Kuchnia grecka ma swoje korzenie w starożytności. Jest ona bardzo prosta, a jednocześnie różnorodna. Współcześnie uznawana jest za jedną z najsmaczniejszych i najzdrowszych kuchni świata. Jednocześnie należy pamiętać, że grecka kuchnia nie jest jednorodna – w poszczególnych regionach kraju zwyczaje żywieniowe mogą się znacznie różnić. Jednak tym co łączy Greków z całej Grecji jest dostęp do świeżych warzyw i owoców przez cały rok. Co jeszcze warto wiedzieć o kuchni greckiej?
Długa historia greckiej kuchni
Współcześni archeologowie są zdania, że kuchnia grecka liczy sobie przynajmniej cztery tysiące lat. Pierwsza książka z potrawami tej kuchni pochodzi z trzysta trzydziestego roku przed naszą erą, a jej autorem jest Archestratos. W starożytnej Grecji wspólne ucztowanie miało ogromne znaczenie. Jedzeniem się delektowano, a dobrą kuchnię traktowano niemal jak dziedzinę sztuki.
Ludność starożytnej Grecji trudniła się uprawą zbóż, a także hodowlą zwierząt (przede wszystkim owiec i kóz). Już w starożytności w Grecji rosły winorośle, drzewa oliwne i drzewa migdałowe. Ze względu na położenie geograficzne nie było problemów z dostępem do świeżych ryb i owoców morza.
Pierwsi Grecy z upodobaniem wypiekali chleb, a także słodkie wypieki. Od początku znakiem rozpoznawczym tej kuchni było wino i oliwa z oliwek.
Grecka kuchnia zaczęła ewoluować w czasie licznych wypraw do Azji Mniejszej, Włoch, Hiszpanii, a także Egiptu. Podróżnicy nie tylko rozpowszechniali swoje zwyczaje żywieniowe w innych rejonach świata, ale również czerpali inspiracje z różnych kultur.
W wieku XVII kuchnia grecka wzbogaciła się o pomidory, ziemniaki, fasolę i dynię, które zostały przywiezione z Nowego Świata. Na kuchni greckiej wzorują się pozostałe kuchnie zachodnie.
Jakie produkty Grecy najczęściej wykorzystują w swojej kuchni?
Na stołach starożytnych Greków mięso gościło stosunkowo rzadko. Zdecydowanie chętniej sięgali oni po ryby i owoce morza – były one zdecydowanie tańsze i powszechnie dostępne. Współcześnie mięso jest wybierane nieco częściej – szczególnie dużą popularnością w Grecji cieszy się jagnięcina i baranina (nieco rzadziej spożywa się także mięso kozy).
W tej chwili na greckich stołach spotkamy także drób, wołowinę i wieprzowinę.
Trudno wyobrazić sobie kuchnię grecką bez oliwy z oliwek – ten zdrowy tłuszcz jest wykorzystywany przez Greków w dużych ilościach od czasów starożytnych. Bardzo chętnie spożywane są też różne rodzaje oliwek.
W kuchni greckiej dużą rolę odgrywają zboża – przede wszystkim pszenica. Wypieka się z niej różnego rodzaju chleby, między innymi chleb pita. Grecy uprawiają również ryż, który często dodawany jest do mięsa.
W Grecji spożywa się duże ilości ryb – najczęściej wybierane są takie gatunki jak tuńczyk, sardynki, okoń, barwena. Jeżeli chodzi o owoce morza – zazwyczaj są to krewetki, kalmary, małże i ośmiornice, które przyrządza się na rozmaite sposoby.
Dania kuchni greckiej są bardzo proste i mało przetworzone, co nie oznacza, że są mdłe. Grecy bardzo chętnie sięgają po przyprawy. Swoje potrawy doprawiają solą morską, koperkiem, oregano, skórką cytrynową, sokiem z cytryny, czarnym pieprzem, a także miętą.
Kuchnia grecka uważana jest za jedną z najzdrowszych na świecie ze względu na obecność licznych warzyw i owoców. Warzywa, których najczęściej używa się do przygotowywania dań kuchni greckiej to pomidory, papryka, sałata, koper włoski, karczochy, szpinak, czosnek, fasola, soczewica, ciecierzyca, cebula, cukinia, bakłażany, ziemniaki, czy kapusta. Mogą być one podawane na surowo, pieczone, smażone, czasem duszone lub gotowane na parze.
W kuchni greckiej dużą popularnością cieszy się ser feta, czyli ser produkowany z mleka owczego, ewentualnie z mieszanki mleka owczego z kozim. Jest on kruchy, miękki, o zawartości tłuszczu około 40%. Innym przetworem mlecznym, po który chętnie sięgają Grecy jest gęsty jogurt grecki.
Starożytni Grecy bardzo chętnie pili wino. Było ono tak popularne, że podawano je do śniadania – powszechnie praktykowane było maczanie w nim chleba. Współcześnie najbardziej rozpoznawalnymi trunkami są ouzo (wysokoprocentowa wódka o smaku anyżu) i retsina, czyli wino zawierające dodatek żywicy sosnowej (można je spotkać w odmianie różowej, czerwonej i białej). Z napojów bezalkoholowych największą popularnością cieszy się kawa (podaje się ją bez dodatków, jedynie ze szklaną wody do popicia, ewentualnie z cukrem lub śmietanką). W upalne dni Grecy masowo piją kawę mrożoną – frappe.
Grecy bardzo chętnie sięgają po miód i cukier. Ich słodycze są zazwyczaj bardzo ciężkie i słodkie.
