Oliwa z oliwek jest znakiem rozpoznawczym kuchni śródziemnomorskiej. Jest używana powszechnie także w wielu polskich domach. Zawiera ona wiele substancji, które pozytywnie wpływają na nasze zdrowie. Jak powstaje oliwa z oliwek? Kto szczególnie powinien się nią zainteresować? Do jakich potraw najlepiej ją wykorzystywać? Jak wybrać oliwę z oliwek najwyższej jakości?
Czym jest oliwa z oliwek?
Oliwa z oliwek (olej oliwkowy, olej z oliwek) to tłuszcz roślinny pozyskiwany z oliwki europejskiej. Powstaje ona na skutek tłoczenia na zimno lub tłoczenia na ciepło. W zależności od sposobu produkcji przybiera ona barwę od żółtej po zieloną. Tłuszcz z oliwek to w większości korzystnie wpływające na zdrowie nienasycone kwasy tłuszczowe. Wyróżniamy oliwę extra virgin, oliwę virgin, oliwę lapante, a także oliwę z wytłoczyn oliwnych. Oliwa z oliwek zawiera witaminy A, C, D i K . Jest również bogata w polifenole. Współcześnie docenia się ją za pozytywny wpływ na układ krążenia, wspomaganie układu odpornościowego, a także liczne zastosowania kosmetyczne.
Oliwa z oliwek – historia
Historia oliwy z oliwek jest tak długa jak historia cywilizacji. Była znana starożytnym Egipcjanom, którzy wierzyli, że człowiekowi podarowała ją bogini Izyda. Według starożytnych Greków oliwa jest darem od bogini Ateny. Rzymianie uważali z kolei, że uprawa drzew oliwnych została zapoczątkowana przez samego Herkulesa. Oliwa z oliwek wielokrotnie wymieniana jest także w Biblii.
Badania archeologiczne dowodzą, że drzewa oliwne mają ponad pięćdziesiąt tysięcy lat, a ich uprawa rozpoczęła się już trzy tysiące lat przed naszą erą. Początkowo uprawy znajdowały się na terenie dzisiejszej Palestyny i Syrii, a z czasem rozpowszechniły się również w krajach śródziemnomorskich. Współcześnie największe ilości oliwy z oliwek spożywa się właśnie w krajach śródziemnomorskich, choć jest ona dobrze znana i wykorzystywana także w innych rejonach świata. Używa się jej zarówno w kuchni, jak i w kosmetyce.
Jakie właściwości ma oliwa z oliwek?
Oliwa z oliwek jest bardzo dobrym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jednonienasycone kwasy tłuszczowe stanowią w niej niemal siedemdziesiąt procent. Wśród nich znajdziemy kwasy:
- oleopalmitynowy,
- oleinowy,
- a także eikozenowy.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe to z kolei kwas linolowy i kwas alfalinolenowy. W oliwie znajdują się także nasycone kwasy tłuszczowe:
- laurynowy,
- mirystynowy,
- stearynowy,
- arachidowy,
- i palmitynowy.
Tłuszcz z oliwki europejskiej jest źródłem cennych dla zdrowia witamin, między innymi witamin z grupy B, witamin C, D, E, A i K. Co więcej zawiera magnez, fosfor i potas.
Oleuropeina i oleokantal to związki fenolowe, którym oliwa zawdzięcza charakterystyczny, gorzki smak. Są one jednocześnie bardzo silnymi antyoksydantami.
Olej oliwkowy jest jednym z najlepszych źródeł skwalenu, który w największych ilościach znajduje się w naszej skórze i tętnicach. Z wiekiem ilość tej substancji w organizmie maleje, dlatego ważne jest dostarczanie go z żywnością. Skwalen pomaga usuwać z organizmu toksyczne substancje, zarówno te, które wdychamy wraz z powietrzem, jak i te, które przyjmujemy z pożywieniem, suplementami diety, czy lekami. Wspomaga on odporność organizmu, jest pomocny w profilaktyce chorób serca, działa przeciwnowotworowo, pozytywnie wpływa na skórę – opóźnia procesy starzenia.
Oliwa z oliwek dla zdrowego serca
Spożywanie oliwy z oliwek jest rekomendowane w profilaktyce chorób krążenia. Najlepszym dowodem na jej skuteczność jest fakt, że mieszkańcy krajów śródziemnomorskich rzadziej chorują na schorzenia układu krążenia.
Olej z oliwek, o ile jest spożywany regularnie może obniżyć poziom złego cholesterolu (frakcji LDL) i zwiększyć poziom cholesterolu dobrego (frakcji HDL). Co więcej obniża on ciśnienie krwi.
Odżywcza oliwa przeciwdziała powstawaniu zakrzepów. Co więcej obecna w niej oleacyna działa silnie przeciwzapalnie, zmniejszając ryzyko miażdżycy, zawałów serca czy udarów mózgu.
