Żelatyna jest popularnym dodatkiem do żywności. Współcześnie wykorzystywana jest również w lecznictwie. Jej spożywanie poleca się sportowcom, odchudzającym się, a także osobom, które chcą zadbać o kondycję skóry, włosów i paznokci. Jakie właściwości posiada żelatyna? Kto odczuje szczególne korzyści z jej stosowania?
Co to jest żelatyna?
Żelatyna jest to naturalna mieszanina białek i peptydów, która pozyskiwana jest poprzez gotowanie kości, skóry i chrząstek zwierząt. W jej skład wchodzą przede wszystkim prolina, glicyna i hydroksyprolina. Żelatyna zawiera ponadto kwas glutaminowy, arginina, alanina, seryna, leucyna, fenyloalanina, a także treonina, walina, hydroksylizyna, izoleucyna, tyrozyna, metionina i histydyna. Żelatyna jest legalnym dodatkiem do żywności – oznaczana jest jako E441. Stosowana jest w przemyśle farmaceutycznym, a także kosmetycznym.
Jakie właściwości ma żelatyna?
Żelatyna jest źródłem proliny (12% składu) – aminokwasu białkowego, który stanowi ważny składnik budulcowy kolagenu. Prolina bezpośrednio wpływa na proces tworzenia nowych cząsteczek kolagenu. Co więcej posiada ona zdolność usuwania uszkodzonych struktur białkowych, które znajdują się w naszej skórze. Aminokwas ten może więc opóźniać procesy starzenia. Dodatkowo dba on o prawidłowe nawodnienie skóry, a to dlatego, że ma zdolność wiązania wody. Ze względu na silne właściwości poprawiające kondycję skóry prolina jest często stosowana jako składnik kosmetyków pielęgnacyjnych.
Glicyna stanowi aż 21% składu żelatyny. Jest ona aminokwasem pełniącym również funkcję neuroprzekaźnika. Glicyna ma bardzo korzystny wpływ na pracę układu nerwowego – jej regularne spożywanie poprawia pamięć i koncentrację, a dodatkowo zapobiega depresji i problemom z zasypianiem. Co więcej uczestniczy ona w syntezie kreatyny i glukozy, ma działanie przeciwzapalne i przeciwskurczowe, wspiera detoksykację organizmu, bierze też udział w syntezie hemoglobiny, erytrocytów, a także składników kwasów nukleinowych.
Hydroksyprolina to 12 % składu żelatyny. Od proliny różni się ona występowaniem dodatkowej grupy hydroksylowej. Jest ona niezwykle ważna dla mechanicznej wytrzymałości kolagenu.
Obecny w żelatynie kwas glutaminowy to aminokwas endogenny, który już w 1866 roku wyodrębniono z glutenu pszenicy. Jest on neuroprzekaźnikiem, który występuje w mózgu, rdzeniu kręgowym, a także móżdżku. Ma on działanie pobudzające, poprawia też pamięć. Kwas glutaminowy przekształca się w kwas gamma-aminomasłowy. Ponadto kwas glutaminowy pobudza wydzielanie enzymów trawiennych trzustki, działa odtruwająco, przeciwdziała zmęczeniu, impotencji, przyspiesza gojenie się wrzodów żołądka i dwunastnicy, zapobiega zanikom mięśni szkieletowych, poprawia odbieranie wrażeń smakowych.
Żelatyna zawiera także argininę – aminokwas spełniający w ludzkim organizmie wiele funkcji. Choć nasze ciała są w stanie samodzielnie produkować argininę, jej poziom spada wraz z wiekiem. Arginina jest potrzebna do syntezy tlenków azotu, ornityny, agmatyny, poliamin, glutaminianu, proliny, mocznika, czy kreatyny. Wspomaga ona pracę układu krążenia, chroni przed nadciśnieniem tętniczym, impotencją, a także powstawaniem zakrzepów. Co więcej przyspiesza ona regenerację tkanek i gojenie się ran, reguluje wydzielanie insuliny, glukagonu, prolaktyny i hormonu wzrostu. Arginina ma silne działanie antyoksydacyjne, opóźnia procesy starzenia, poprawia wydolność organizmu.
