Hormony pełnią niezwykle ważną rolę w naszym organizmie. Ich zadaniem jest przekazywanie informacji pomiędzy poszczególnymi organami. Jeżeli nasz układ hormonalny pracuje prawidłowo, czujemy się i wyglądamy doskonale. Kłopoty zaczynają się w momencie, kiedy równowaga hormonalna ulega zachwianiu. Jeżeli hormonów jest zbyt mało lub za dużo – zaczynamy chorować. Jak leczyć zaburzenia hormonalne naturalnymi metodami? Czy kuracje ziołowe i dieta mogą nam pomóc?
Kilka słów o naszym układzie hormonalnym
Na ludzki układ hormonalny składają się gruczoły dokrewne (gruczoły wydzielania wewnętrznego). Gruczoły dokrewne to:
- przysadka mózgowa,
- trzustka,
- szyszynka,
- grasica,
- przytarczyce,
- tarczyca,
- nadnercza,
- jądra u mężczyzn,
- jajniki u kobiet.
Gruczoły dokrewne odpowiedzialne są za wydzielanie hormonów. W naszym organizmie znajduje się centrum dowodzenia, czyli przysadka mózgowa, która jest kontrolowana przez podwzgórze (dolna część międzymózgowia). To ona decyduje o tym jakich ilości i jakich hormonów potrzebuje nasz organizm.
Hormony pełnią w naszym organizmie funkcję posłańców. To dzięki nim możliwa jest komunikacja pomiędzy poszczególnymi narządami (dostarczają informację do poszczególnych narządów, tkanek i komórek).
Bardzo ważną rolę spełniają hormony przysadki, które wysyłają polecenia do poszczególnych gruczołów dokrewnych. Po otrzymaniu takich informacji każdy gruczoł dokrewny rozpoczyna produkcję własnych hormonów.
Jakie hormony wydziela podwzgórze?
W podwzgórzu syntetyzowane są liberyny i statyny. Są to hormony mające bezpośredni wpływ na działanie przysadki mózgowej (mały gruczoł połączony z podwzgórzem).
Liberyny stymulują przysadkę mózgową do wydzielania takich hormonów jak gonadoliberyna (ma wpływ na wydzielanie gonadotropin), somatoliberyna (jest odpowiedzialna za wydzielanie hormonu wzrostu), tyreoliberyna (ma wpływ na wydzielanie tyreotorpiny), kortykoliberyna (jest odpowiedzialna za uwalnianie kortykotropiny).
Statyny są natomiast hormonami odpowiedzialnymi za hamowanie wydzielania hormonów przez przysadkę mózgową. Zaliczamy do nich somatostatynę (której zadaniem jest hamowanie uwalniania tyreotropiny i hormonu wzrostu), dopaminę (hamuje uwalnianie prolaktyny i tyreotropiny), kisspeptynę (nie znamy w pełni mechanizmów jej działania; wiemy, że odpowiada za płodność, dojrzewanie płciowe, zaburzenia miesiączkowania, może również hamować rozwój nowotworów).
Przysadka mózgowa – jakie hormony wydziela?
Przysadka mózgowa to gruczoł dokrewny odpowiedzialny za wydzielanie takich hormonów jak:
- prolaktyna: jej zadaniem jest regulacja cyklu płciowego; to dzięki niej możliwe jest donoszenie ciąży i produkcja mleka przez kobietę,
- somatropina (nazywana także hormonem wzrostu): u dzieci i młodych ludzi umożliwia wzrost tkanek, z kolei u ludzi dorosłych odpowiada za ich regenerację,
- melanotropina: jest odpowiedzialna za pobudzanie komórek barwnikowych do syntezy melaniny (barwnik skóry),
- kortykotropina (ACTH): jej zadaniem jest pobudzenie nadnerczy do produkcji hormonów,
- tyreotropina (TSH): jest ona odpowiedzialna za pobudzenie tarczycy do wydzielania hormonów,
- hormon luteinizujący (LH): sprawia on, że u kobiet dochodzi do owulacji, z kolei u mężczyzn – do wydzielania testosteronu w jądrach,
- folikulostymulina (FSH): w organizmie mężczyzny steruje ona wytwarzaniem plemników, z kolei u kobiet dojrzewaniem komórek jajowych.
Jakie hormony wydziela szyszynka?
Szyszynka jest odpowiedzialna za wydzielanie melatoniny (nazywanej także hormonem snu). To melatonina odpowiada za nasz rytm dobowy. Dzięki niej po zmroku robimy się senni.
Trzustka – jakie hormony wydziela?
Trzustka jest odpowiedzialna za wydzielanie dwóch hormonów: glukagonu i insuliny. Zadaniem insuliny jest zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, co pozwala na jej przenikanie do wnętrza komórek, a także magazynowanie w wątrobie. Inną funkcją insuliny jest udział w syntezie tłuszczów i białek.
Z kolei glukagon podnosi stężenie glukozy we krwi zapobiegając tym samym hipoglikemii.
Jakie hormony wydzielają nadnercza?
Nadnercza odpowiadają za wydzielanie takich hormonów jak:
- kortyzol: do jego zadań należy między innymi zwiększanie poziomu glukozy we krwi, działa on przeciwzapalnie, osłabia aktywność układu immunologicznego. Co więcej wzmacnia on działanie noradrenaliny i adrenaliny podczas sytuacji stresowej,
- noradrenalina i adrenalina: są bardzo potrzebne w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji – zwiększają ukrwienie mięśni, przyspieszają akcję serca, rozszerzają źrenice i oskrzela, podnoszą poziom glukozy we krwi,
- aldosteron: jest odpowiedzialny za regulację gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie,
- dehydroepiandrosteron (DHEA): do jego zadań należy przemiana tłuszczów, hamowanie apetytu, wyciszanie organizmu po sytuacji stresowej. Dodatkowo ma on korzystny wpływ na funkcjonowanie naszego mózgu.
