Azotan sodu jest to związek, który większość z nas spożywa na co dzień, gdyż jest obecny w warzywach i mięsie, a także niektórych lekach. Co powinniśmy o nim wiedzieć? Czy azotan sodu jest bezpieczny dla naszego zdrowia?
Co to jest azotan sodu?
Azotan sodu (oznaczany jako E251; inne jego nazwy to saletra chilijska, nitratyn czy saletra sodowa) jest to nieorganiczny związek chemiczny z grupy azotanów. Ma on postać bezbarwnych lub białych kryształów, wykazuje bardzo dobrą rozpuszczalność w wodzie. E251 posiada właściwości utleniające, ma też właściwości pochłaniania wody z otoczenia. Jego temperatura topnienia to trzysta siedem stopni Celsjusza, rozkład następuje po podgrzaniu do trzystu osiemdziesięciu stopni. Występuje on w przyrodzie jako minerał – nitronatryt (największe złoża tego minerału występują na chilijskiej pustyni Atacama). Azotan sodu wykorzystywany w przemyśle wytwarzany jest w wyniku reakcji kwasu azotowego (V) z węglanem sodu lub wodorotlenkiem sodu. Saletra chilijska jest powszechnie wykorzystywanym dodatkiem do żywności. Lista jego zastosowań jest jednak znacznie dłuższa.
Jakie są zastosowania azotanu sodu
Azotan sodu jest wykorzystywany w wielu branżach. Spełnia on wyjątkowo ważną rolę w przemyśle spożywczym, gdzie powszechnie stosuje się go jako dodatek do żywności. Pełni on funkcję konserwantu – skutecznie zapobiega namnażaniu bakterii jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum), które są bardzo niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia. Jest on chętnie dodawany do mięsa i jego przetworów, gdyż chroni te produkty przed zmianą barwy, a także nadaje im pożądany kolor.
E251 obecny jest również w spożywanych przez nas warzywach, a to ze względu na fakt, że jest ważnym składnikiem nawozów, których zadaniem jest wzbogacenie gleby w azot. Bardzo duże jego stężenie obecne jest przede wszystkim w warzywach korzeniowych.
Azotan sodu jest ważnym surowcem potrzebnym do produkcji azotanu potasu. Znajduje on zastosowanie w produkcji emalii, farb, czy leków. Jest składnikiem rozpuszczalników. Wykorzystuje się go również przy produkcji materiałów wybuchowych. Sięga się po niego ponadto w przemyśle ceramicznym i szklarskim.
Azotan sodu w żywności
Azotan sodu jest w większych lub mniejszych ilościach spożywany przez nas codziennie. Zawierają go warzywa, a także mięso, czyli podstawowe produkty w diecie człowieka. Jest on niezbędny do wzrostu warzyw (szacuje się, że większość azotanów w naszej diecie pochodzi właśnie z warzyw). Szczególnie wysoka zawartość E251 w warzywach jest charakterystyczna dla regionów, gdzie stosowane są nawozy azotowe.
Pewne ilości E251 znajdują się w wysoko przetworzonych produktach spożywczych takich jak wędliny, kiełbasy, parówki, konserwy mięsne, czy sery. Znajduje się on także w wodzie pitnej.
Szczególnie duże ilości azotanu sodu są obecne w marchewce, pietruszce, rzodkiewce, selerze, burakach, rukoli, szpinaku, sałacie, czy ziemniakach. Warzywa, które charakteryzują się bardzo niską zawartością tego związku to szparagi, bakłażany, czosnek, karczochy, bób, cebula, pomidory, groch, kabaczek, papryka, czy fasolka szparagowa.
Czy azotan sodu jest bezpieczny dla zdrowia?
Azotan sodu w czystej postaci nie wykazuje negatywnego wpływu na nasze zdrowie. Jednocześnie warto zdawać sobie sprawę, że wysoka temperatura, a także kwaśne pH w żołądku sprawiają, że część (około jedna czwarta) azotanów przekształca się w azotyny, które mogą mieć działanie rakotwórcze. Z tego względu należy unikać spożywania bardzo dużych ilości azotanu sodu.
Ustalono dopuszczalne dzienne spożycie E251 – jest to 3,7 mg na każdy kilogram naszego ciała (zazwyczaj wartość ta nie jest przekraczana).
Nie powinniśmy obawiać się jedzenia warzyw ze względu na zawartość w nich azotanów. Są one cały czas bezpieczne i mają pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Pamiętajmy, że warzywa zawierają ogromne ilości przeciwutleniaczy. Związki te neutralizują ewentualne szkodliwe działanie azotynów.
Azotan sodu – skutki uboczne
Spożycie bardzo dużej ilości azotanów może spowodować takie dolegliwości jak zawroty, bóle głowy, czy mdłości. U szczególnie wrażliwych osób obserwuje się wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku wody zawierającej duże ilości azotanów. Może być ona bardzo niebezpieczna dla niemowląt. W skrajnych wypadkach jej picie może doprowadzić do niedotlenienia mózgu.
