (owoce) cenione są za doskonałe walory smakowe, a także właściwości odżywcze. Zawierają one witaminy – A, K, B1, B2, B6, B 9, C, PP, minerały – potas, magnez, wapń, mangan, żelazo, kobalt, miedź, cynk, fosfor, fluor, chlor, jod, sód. Są szczególnie bogate w likopen. Pomidory można spożywać na surowo, w postaci przetworzonej są równie wartościowe.
Dlaczego pomidory korzystnie wpływają na zdrowie i urodę?
Dobroczynny wpływ pomidorów na ludzki organizm wynika z dużej zawartości witamin, minerałów i innych substancji aktywnych. Jeżeli chodzi o witaminy – w pomidorach znajdziemy pokaźne ilości:
- witaminy C,
- beta karotenu (prowitaminy A),
- witaminy E,
- witaminy K,
- cennych dla prawidłowej pracy układu nerwowego witamin B3 i B6,
- a także biotyny i kwasu foliowego.
Poza dobrze przyswajalnymi witaminami są bogate także w minerały:
- potas,
- miedź,
- mangan,
- magnez,
- brom.
Sława pomidorów wynika jednak przede wszystkim z obecności likopenu – czerwonego barwnika zaliczanego do rodziny karotenoidów. Likopen jest bardzo silnym przeciwutleniaczem i to on w dużej mierze odpowiada za działanie antynowotworowe i przeciwstarzeniowe tych warzyw. W pomidorach znajdziemy ponadto kwas chlorogenowy i kwas p-kumarynowy, które również przyczyniają się do niszczenia komórek nowotworowych.
Pomidory – warzywa idealne dla odchudzających się i sportowców
Pomidory powinny znaleźć się w menu każdej osoby, która chce schudnąć. Są niskokaloryczne – jeden duży pomidor zawiera około trzydziestu kalorii. Co więcej warzywa te w dziewięćdziesięciu pięciu procentach składają się z wody. Dzięki temu znakomicie gaszą pragnienie i nawadniają organizm, co jest szczególnie ważne dla osób trenujących. Warzywa te zawierają również błonnik, który ułatwia procesy trawienne, likwiduje przykre wzdęcia i zaparcia (dolegliwości, które zwłaszcza na początku towarzyszą wielu dietom odchudzającym).
Popularne warzywa posiadają też silne właściwości alkalizujące, dlatego będą niezastąpione w diecie, której celem jest odkwaszenie organizmu. Dzięki wysokiej zawartości potasu pomidory pomagają nam pozbyć się nadmiaru wody z organizmu, a także zapobiegają utracie masy mięśniowej. Jak wiadomo nadmiar wody powoduje opuchnięcie ciała, ociężałość, a także tak zwany cellulit wodny. Za sprawą pomidorów szybko pozbędziemy się kilku centymetrów w obwodach, a także poczujemy się lżejsi.
Substancją, która wspomaga utratę nadprogramowych kilogramów jest także kwas chlorogenowy (ten sam, który znajduje się w zielonej kawie). Dzięki jego obecności organizm jest w stanie szybciej spalić nagromadzony tłuszcz, a także zapobiegać odkładaniu się nowych komórek tłuszczowych.
Pomidory zawierają ponadto tyrozynę, która:
- jest odpowiedzialna za prawidłowy metabolizm,
- zmniejsza apetyt,
- dodatkowo przeciwdziała otłuszczeniu mięśni.
Również osoby cierpiące na cukrzycę powinny pomyśleć o włączeniu pomidorów do swojej diety. Surowe warzywa mają niski indeks glikemiczny (IG=30). Ostrożność należy zachować jedynie przy spożyciu przetworów z pomidorów, gdyż pomimo że są bardzo zdrowe, ich indeks glikemiczny jest już znacznie wyższy.
Działanie antynowotworowe pomidorów?
Włączenie pomidorów do codziennego menu jest polecane osobom cierpiącym na choroby nowotworowe, a przede wszystkim tym, którzy chcą im przeciwdziałać. Substancje zawarte w pomidorach (a w szczególności likopen) zapobiegają rozwojowi niektórych rodzajów nowotworów. Dotychczas przeprowadzone badania pokazują, że mogą być one skuteczne w prewencji:
- raka prostaty,
- raka szyjki macicy,
- a także nowotworów wątroby,
- nowotworów jelita grubego,
- raka płuc,
- raka piersi,
- raka okrężnicy,
- i nowotworu pęcherza moczowego.
Pomidory nie tylko hamują rozwój nowotworów, ale zapobiegają także występowaniu przerzutów na inne narządy.
Dzięki obecności kwasu chlorogenowego i kwasu p-kumarynowego pomidory zapobiegają powstawaniu nitrozamin – niebezpiecznych, rakotwórczych substancji zawartych między innymi w tytoniu.