Alanina to jeden z aminokwasów endogennych. Pełni ona ważną rolę w cyklu glukozowo-alaninowym, czyli procesie, w którym azot transportowany jest pomiędzy mięśniami a wątrobą. Alanina przyspiesza procesy regeneracji tkanek, wspiera kondycję układu nerwowego, wzmacnia układ odpornościowy, jest pomocna w leczeniu prostaty.
Aminokwas endogenny o nazwie seryna wykazuje pozytywne oddziaływanie na pracę układu nerwowego – ma ona dobroczynny wpływ na pamięć, koncentrację, a także zdolność logicznego myślenia. Jest ona pomocna w terapii uzależnień, a także schizofrenii. Seryna wspiera budowę masy mięśniowej, przeciwdziała chorobom układu krążenia, wzmacnia odporność, jest niezbędna do trawienia białek.
Leucyna jest aminokwasem egzogennym, co oznacza, że ludzki organizm nie jest w stanie wyprodukować jej samodzielnie. Jej najważniejszymi zadaniami są: dostarczenie mięśniom energii do pracy i umożliwienie ich wzrostu, ochrona mięśni przed rozpadem na skutek bardzo intensywnych treningów, a także błyskawiczna regeneracja tkanki mięśniowej.
Fenyloalanina to aminokwas egzogenny, który wspiera pracę układu nerwowego – między innymi poprawia nastrój i zapobiega depresji. Zwiększa ona także popęd seksualny i przeciwdziała otyłości.
Treonina to aminokwas odpowiedzialny między innymi za prawidłowe nawodnienie skóry, a także jej ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi. Treonina bierze ponadto udział w produkcji kolagenu i elastyny, dzięki czemu zapewnia ona skórze młody wygląd. Treonina jest również znana z wpływu na układ nerwowy – poprawia koncentrację, pamięć, umożliwia logiczne myślenie, zmniejsza napięcie i zmęczenie psychiczne. Inne zadania treoniny to regulacja pracy tarczycy, poprawa przyswajalności składników odżywczych z pożywienia, wzmocnienie układu nerwowego, umożliwienie prawidłowego metabolizmu tłuszczów w wątrobie.
Walina jest niezbędna między innymi do wytwarzania energii w mięśniach, do wzrostu mięśni. Aminokwas ten jest współodpowiedzialny za utrzymanie równowagi hormonalnej, jest potrzebny również przy odbudowie tkanek, do prawidłowej pracy układu immunologicznego. Dzięki walinie możliwa jest biosynteza kwasu pantotenowego. Reguluje ona także metabolizm.
Izoleucyna to aminokwas, który uczestniczy w syntezie białek w mięśniach i wątrobie, a także procesach krzepnięcia krwi. Za prawą izoleucyny możliwa jest synteza hemoglobiny, regulacja poziomu cukru we krwi i produkcja hormonu wzrostu u dzieci. Za sprawą izoleucyny rany goją się szybciej, możliwa jest także mięśni i tkanek.
Tyrozyna uważana jest za jeden z najważniejszych dla człowieka aminokwasów. Jest ona współodpowiedzialna za prawidłowe działanie układu nerwowego, a to ze względu na fakt, że jest prekursorem większości neuroprzekaźników. Tyrozyna sprawia, że jesteśmy mniej podatni na stres, apatię, czy stany depresyjne. Jest ona potrzebna do syntezy tyroksyny, adrenaliny, dopaminy i noradrenaliny.
Hydroksylizyna wpływa korzystnie na kondycję stawów, ścięgien i skóry.
Metionina należy do aminokwasów ważnych, a jednocześnie mało znanych. Metionina przekształca się w homocysteinę, która jest zdolna do dalszych przekształceń. Obecność witaminy B12 i kwasu foliowego sprawia, że możliwe jest ponowne przekształcenie w metioninę. Metionina jest niezbędna do wytwarzania glutationu. Co więcej przeciwdziała ona chorobom układu krążenia.
Histydyna to aminokwas egzogenny, który poprawia odporność ludzkiego organizmu, pozytywnie wpływa na procesy trawienne, a także bierze udział w syntezie niektórych białek.
