Zawał serca jest w większości przypadków rezultatem postępującej choroby wieńcowej. Jeżeli niedokrwienie trwa dłużej niż dwadzieścia minut, dochodzi do śmierci komórek mięśnia sercowego. Jakie są przyczyny zawału mięśnia sercowego? Jakie są jego objawy? Jak pomóc, kiedy przypuszczamy, że osoba znajdująca się w naszym otoczeniu ma zawał?
Co to jest zawał mięśnia sercowego?
Mianem zawału serca (ataku serca) określamy stan, w którym dochodzi do śmierci komórek mięśnia sercowego. Jest on spowodowany niedokrwieniem, które trwa dłużej niż dwadzieścia minut. Całkowita martwica komórek mięśnia sercowego następuje po około dwóch do czterech godzin. Bezpośrednią przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńcowym, które odpowiada za doprowadzanie krwi do serca. Zawał mięśnia sercowego może dawać charakterystyczne objawy takie jak ból w klatce piersiowej, czy duszności. Czasem jednak przebiega bezobjawowo. W przypadku podejrzenia zawału serca należy jak najszybciej wezwać pogotowie. Dodatkowo jeżeli posiadamy leki zawierające kwas acetylosalicylowy, powinniśmy je podać choremu. W przypadku, gdy dojdzie do zatrzymania krążenia i zaprzestania oddychania, chorego należy poddać reanimacji (uciskanie klatki piersiowej).
Jakie są przyczyny zawału mięśnia sercowego?
Warto zdawać sobie sprawę, że w większości wypadków jesteśmy w stanie zapobiec zawałowi mięśnia sercowego. Czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo jego wystąpienia są między innymi: nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, nadwaga i otyłość, stosowanie niewłaściwej diety – opartej na daniach typu fast food, siedzący tryb życia, stosowanie leków antykoncepcyjnych, życie w ciągłym stresie, niedobór witamin z grupy B.
Ryzyko wystąpienia zawału serca wzrasta wraz z wiekiem. U mężczyzn krytyczną granicą jest wiek powyżej czterdziestego piątego roku życia, u kobiet natomiast – powyżej pięćdziesiątego piątego roku życia.
Czynnikami powodującymi zawał mogą być również – miażdżyca, wysoki poziom homocysteiny, nadciśnienie tętnicze, wysoki poziom złego cholesterolu we krwi, wady anatomiczne serca, zapalenie tętnicy wieńcowej, obciążenie genetyczne (jeżeli kto z naszej bliskiej rodziny przeszedł zawał serca, zwiększa się prawdopodobieństwo, że ten problem będzie dotyczył również i nas).
Jakie są objawy zawału serca?
Warto zdawać sobie sprawę, że zawał serca rzadko pojawia się nagle. W wielu wypadkach poprzedza go stan przedzawałowy. Mianem stanu przedzawałowego określamy obumarcie komórek mięśnia sercowego. Lekarze używają pojęcia stan przedzawałowy również w innym znaczeniu – chcąc uświadomić pacjentowi, że jeśli nie podejmie żadnych działań w celu poprawy stanu zdrowia, dojdzie do zawału.
Jednym z charakterystycznych objawów zawału mięśnia sercowego jest ból. Jest on zazwyczaj zlokalizowany za mostkiem i utrzymuje się dłużej niż dwadzieścia minut. Chorzy określają go jako bardzo silny, gniotący, piekący, dławiący lub ściskający. Dolegliwościom bólowym towarzyszą niekiedy nudności i wymioty. Co charakterystyczne nie ustępują one po przyjęciu azotanu. Mogą się one pojawić podczas wysiłku fizycznego, jednak nie jest to regułą – u niektórych zawał pojawia się podczas odpoczynku.
Ból występuje często, jednak nie doświadczają go wszyscy. U osób cierpiących na cukrzycę lub osób starszych może się on nie pojawić wcale.
Chorzy oprócz dolegliwości bólowych mogą skarżyć się na duszności. Są one tym bardziej prawdopodobne, jeżeli zawał jest rozległy. Może pojawić się także kaszel z odkrztuszaniem różowej wydzieliny.
U wielu osób dochodzi do ogólnego osłabienia, zawrotów głowy. Omdlenia również nie należą do rzadkości.
Inne typowe objawy to blada skóra, nadmierne pocenie się, kołatanie serca. Większość chorych odczuwa silny lęk i niepokój.
W niektórych przypadkach możemy spotkać się z sinicą obwodową – charakteryzuje się ona niebieskim zabarwieniem skóry. Dotyczy zazwyczaj warg, płatków uszu, końców palców.
