Choroba wieńcowa jest schorzeniem powszechnym. Szacuje się, że w Polsce choruje na nią około miliona osób. Jest ona również najczęstszą przyczyną zgonów w naszym kraju. Niepokojące jest, że zapadają na nią ludzie coraz młodsi. Jakie są przyczyny i objawy choroby niedokrwiennej serca? Jak wygląda leczenie i profilaktyka? Czy istnieje dieta, która może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania?
Co to jest choroba wieńcowa?
Mianem choroby wieńcowej (inne nazwy to choroba niedokrwienna serca, czy dusznica bolesna; potocznie nazywana jest wieńcówką) określamy zespół objawów, które wywołane są przez niedokrwienie mięśnia sercowego. Jej bezpośrednią przyczyną jest miażdżyca tętnic wieńcowych. Większość zachorowań dotyczy mężczyzn po czterdziestym piątym roku życia, a także kobiet po menopauzie. Jej objawami są znaczące zmniejszenie wydolności fizycznej, zadyszka, uczucie dławienia lub pieczenia w klatce piersiowej. Leczenie choroby niedokrwiennej serca opiera się na podawaniu leków, a często również zabiegu operacyjnym. Bardzo ważna dla pacjenta cierpiącego na dusznicę bolesną jest radykalna zmiana trybu życia.
Choroba wieńcowa – przyczyny
Czynnikami ryzyka w przypadku choroby wieńcowej są wiek i płeć – zdecydowanie częściej (nawet dwukrotnie częściej) chorują na nią mężczyźni. Średni wiek zachorowania w przypadku mężczyzn to około czterdziestu pięciu lat. U kobiet jest to powyżej pięćdziesiątego piątego roku życia (czyli zazwyczaj po przejściu menopauzy).
Istnieje większe ryzyko zachorowania, jeżeli ktoś z naszej rodziny cierpiał już na chorobę niedokrwienną serca. Czynniki genetyczne to jednak nie wszystko. Na chorobę wieńcową częściej zapadają osoby, u których stwierdza się podwyższony poziom złego cholesterolu (frakcji LDL), a obniżony poziom cholesterolu dobrego (HDL), dodatkowo czynnikiem zwiększającym ryzyko są nadciśnienie tętnicze, otyłość brzuszna, cukrzyca typu II.
Bardziej niż inni zagrożone są osoby prowadzące siedzący tryb życia, a także palący papierosy.
W większości wypadków choroba niedokrwienna serca spowodowana jest miażdżycą naczyń wieńcowych (schorzenie to polega na odkładaniu się blaszek miażdżycowych, które zwężają światło naczyń krwionośnych – efektem jest utrudniony przepływ krwi, a nawet zatkanie naczynia).
Warto zdawać sobie sprawę, że zwężenie naczyń wieńcowych może być efektem takich chorób jak reumatoidalne zapalenie stawów, guzkowe zapalenie tętnic, idiopatyczne młodzieńcze zapalenie tętnic, kiła, toczeń układowy, czy skrobiawica (choroba polegająca na gromadzeniu się w tkankach i narządach nierozpuszczalnego, włóknikowego białka – amyloidu).
W niektórych przypadkach przyczyną choroby wieńcowej są anatomiczne wady naczyń wieńcowych, niedokrwistość, zakrzepy w lewym przedsionku i komorach lub też na sztucznych zastawkach, infekcyjne zapalenie wsierdzia, kardiomiopatie, wady serca, czy urazy prowadzące do zwężenia naczyń wieńcowych (może być to na przykład krwiak, który powstaje po urazie).
Do innych przyczyn choroby zaliczamy zatrucie tlenkiem węgla, niedociśnienie tętnicze, nieprawidłowy skurcz ściany tętnicy wieńcowej, zwężenie światła tętnicy w wyniku źle przebiegających nadtętniczo mostków mięśniowych.
Jakie są objawy choroby wieńcowej?
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów choroby wieńcowej jest ból w klatce piersiowej. Jest on wyczuwalny za mostkiem, może również promieniować do nadbrzusza, ramion, szyi, czy żuchwy. Ból opisywany jest jako dławienie, rozrywanie, gniecenie, ucisk czy pieczenie. W przypadku tej choroby dolegliwości bólowe pojawiają się podczas wysiłku fizycznego, ustępują natomiast po jego zakończeniu. Mogą być ponadto wywołane przez stres, chłodne powietrze, czy wystąpić po zjedzeniu posiłku. W takich wypadkach trwają one zazwyczaj nie dłużej niż kilka minut.
