Kuchnia litewska ma zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników. Trudno o niej powiedzieć, że jest lekka i zdrowa, jednak wiele potraw od wieków serwowanych na litewskich stołach może zachwycić smakiem. Co warto wiedzieć o kuchni litewskiej? Jakie są jej najpopularniejsze dania?
Kuchnia litewska z perspektywy czasu
W okresie średniowiecza na Litwie rozpowszechniło się rolnictwo, dlatego bardzo dużą rolę w kuchni tego kraju odgrywają produkty zbożowe. Powszechnie spożywano kasze, ze zbóż produkowano mąkę, z której powstał chleb, a także inne wypieki. Na Litwie zajmowano się również hodowlą zwierząt, dlatego powszechny był dostęp do produktów mlecznych.
Warto podkreślić, że kuchnia na Litwie nie kształtowała się w izolacji. Widoczne są w niej wpływy kuchni innych państw – białoruskiej, ukraińskiej, tatarskiej, polskiej, rosyjskiej, niemieckiej, a nawet żydowskiej.
Przełomem jeżeli chodzi o kwestie kulinarne był potop szwedzki. Zniszczenia wojenne sprawiły, że uprawa zbóż w dużym stopniu się załamała. W tym czasie (pomimo początkowego sceptycyzmu rolników) zaczęto na masową skalę uprawiać ziemniaki. Efektem było pojawienie się dużej ilości potraw z nich przyrządzanych.
Produkty popularne w kuchni litewskiej
W kuchni litewskiej bardzo chętnie wykorzystuje się warzywa. Są to przede wszystkim ziemniaki, ale też buraki, kapusta, fasola, czy ogórki.
Na Litwie spożywa się duże ilości mięsa – przede wszystkim drobiu, wieprzowiny i wołowiny, a także jaj.
Jako, że większość terytorium Litwy pokryta była lasami, w kuchni używano różnych gatunków grzybów, a także owoców leśnych. Są one popularne do dziś. Bardzo często używa się również miodów.
Kuchnia litewska charakteryzuje się wyrazistymi smakami – to wszystko dzięki licznym przyprawom i ziołom. Jako, że Litwa położona była w pobliżu kupieckich szlaków wschodnich, przyprawy były łatwo dostępne i tanie. Do przygotowywania potraw używa się przede wszystkim czosnku, gałki muszkatołowej, pieprzu, kopru, czy kolendry.
Kuchnia litewska – charakterystyczne potrawy
Znakiem rozpoznawczym kuchni litewskiej jest duża ilość potraw z ziemniaków i mięsa. Jednym z najpopularniejszych i najbardziej rozpoznawalnych dań na Litwie są cepeliny, czyli sporej wielkości pyzy ziemniaczane nadziewane mięsem. Często podaje się je ze śmietaną, ze smażoną cebulą, czy choćby sosem grzybowym. Cepeliny można spotkać także w formie wegetariańskiej, na przykład z białym serem.
Jednym ze smaczniejszych litewskich dań są kibiny, które mają wiele wspólnego z polskimi pierogami z nadzieniem. Od pierogów różnią się jednak wielkością – są znacznie większe. Dodatkowo w przeciwieństwie do pierogów nie gotuje się ich, ani nie smaży, lecz piecze w piekarniku.
Na litewskich stołach często goszczą również kołduny litewskie – są one bardzo podobne do polskich uszek z nadzieniem (które podaje się z barszczem). Kołduny występują w wielu postaciach. Na przykład kołduny tyszkiewiczowskie nadziewa się suszonymi grzybami i szynką. Na Litwie istnieje zwyczaj nadziewania jednego kołduna pieprzem. Kołduny podawane są najczęściej z rosołem, ewentualnie ze skwarkami czy roztopionym masłem.
Popularnym daniem są także czeburaki, czyli placki ziemniaczane nadziewane mięsem mielonym, smażone na głębokim oleju. Są one bardzo sycące i traktowane jako litewski fast food.
Chłodnik litewski jest tradycyjnym daniem na Litwie, jednak cieszy się ogromną popularnością również w Polsce. Jest on idealną potrawą na gorące letnie dni. Przygotowuje się go z buraków, kefiru i szczypiorku. Jak już sama nazwa wskazuje – chłodnik jest podawany na zimno.
Znanym daniem na Litwie jest kugielis – czyli zapiekanka ziemniaczana, którą najczęściej podaje się ze skwarkami, ewentualnie kawałkami wędzonych świńskich uszu.
Kuchnia litewska jest rozpoznawalna na świecie za sprawą wyśmienitych wędlin. Zaliczamy do nich między innymi kindziuk, który wyrabia się z tłustego mięsa wieprzowego z dodatkiem przypraw takich jak kolendra, czosnek, mielony czarny pieprz, cukier i saletra. Takim farszem wypycha się kiszki wieprzowe. Kolejną wędliną, która podbiła serca nie tylko Litwinów jest skilandis, który w gruncie rzeczy bardzo przypomina kindziuk z tą różnicą, że do jego przygotowania używany jest świński żołądek.
Trudno wyobrazić sobie kuchnię litewską bez chleba. Jest on niemal tak samo popularny jak w Polsce. Litewski chleb produkowany jest na zakwasie z nieoczyszczonej mąki żytniej (dodaje się do niego rodzynek, kminku czy miodu). Bardzo popularny jest również chleb wypiekamy z dodatkiem sera, czosnku i pestek słonecznika (jest to tak zwany łabas).
Na Litwie chętnie spożywa się bigos, który często podaje się z suszonymi prawdziwkami (jest on jednym z obowiązkowych dań podczas imprez zapustowych).
Jednym z popularniejszych litewskich deserów jest ser jabłkowy (który jednak z serem nie ma nic wspólnego). Przygotowuje się go z kwaśnych jabłek, cukru i cynamonu.
Na Litwie serwuje się różnorodne zupy (między innymi zupę z kaczki), a także potrawy z ryb (na przykład śledź po wileńsku).
Litwini bardzo chętnie spożywają produkty kiszone. Kisi się nie tylko kapustę i ogórki, ale również grzyby, owoce, a także ryby.
Co pije się na Litwie?
Na Litwie powszechnym zwyczajem jest picie kwasu chlebowego. Produkuje się go najczęściej z tradycyjnego ciemnego pieczywa. Innym popularnym, a jednocześnie zdrowym napojem jest sok brzozowy.
Jeżeli chodzi o napoje alkoholowe – zdecydowanie największym zainteresowaniem cieszy się piwo. Często podaje się je do posiłków (jest to możliwe, gdyż jest ono znacznie lżejsze od piwa, które pije się w Polsce. Litwini specjalizują się też w produkcji nalewek, które pije się raczej od święta i z umiarem (jedną z najbardziej rozpoznawalnych jest nalewka trejos devinerios, którą przygotowuje się z aż dwudziestu siedmiu ziół; znana jest także starka, w której zawartość alkoholu nie może być niższa niż czterdzieści trzy procent).
Podobnie jak w Polsce, na Litwie produkuje się miody pitne (często dodaje się do nich zioła, a także inne aromatyczne dodatki).