Osoby aktywne fizycznie powinny zainteresować się żelatyną, a to ze względu na fakt, że ma ona pozytywny wpływ na stawy. Żelatyna zawiera przede wszystkim duże ilości proliny, która bierze udział w produkcji kolagenu, który tworzy niemal dziewięćdziesiąt procent naszych kości. Żelatyna jest w stanie również przyspieszyć regenerację uszkodzonych stawów.
Regularne spożywanie żelatyny może zwiększyć wydolność organizmu, a tym samym sprawić, że treningi będą bardziej efektywne.
Warto zdawać sobie sprawę, że odczujemy korzystne oddziaływanie żelatyny na kości i stawy tylko wówczas, kiedy będziemy spożywać codziennie jej odpowiednią ilość – a konkretnie ponad 33 g (jest tu 4 g proliny).
Żelatyna na odchudzanie
Samo spożywanie żelatyny nie sprawi, że schudniemy, jednak może stanowić wsparcie na diecie redukcyjnej. 100 g żelatyny dostarcza nam około 350 kcal. W suchej masie żelatyny znajdziemy średnio 85% białka.
Żelatyna zapewnia nam uczucie sytości, a tym samym zmniejsza apetyt. Osoby pragnące schudnąć docenią żelatynę również za to, że poprawia ona trawienie – pobudza produkcję soków żołądkowych, a dodatkowo ma zdolność wiązania się z wodą dzięki czemu pokarm łatwiej przechodzi przez układ trawienny.
Żelatyna przyczynia się do zachowania równowagi hormonalnej, dlatego może pomóc osobom, u których tycie jest spowodowane zaburzeniami na tym tle.
Osoby odchudzające się powinny jednak zwrócić szczególną uwagę na to z jakimi dodatkami spożywają żelatynę. Popularne galaretki i desery są pełne cukru i wielu innych niezdrowych i tuczących dodatków, dlatego lepiej jest przygotować potrawy z żelatyną samodzielnie. Jeżeli musimy dodać do nich substancji słodzącej, niech to będzie raczej stewia lub ksylitol.
Zastosowanie żelatyny w kosmetyce
Żelatyna jest popularnym składnikiem kosmetyków. W warunkach domowych można przygotować z niej maseczkę o właściwościach ściągających do skóry tłustej, peelingi do twarzy i ciała. Żelatyna ma również bardzo dobry wpływ na kondycję włosów. Dodawanie jej do szamponów sprawi, że po kilku tygodniach włosy staną się błyszczące i wyraźnie mocniejsze. Żelatyna będzie pomocna także do pielęgnacji skóry dojrzałej i przesuszonej – posiada ona silne właściwości nawilżające.
Żelatyna w kuchni
W sklepach możemy spotkać wiele produktów z dodatkiem żelatyny. Jest ona oznaczana symbolem E441. Znajdziemy ją w galaretkach i licznych słodyczach. Poprawia ona właściwości jogurtów, mięs, serów czy konserw.
W domowych warunkach żelatyna służy nam do przygotowywania deserów, serników, galaretek, dań mięsnych. Jej zastosowanie jest niezwykle proste, gdyż rozpuszcza się w czterdziestu stopniach, a tężeje w lodówce nie dłużej niż cztery godziny.
Czy żelatyna jest bezpieczna dla zdrowia?
Żelatyna uchodzi za substancję w pełni bezpieczną dla zdrowia. Należy jednak pamiętać, żeby przy jej spożywaniu zachować umiar. Ważne jest także, żeby wybierać jedynie żelatynę wieprzową. Żelatyna wołowa została wycofana ze sprzedaży ze względu na chorobę szalonych krów.
Warto wspomnieć, że żelatyna stosowana jest jako lek w hipowolemii, hipotensji. Jest ponadto wykorzystywana w hemodylucji i krążeniu pozaustrojowym.
Jako, że żelatyna jest produktem pochodzenia zwierzęcego nie mogą jej spożywać osoby na diecie wegetariańskiej.
Ciekawostki dotyczące żelatyny:
- Żelatyna jest składnikiem otoczki wielu leków.
- Żelatyny używa się do produkcji emulsji światłoczułych.
- Żelatyna jest wykorzystywana do produkcji kulek do gry w paintball.
- Na diecie roślinnej zastępuje się żelatynę agarem lub pektynami.