W sytuacji, gdy zwężenie tętnic jest niewielkie, ból pojawia się jedynie przy bardzo intensywnym wysiłku fizycznym (ustępuje po kilku minutach lub po podaniu nitrogliceryny) i przez większość czasu może funkcjonować normalnie. Wówczas mamy do czynienia z przewlekłą chorobą wieńcową.
Jeżeli jednak zmiany są już bardziej zaawansowane, niemożliwe staje się wchodzenie po schodach, czy wyjście na spacer. W skrajnie trudnych sytuacjach dolegliwości bólowe występują nawet w stanie spoczynku. Jest to ostra postać choroby wieńcowej.
Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć nudności i wymioty, szybkie męczenie się, omdlenia, czy duszności.
Choroba wieńcowa – diagnoza
Zdarza się, że choroba wieńcowa nie jest prawidłowo diagnozowana. Ma to miejsce w 
sytuacji, gdy chory nie odczuwa charakterystycznego bólu za mostkiem (jest to tak zwana maska dławicy piersiowej).
W przypadku choroby wieńcowej zleca się wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, które pozwalają na wykrycie podwyższonego poziomu cukru we krwi, czy podwyższonego poziomu złego cholesterolu. Wykonuje się również elektrokardiogram (EKG), a także test wysiłkowy (elektrokardiograficzna próba wysiłkowa). W czasie testu wysiłkowego choremu podpina się elektrody a następnie prosi o aktywność fizyczną (może być to jazda na stacjonarnym rowerku, a jeżeli kondycja na to nie pozwala – nawet spacer). Jeśli żaden wysiłek fizyczny nie wchodzi w grę, podaje się specjalne leki, które przyspieszają pracę serca. Dzięki tego typu badaniom można stwierdzić, czy serce otrzymuje odpowiednią ilość krwi.
Niekiedy konieczne jest wykonanie inwazyjnego badania o nazwie koronarografia – polega ono na prowadzeniu rurki do naczynia krwionośnego, a następnie przesuwanie jej w kierunku serca. W ten sposób lekarz może stwierdzić, czy przepływ krwi przez naczynia wieńcowe jest prawidłowy, czy doszło do ich zwężenia.
Jak wygląda proces leczenia choroby wieńcowej?
W przypadku tak poważnego schorzenia jakim jest choroba wieńcowa niezmiernie ważne jest jak najszybsze podjęcie leczenia. Pomoże ono nie tylko złagodzić przykre objawy, ale również zahamować dalszy postęp choroby. Jeżeli zostanie ona wykryta odpowiednio wcześnie, chory ma szanse na normalne, samodzielne życie.
Zdiagnozowanie choroby wieńcowej zawsze wiąże się z koniecznością przyjmowania leków. Są to nie tylko leki łagodzące charakterystyczne objawy, ale też leczące inne choroby, które często towarzyszą chorobie niedokrwiennej serca (zaliczamy do nich między innymi cukrzycę, czy nadciśnienie tętnicze). Jeżeli istnieje ryzyko pojawienia się ostrego niedokrwienia serca, konieczne jest przyjmowanie preparatów zawierających kwas acetylosalicylowy (na przykład aspirynę, która rozrzedza krew).
Gdy zatkanie naczyń krwionośnych jest tak duże, że niemożliwy staje się swobodny przepływ krwi, niezbędne jest wykonanie zabiegu poszerzenia naczyń krwionośnych – przezskórna wewnątrznaczyniowa angioplastyka wieńcowa. Wykonuje się ją za pomocą balonu na cewniku, który wprowadzany jest do tętnicy wieńcowej. Jednocześnie do naczynia, w celu poszerzenia światła i utrzymania jego drożności, przeważnie wszczepiany jest również stent.
W skrajnie trudnych przypadkach jedyną szansą na w miarę normalne funkcjonowanie chorego jest kardiochirurgiczny zabieg wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych (nazywa się je by-passami). Za jego pomocą można wytworzyć sztuczne połączenia pomiędzy aortą a tętnicami wieńcowymi, które omijają zwężone miejsca. W rezultacie następuje poprawa zaopatrzenia w krew niedokrwionej części mięśnia sercowego.