Osoby, które chciałyby w pełni wykorzystać ochronne działanie likopenu, powinny włączyć do swojej diety przetwory z pomidorów. Warto zdawać sobie sprawę z faktu, że pomidory to jedyne warzywa, które po poddaniu obróbce termicznej są jeszcze zdrowsze. Choć w keczupie czy koncentracie pomidorowym jest nieco mniej witamin, zawierają one nawet trzy razy więcej antynowotworowego likopenu. Jeżeli chcemy, żeby przyswajalność likopenu była jeszcze wyższa, koniecznie gotujmy pomidory z dodatkiem tłuszczów.
Jeżeli kupujemy pomidory pod kątem ich przeciwnowotworowych właściwości, koniecznie wybierajmy takie, które mają ciemnoczerwoną skórkę (warzywa o jaśniejszym zabarwieniu będą zawierały mniej likopenu). Co więcej, gdy tylko mamy taką możliwość, wybierajmy pomidory pochodzące z ekologicznych upraw – będą one zawierały nawet trzy razy więcej likopenu niż warzywa dostępne w supermarketach.
Pomidory na zdrowe serce
Regularne spożywanie pomidorów jest rekomendowane wszystkim tym, którzy chcieliby zadbać o swoje serce, a także kondycję całego układu krążenia. Niska zawartość likopenu i beta karotenu w naszej krwi sprawia, że znacznie wzrasta zagrożenie wystąpienia zawału serca i udaru mózgu. Warto jeść pomidory, żeby uzupełnić te składniki. Pomidory obniżają stężenie złego cholesterolu we krwi, a dzięki zawartości dużej ilości potasu regulują ciśnienie.
Dla zdrowego serca ważna jest również zawartość choliny, błonnika i witaminy C. Kwas foliowy z kolei pomaga kontrolować stężenie homocysteiny, która jest bezpośrednio związana z powstawaniem miażdżycy.
Pomidory na piękną skórę i zdrowe oczy
Jedzenie pomidorów jest polecane osobom, które długo pracują przed komputerem. Warzywa te dzięki zawartości:
- luteiny,
- beta karotenu,
- a także likopenu,
chronią oczy przed negatywnym wpływem promieniowania UV, a także innymi chorobami wywołanymi przez wolne rodniki. Dodatkowo witamina A zapobiega tak zwanej kurzej ślepocie, a witamina C zapobiega wystąpieniu zaćmy starczej. Składniki zawarte w pomidorach chronią ponadto przed stresem oksydacyjnym.
O pomidorach powinny pamiętać osoby, które chcą zachować jędrną, młodo wyglądającą skórę na dłużej. Już po miesiącu diety bogatej w pomidory skóra staje się wyraźnie:
- gęstsza,
- sprężysta,
- rozjaśniona,
- nawilżona,
- a drobne zmarszczki znikają.
Wszystko to dlatego, że obecny w pomidorach likopen aktywuje syntezę prokolagenu, zapobiega również uszkodzeniom włókien kolagenowych. Witamina C odpowiedzialna jest za wytwarzanie i syntezę kolagenu. Dla pięknej skóry kluczowe znaczenie ma również witamina A, która przyspiesza procesy jej regeneracji.
Po pomidory powinniśmy sięgnąć również wtedy, kiedy często się opalamy. Zawarte w nich składniki zabezpieczają ją przed niszczącym działaniem promieniowania słonecznego i związanym z nim fotostarzeniem. Co więcej zawarta w pomidorach tyrozyna i miedź stymulują produkcję melaniny, dzięki której promienie słoneczne nie przenikają do głębszych warstw skóry.
Pomidory na dobry nastrój
Włączenie pomidorów do naszego menu sprawia, że poprawi się nie tylko nasze zdrowie, ale również samopoczucie. Dzięki pokaźnej dawce magnezu warzywa te:
- łagodzą stres,
- ułatwiają zasypianie,
- a także przeciwdziałają zaburzeniom nastroju.
Podobne działanie wykazuje tyrozyna, która dodatkowo redukuje wyczerpanie psychiczne i działa przeciwdepresyjnie. Ważny dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego jest także potas, który bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych.
Kto powinien uważać na pomidory?
Choć trudno zakwestionować prozdrowotne działanie pomidorów, należy pamiętać, że nie są one wskazane dla każdego. Jak już wspomnieliśmy – spożycie warzyw w przetworzonej postaci nie jest polecane osobom chorującym na cukrzycę. Pomidory zawierają niewielkie ilości alkaloidów, które nie są szkodliwe dla zdrowych ludzi, jednak mogą pogorszyć stan cierpiących na:
- artretyzm,
- miażdżycę,
- osteoporozę,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- dnę moczanową, alergie,
- a także nadciśnienie i bronchit.
Spożywania dużej ilości surowych pomidorów powinny unikać kobiety karmiące – warzywa te mogą powodować alergie pokarmowe u dzieci, a także cierpiący na zgagę.