Przeciwnowotworowe właściwości oliwy z oliwek
Popularna oliwa z oliwek jest pomocna w profilaktyce przeciwnowotworowej, gdyż zwiększa odporność organizmu. Obecne w niej przeciwutleniacze likwidują wolne rodniki. Dodatkowo naprawiają wywołane przez nie uszkodzenia. Dzięki zawartości kwasu oleinowego oliwa redukuje stany zapalne w organizmie, a tym samym chroni przed namnażaniem się komórek rakowych.
Oliwa z oliwek na odchudzanie i cukrzycę
Oleju oliwkowego z oliwek nie powinno zabraknąć w diecie osób odchudzających się. Choć niektórzy uważają, że tłuszcze są niewskazane na diecie redukcyjnej, nie dotyczy to oliwy z oliwek. Liczne badania potwierdzają, że nie tylko nie powoduje ona przyrostu masy ciała, ale wręcz sprzyja utracie zbędnych kilogramów.
Dobrej jakości oliwa powinna znaleźć się również w diecie osób cierpiących na cukrzycę typu II. Ma ona bowiem wpływ na obniżenie poziomu cukru we krwi, zwiększa również wrażliwość organizmu na insulinę.
Pomoc przy dolegliwościach stawów
Przeciwzapalne działanie oliwy z oliwek jest pomocne również przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Regularne spożywanie już niewielkich ilości tego tłuszczu likwiduje stan zapalny i zmniejsza dolegliwości bólowe.
Oliwa z oliwek w kosmetyce
Choć oliwa z oliwek kojarzy się nam przede wszystkim z kuchnią śródziemnomorską, znajduje ona zastosowanie także w kosmetyce. Działa ona przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, dlatego może pomóc w takich dolegliwościach skórnych jak na przykład trądzik. Pełen odżywczych substancji olej z oliwek świetnie nadaje się do masażu, można stosować go razem z olejkami eterycznymi.
Co istotne oliwę z oliwek znajdziemy w:
- balsamach do ciała,
- mydłach (przykładem może być bardzo popularne mydło marsylijskie pochodzące z Francji),
- żelach pod prysznic,
- a także kosmetykach dla dzieci.
Niezastąpiona oliwa znakomicie wpływa na włosy. Jest szczególnie polecana do włosów suchych i zniszczonych, gdyż doskonale je nawilża, nadaje im blasku, zapobiega łamaniu, a nawet wypadaniu. W przypadku włosów kręconych oliwa podkreśla ich skręt.
Oliwa z oliwek w kuchni
Tłoczona na zimno oliwa z oliwek znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Świetnie sprawdza się jako dodatek do różnego rodzaju sałatek, dań z makaronem, ryżem, gotowanych warzyw.
Nie każdy zdaje sobie sprawę, ze na oliwie z oliwek można również smażyć – tłuszcz ten może osiągnąć dwieście stopni Celsjusza. Jednak podgrzanie oliwy do tej temperatury powoduje utratę przez nią wielu cennych substancji. Z tego względu warto używać jej przede wszystkim na zimno.
Jak kupić dobrą oliwę z oliwek?
Przed zakupem oleju oliwkowego warto zdać sobie sprawę, że w sklepach można znaleźć różne jego rodzaje. Produktem odznaczającym się najwyższą jakością jest oliwa extra virgin. Pozyskuje się ją z pierwszego tłoczenia na zimno. Charakteryzuje się ona jasnozielonym kolorem i gęstą konsystencją. Taka oliwa posiada największe ilości prozdrowotnych substancji. Jej poziom kwasowości nie przekracza 0,08%.
Nieco gorsza jakościowo jest oliwa virgin, która w smaku jest bardziej kwaśna – poziom jej kwasowości to od 0,08 – 2%. Taką oliwę warto wykorzystać do smażenia.
Oliwa lapante to oliwa z oliwek, która została poddana rafinacji (podgrzaniu). Obróbka termiczna sprawia, że tłuszcz ten traci wiele prozdrowotnych substancji – polifenoli i niektórych witamin.
Produktem najgorszej jakości jest oliwa z wytłoczyn oliwnych, czyli tego co pozostanie po procesie tłoczenia. Jest ona poddawana rafinacji.
Przy zakupie oliwy należy zwracać uwagę na oznaczenia na opakowaniach. Symbol PDO oznacza, że oliwa została wyprodukowana w konkretnym regionie. PGI oznacza natomiast, że oliwę wyprodukowano w określonym miejscu, jednak nie musiały się tam odbywać wszystkie etapy produkcji.
Ciekawostki na temat oliwy z oliwek:
- żyjące kilkaset lat drzewo oliwne w starożytności było symbolem długowieczności,
- do wyprodukowania jednego litra oliwy potrzeba pięciu kilogramów oliwek,
- w Polsce oliwa z oliwek jest stosowana już od trzystu lat,
- zdaniem niektórych oliwa z oliwek może pomóc w walce z… chrapaniem.