Nawyki żywieniowe Greków
Tym co może nas zdziwić w zwyczajach kulinarnych Greków jest późne jedzenie obfitej kolacji. Stanowi ona najważniejszy posiłek dnia i jest spożywana w okolicach godziny dwudziestej trzeciej. Jest to bardziej zrozumiałe, jeżeli weźmiemy pod uwagę grecki klimat. W dzień bywa tak gorąco, że mało kto ma ochotę na większe porcje jedzenia. Głód przypomina o sobie o zmierzchu, kiedy temperatura zaczyna spadać. Zarówno śniadanie, jak i lunch to posiłki bardzo skromne. Do kolacji obowiązkowo podawane są wina, a także mocniejsze alkohole.
Potrawy w kuchni greckiej (nawet te gotowane) podawane są najczęściej na zimno (w ostateczności mogą być letnie).
Już w starożytnej Grecji jedzenie nie tylko zaspokajało głód, ale miało charakter religijny. Grecy bardzo chętnie ucztowali (i robią to nadal), a podczas uczt składali jedzenie w ofierze bogom.
W kuchni greckiej warzywa traktuje się jako pełnowartościową potrawę, a nie tylko dodatek do mięs. Większość potraw kuchni greckiej to potrawy wegetariańskie.
Grecy nie podają potraw etapami (na przykład drugie danie po zjedzeniu pierwszego). Wszystkie dania (w tym również desery) zostają ułożone na stole na początku biesiadowania.
Najpopularniejsze dania kuchni greckiej
Jednym z najpopularniejszych dań kuchni greckiej jest sałatka grecka (choriatiki). Jest to prosta sałatka, w której skład wchodzą pomidory, ogórki, oliwa z oliwek i ser feta.
Innym przykładem greckiego dania jest moussaka – jest to zapiekanka z mielonego mięsa, ziemniaków, smażonych bakłażanów i sosu beszamelowego.
Gyros to kolejna potrawa grecka, która obecnie stała się rozpoznawalna na całym świecie. Jest to mięso opiekane pionowo na rożnie, które podaje się w bułce ze świeżymi warzywami.
Dolmadakia to jagnięce lub wołowe mięso mielone, które zawija się w liście winorośli.
Fasolada jest to zupa z marchwi, białej fasoli i pomidorów. Nazywa się ją nawet narodową grecką zupą.
Fava jest to puree z żółtego grochu lub z fasoli.
Mianem saganaki określamy różne dania, które smażone są na małej patelni (w większości wypadków są to plastry sera).
Keftedakia to smażone klopsiki z mięsa. Pastisio to natomiast zapiekanka z mielonego mięsa, makaronu i sosu beszamelowego.
Spanakopita to cienkie ciasto płatkowe, które zapieka się z serem feta i ze szpinakiem.
W Grecji bardzo często do posiłków podaje się sosy – na przykład sos tzatziki (zagęszczony jogurt z czosnkiem, oliwą, ogórkiem, octem i innymi dodatkami).
Jednym z ulubionych deserów Greków jest baklava, czyli cienkie ciasto filo zapiekane z orzechami i miodem. To samo ciasto może być zapiekane z kremem i cynamonem (bougatsa), a także ze słonym serem feta i miodem (feta me meli). Popularnością wśród Greków cieszą się również desery na bazie jogurtów (na przykład jogurt z orzechami). Przykładem deseru na ciepło jest loukoumades, czyli zapiekane kulki z ciasta, które polewa się syropem i posypuje orzechami.
Kuchnia grecka a zdrowie Greków
Istnieją badania, które dowodzą, że mieszkańcy Krety najrzadziej na świecie chorują na choroby układu sercowo-naczyniowego. Należą oni również do najbardziej długowiecznych mieszkańców naszej planety. Z pewnością zawdzięczają to po części zdrowej kuchni – pełnej witamin, minerałów, błonnika, antyoksydantów i nienasyconych kwasów tłuszczowych (jednocześnie pamiętajmy, że nie tylko jakość pożywienia odpowiada za stan ludzkiego zdrowia – równie ważny jest styl życia, brak stresu, czy dobre relacje z innymi ludźmi).
Jednocześnie należy podkreślić, że greckie społeczeństwo ma problem z nadwagą (Grecja lokuje się na jedenastej pozycji w Europie jeżeli chodzi o ilość osób z nadwagą). Dzieje się tak na pewno dlatego, że Grecy nie poprzestają na swojej zdrowej kuchni, ale też coraz częściej sięgają po dania typu fast food.
Problemy z nadwagą mogą wynikać także ze stylu odżywiania się. Grecy najbardziej obfity posiłek spożywają tuż przed północą. Choć jest to zrozumiałe ze względu na warunki klimatyczne, nie jest to najlepszy pomysł z punktu widzenia utrzymania prawidłowej masy ciała. Zgodnie z tym, co głosi współczesna dietetyka, poszczenie cały dzień i obfita kolacja tuż przed snem sprawia, że ludzki organizm nie ma wystarczająco czasu na trawienie. Powoduje to kiepskiej jakości sen i szybsze odkładanie się tkanki tłuszczowej.
Kuchnia grecka niewątpliwie jest bardzo zdrowa. Jednak nie zawsze możemy zaadaptować ją do naszych warunków. W Polsce dysponujemy świeżymi warzywami i owocami jedynie latem i wczesną jesienią. Podczas chłodniejszych miesięcy możemy korzystać jedynie z produktów zagranicznych, co nie zawsze jest zdrowe. Z pewnością nie powinniśmy zapożyczać od Greków zwyczaju jedzenia obfitych posiłków w późnych godzinach nocnych.