Rokowania w przypadku choroby wieńcowej są uzależnione od tego w jakim stadium zostanie ona zdiagnozowana. Najmniejsze szanse na przeżycie mają osoby w podeszłym wieku, u których często stwierdza się choroby współistniejące (na przykład niewydolność układu oddechowego, niewydolność nerek, czy cukrzycę).
Zmian, które już powstały nie da się cofnąć, dlatego konieczne jest regularne kontrolowanie swojego stanu zdrowia.
Choroba wieńcowa – profilaktyka
Bardzo ważnym elementem leczenia jest zmniejszenie czynników ryzyka, na które mamy wpływ, czyli diety i stylu życia. Chory musi zrezygnować z palenia papierosów, spożywania alkoholu (choć niektórzy lekarze zalecają okazjonalne spożycie lampki wysokiej jakości czerwonego wina, my proponujemy jednak zastąpienie go sokiem z winogron lub suplementacją resveratrolu). Niezmiernie ważne jest zrzucenie nadprogramowych kilogramów (choroba wieńcowa występuje statystycznie częściej u ludzi z nadwagą i otyłością). Konieczne jest regularne przyjmowanie leków (często do końca życia), regularne kontrolowanie stężenia cholesterolu we krwi i ciśnienia. Ważne jest wprowadzenie do swojego planu dnia aktywności fizycznej. Nawet jeżeli niemożliwe jest uprawianie sportu, warto zdecydować się choćby na spacery.
Pamiętajmy, że choroba wieńcowa jest tyko po części spowodowana czynnikami genetycznymi. Często zdarza się, że pracujemy na nią długie lata. Jest ona nazywana chorobą cywilizacyjną, gdyż dotyka coraz większej ilości ludzi, co więcej chorują oni w coraz młodszym wieku. Winny jest tu nasz siedzący styl życia (coraz większa część społeczeństwa spędza całe dnie przed komputerem), używki, nieodpowiednia dieta (mamy niemal nieograniczony dostęp do pożywienia, a dodatkowo chętnie wybieramy to, które charakteryzuje się najgorszą jakością – żywność wysoko przetworzona).
Choroba wieńcowa – dieta
Współcześnie zaleca się, by przy chorobie wieńcowej stosować dietę przeciwzapalną, która jest w stanie zapobiegać tworzeniu blaszki miażdżycowej.
W menu osoby cierpiącej na chorobę niedokrwienną serca powinno znaleźć się dużo warzyw i owoców, które są skarbnicą witamin, minerałów, antyoksydantów, a przy okazji zawierają spore ilości błonnika. Szczególnie warto zainteresować się zielonymi warzywami liściastymi, gdyż są one bogatym źródłem kwasu foliowego (jest on potrzebny do walki z wysoką homocysteiną, która odpowiada za uszkodzenia naczyń krwionośnych i miażdżycę).
Warto spożywać produkty zbożowe, które zawierają błonnik. Należą do nich między innymi gruboziarniste kasze, razowy makaron, pełnoziarniste pieczywo, brązowy ryż, czy też płatki zbożowe. Trzeba za to unikać produktów z mąki oczyszczonej, czyli białego pieczywa, makaronów.
Wykluczona jest żywność wysoko przetworzona. Nie kupujemy gotowych dań, żywności typu fast food, kostek rosołowych, czy sosów.
Białko zaleca się czerpać z tłustych ryb morskich, a także roślin strączkowych. Warto jest jeść jak najwięcej produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 (charakteryzują się one działaniem przeciwzapalnym). Znajdziemy je między innymi w owocach awokado, siemieniu lnianym, tłustych rybach morskich, orzechach, pestkach i nasionach (zdecydowanie warto jest sięgać po orzechy, pestki i nasiona w łupinach; kwasy tłuszczowe w produktach obranych często ulegają utlenianiu). Tłuszcze nie są dla nas groźne jak jeszcze do niedawna przypuszczano. Ważne jest jednak, żeby za wszelką cenę unikać tłuszczów trans (są obecne w żywności wysoko przetworzonej). Są one niebezpieczne, gdyż ze wszystkich rodzajów tłuszczu najbardziej podnoszą stan zapalny w organizmie, a dodatkowo przyczyniają się do tworzenia blaszki miażdżycowej w naczyniach.
Zdecydowanie warto jest wzbogacić swoje menu o produkty przeciwzapalne takie jak czosnek, kurkuma, cebula, czy cynamon.