Zawał mięśnia sercowego – pierwsza pomoc
W przypadku podejrzeń zawału mięśnia sercowego choremu należy udzielić natychmiastowej pomocy. Przede wszystkim konieczne jest zadzwonienie po pogotowie. Ponadto dobrze jest podać lek zawierający kwas acetylosalicylowy. Może on okazać się bardzo pomocny, gdyż posiada właściwości rozrzedzające krew. W sytuacji, kiedy jesteśmy w stu procentach przekonani, że mamy do czynienia z zawałem serca, możemy podać choremu nitroglicerynę. Jeżeli jednak nie mamy pewności – lepiej się w tym wstrzymać, gdyż może ona poważnie zaszkodzić.
W sytuacji, kiedy dojdzie do zatrzymania akcji serca, a chory przestanie oddychać, konieczne jest wykonanie resuscytacji.
Bardzo ważne jest zapewnienie choremu odpowiedniego wsparcia psychicznego.
Jak wygląda leczenie zawału mięśnia sercowego?
Chory z zawałem serca powinien niezwłocznie znaleźć się pod opieką lekarską.
Jedną z metod leczenia stosowaną w takich sytuacjach jest anginoplastyka. Zabieg ten polega na włożeniu cewnika do tętnicy pachwinowej (lub promieniowej), a następnie dotarciu do naczynia wieńcowego, które zostało zablokowane. Jeśli anginoplastyka zostanie przeprowadzona odpowiednio szybko, możliwe jest ponowne otworzenie tętnicy i przywrócenie przepływu krwi.
Innym zabiegiem wykonywanym w takich sytuacjach jest pomostowanie tętnicy. Polega on na ominięciu zwężenia. Używa się do tego celu tętnicy lub żyły – jeden jej koniec jest wszywany do aorty, drugi natomiast poniżej zwężenia.
W przypadku zawału serca stosuje się również leczenie farmakologiczne. Oprócz leków przeciwbólowych choremu podaje się leki przeciwzakrzepowe, które ułatwiają przepływ krwi. W celu rozszerzenia naczyń krwionośnych podawana jest także nitrogliceryna.
Inne leki podawane osobom przechodzącym zawał serca to β- blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny, a także leki przeciwpłytkowe.
Zawał mięśnia sercowego jest częstą przyczyną zgonów. To czy pacjent przeżyje jest w dużej mierze zależne od tego jak szybko udało się udrożnić naczynie, a także tego jak duży obszar uległ niedokrwieniu. W przypadku tego schorzenia ogromne znacznie ma czas – każda minuta jest na wagę złota.
Należy zdawać sobie sprawę, że zawał mięśnia sercowego może wiązać się z wieloma niebezpiecznymi powikłaniami. Należą do nich między innymi: pęknięcie przegrody międzykomorowej, ostra niewydolność serca, udar mózgu, tętniak serca, pęknięcie wolnej ściany serca, kolejny zawał mięśnia sercowego, nawrót niedokrwienia, częstokurcz komorowy, migotanie przedsionków, bloki przedsionkowo-komorowe, bradykardia zatokowa.
W wielu wypadkach możliwy jest powrót do normalnego stylu życia, jednak chory powinien stale znajdować się pod kontrolą lekarską.
Zawał mięśnia sercowego – profilaktyka
W przypadku schorzeń takich jak zawał mięśnia sercowego zdecydowanie lepiej jest postawić na profilaktykę niż leczenie. Tym bardziej, że tego typu sytuacjom często da się zapobiec. Jeżeli chcemy uniknąć ataku serca w przyszłości powinniśmy zmienić dietę i styl życia. Bardzo duże znaczenie ma redukcja masy ciała – pamiętajmy, że zawał mięśnia sercowego częściej dotyczy osób zmagających się z nadwagą i otyłością.
Zalecane jest włączenie do menu dużej ilości warzyw i owoców, produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, produktów pełnoziarnistych.
Od czasu do czasu można pozwolić sobie na lampkę wysokiej jakości czerwonego wina dziennie (można zastąpić je sokiem z czerwonych winogron).
Rezygnujemy z żywności wysoko przetworzonej, unikamy stołowania się w restauracjach typu fast food, zabronione jest również spożywanie produktów zawierających tłuszcze trans.
Znaczenie ma nie tylko to co jemy, ale również jak jemy. Zaleca się jedzenie pięciu niewielkich posiłków dziennie. O ile to możliwe, dobrze jest jeść je w stałych godzinach.
W naszym programie dnia nie może zabraknąć aktywności fizycznej. Dobrze jest zdecydować się na co najmniej trzydzieści minut sportu dziennie. Jednocześnie unikajmy aktywności zbyt forsownej – zdecydowanie zdrowsza dla serca jest umiarkowana aktywność fizyczna.
Osoby znajdujące się w grupie zwiększonego ryzyka zawałem mięśnia sercowego powinny regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze, a także poziom złego cholesterolu we krwi.