Należy bezwzględnie unikać jedzenia pomidorów niedojrzałych, ponieważ zawierają one toksyczny związek o nazwie solanina. Jej spożycie powoduje wymioty, bóle brzucha i zawroty głowy.
Zanim sięgniemy po pomidory
Współcześnie w sklepach mamy szeroki wybór pomidorów. Najpopularniejsze gatunki to:
- okrągłe gruntowe,
- malinowe,
- karłowate,
- koktajlowe,
- i bycze serca.
Jeżeli mamy dostęp do pomidorów pochodzących z gospodarstw ekologicznych – wybierajmy właśnie je. Charakteryzują się one intensywnym smakiem i zapachem, a także większą ilością prozdrowotnych substancji.
Należy uważać kupując pomidory w supermarketach. Często są one niedojrzałe, a ich dojrzewanie przyspiesza się w sztuczny sposób, czego efektem jest utrata zapachu i walorów smakowych przez te warzywa.
Po świeże pomidory warto sięgać przede wszystkim w sezonie. Poza nim lepszym rozwiązaniem jest spożywanie przetworów z tych warzyw, które zawierają nawet trzy razy więcej antynowotworowego likopenu. Dobre źródła likopenu to na przykład:
- keczup,
- sos pomidorowy,
- koncentrat pomidorowy,
- sok pomidorowy,
- zupa pomidorowa.
Jeżeli przygotowujemy przetwory z pomidorów samodzielnie, koniecznie dodajmy do nich oliwy z oliwek lub innego tłuszczu, które poprawią przyswajalność likopenu.
W sytuacji, kiedy mamy w domu niedojrzałe pomidory, możemy prostym i w pełni bezpiecznym sposobem przyspieszyć ich dojrzewanie. Wystarczy, że umieścimy je obok jabłek. Wydzielany przez jabłka etylen sprawi, że pomidory będą gotowe do spożycia znacznie szybciej.
Pamiętajmy, żeby unikać łączenia pomidorów ze świeżymi ogórkami w jednym daniu. Jest to ważne, gdyż zawarte w ogórkach enzymy pozbawiają pomidory witaminy C. Jeżeli nie możemy odmówić sobie sałatki z ogórkami i pomidorami, przed połączeniem wymieszajmy te warzywa z oliwą z oliwek.
Zastosowanie pomidorów w kosmetyce
Bogactwo witamin i minerałów sprawia, że pomidory są znakomitym surowcem kosmetycznym. Z pomidorów wykonuje się kosmetyki przyspieszające złuszczanie obumarłego naskórka. Jest to możliwe, gdyż warzywa te zawierają:
- kwas cytrynowy,
- jabłkowy,
- glikolowy,
- i pirogronowy.
Preparaty na bazie pomidorów polecane są również osobom borykających się z problemem zmian potrądzikowych. Zawarte w pomidorach witaminy, zwłaszcza witamina A, E i C sprawiają, że znakomicie sprawdzają się one do produkcji preparatów przeciwstarzeniowych. Dzięki nim skóra staje się nawilżona, rozjaśniona, jędrna, a zmarszczki ulegają redukcji.
Ekstrakt z pomidorów może być używany do produkcji:
- kremów na dzień i na noc,
- kremów pod oczy,
- serum,
- balsamów,
- maseczek.
Kosmetyki z pomidorem w roli głównej znajdziemy w sklepach (zwłaszcza tych z produktami ekologicznymi), równie dobrze możemy przygotować je samodzielnie.
Przed ważnym wyjściem możemy przygotować maseczkę, która rozświetli i nawilży naszą skórę, a ponadto wygładzi drobne zmarszczki. Do tego celu potrzebujemy pomidora i dojrzałego awokado, które musimy rozgnieść i wymieszać do uzyskania jednolitej konsystencji. Żeby maseczka lepiej trzymała się skóry możemy dodać do niej gęstego naturalnego jogurtu, który będzie dodatkowo działał antybakteryjnie.
Pomidor może posłużyć także do stworzenia peelingu złuszczającego domowej roboty. Do jego wykonania będziemy potrzebować połówki dojrzałego pomidora, odrobiny miodu, a także cukru. Całość dokładnie mieszamy i stosujemy na dokładnie oczyszczoną skórę bezpośrednio po przygotowaniu.
Czy wiesz, że:
- Polska nazwa pomidor pochodzi od włoskiego pomi d’oro.
- Popularne w Polsce sałatki z pomidorów i zielonych ogórków nie są do końca zdrowe – enzym o nazwie askorbinaza, który obecny jest w ogórkach neutralizuje witaminę C, która zawarta jest w pomidorach.
- Jeszcze do niedawna pomidory powszechnie uważano za rośliny trujące. Hodowano je tylko i wyłącznie w celach dekoracyjnych.