Jakie hormony wydziela tarczyca?
Hormony wytwarzane przez tarczycę to:
- trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4): spełniają one wiele ważnych funkcji w ludzkim organizmie. Mają wpływ na przemianę materii, temperaturę naszego ciała, stymulują rozwój kości, są potrzebne do syntezy witamin, mają wpływ na kształtowanie się układu nerwowego w życiu płodowym i wczesnym dzieciństwie. Mają one wpływ na nasz nastrój, wygląd skóry i włosów. Tyroksyna jest współodpowiedzialna za powstawanie podskórnej tkanki tłuszczowej,
- kalcytonina: zadaniem tego hormonu jest obniżanie stężenia wapnia we krwi.
Grasica – jakie hormony wydziela?
Grasica wydziela hormon o nazwie tymozyna, która ma duży wpływ na funkcjonowanie naszego układu immunologicznego.
Przytarczyce – wydzielane hormony
Przytarczyce wydzielają hormon o nazwie parathormon. Jest on ważny dla gospodarki wapniowej organizmu. Jeżeli stężenie wapnia w naszej krwi jest zbyt niskie, hormon ten wpływa na jego uwalnianie z kości i zębów.
Jakie hormony wydzielają jądra?
Jądra są odpowiedzialne za wydzielanie androgenów (przede wszystkim testosteronu). Hormony te odpowiadają za wykształcenie się w ludzkim organizmie męskich cech. Dzięki nim męski układ rozrodczy funkcjonuje prawidłowo, dodatkowo wpływają one na zwiększenie popędu seksualnego.
Jakie hormony wydzielają jajniki?
W jajnikach wytwarzane są dwa typy hormonów:
- estrogeny (estron, estriol, estradiol): za ich sprawą w organizmie wykształcają się typowo kobiece cechy. Dzięki nim możliwy jest rozwój komórek jajowych, regulują one cykl miesiączkowy. Mają ponadto wpływ na popęd seksualny. Znany jest także wpływ estrogenów na kondycję kobiecej skóry,
- progesteron: jest to hormon odpowiedzialny za przygotowanie macicy do zagnieżdżenia się w niej komórki jajowej i podtrzymanie ciąży. Jego zadaniem jest również hamowanie rozrostu endometrium pod wpływem estrogenów.
Dlaczego dochodzi do zaburzeń hormonalnych?
Zaburzenia hormonalne mogą zaistnieć na skutek wielu czynników. Współcześnie bardzo często odpowiedzialne za ten stan rzeczy są nie tylko choroby, ale też styl życia i stosowana dieta. Obecnie zaburzenia hormonalne spotyka się głównie u osób prowadzących szybki i bardzo stresujący tryb życia. Starają się one wykorzystać swój czas w stu procentach, jednak ich organizm nie nadąża za szalonym tempem.
Musimy mieć świadomość, że zazwyczaj zaburzenia funkcjonowania jednego gruczołu dokrewnego przyczyniają się do rozregulowania całego układu hormonalnego.
Pamiętajmy również, że poziom niektórych hormonów jest uzależniony od wieku. Z upływem lat ulega on zmianom, co skutkuje przykrymi dolegliwościami. W przypadku zaburzeń hormonalnych należy zgłosić się do lekarza endokrynologa, który najprawdopodobniej zaleci leczenie farmakologiczne.
Naturalne metody leczenia zaburzeń hormonalnych
Nieprawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego bardzo często jest efektem chronicznego stresu, którego nie brakuje w życiu współczesnego człowieka. W takich sytuacjach możemy oczywiście przyjmować leki uspokajające, jednak należy zdawać sobie sprawę, że nie rozwiązują one naszych problemów, łagodzą jedynie objawy.
Nie warto bagatelizować stresu, gdyż niekontrolowany może poczynić prawdziwe spustoszenie w naszym organizmie. Pod wpływem stresu podnosi się poziom kortyzolu, co u wielu osób prowadzi do nadmiernego objadania się i w konsekwencji do nadwagi i otyłości. Nadmierna masa ciała jest natomiast przyczyną wielu innych chorób. Wysoki poziom adrenaliny sprawia, że podnosi się ciśnienie naszej krwi, tętno przyspiesza, u niektórych osób mogą pojawić się ataki lękowe.
Zanim zdecydujemy się na leczenie farmaceutyczne, wypróbujmy naturalne metody, które pomogą uporać się nie tylko z objawami zaburzeń hormonalnych, ale co najważniejsze – z ich przyczynami. W zmniejszeniu poziomu stresu pomoże nam medytacja (lub/i modlitwa). Warto wypróbować także relaksacyjne masaże, które znakomicie pomogą się nam rozluźnić.
Należy mieć świadomość, że nie poradzimy sobie z zaburzeniami hormonalnymi, jeżeli nie będziemy się wysypiać. Brak snu zwiększa poziom stresu, sprawia, że nasz organizm nie ma szans na zregenerowanie się. Liczne badania pokazują, że ogromna część współczesnego społeczeństwa śpi za mało. Tempo naszego życia jest bardzo szybkie. Często, żeby sprostać wszystkim swoim obowiązkom musimy ograniczyć długość snu. Należy zdawać sobie sprawę, że jest to rozwiązanie krótkoterminowe. Niezależnie od tego jak ważne są dla nas nasze cele, organizm nie wytrzyma tak zawrotnego tempa życia. Po pewnym czasie zacznie chorować i zostaniemy zmuszeni do tego, żeby zwolnić.
Warto zdawać sobie sprawę, że zbyt krótki sen to nie tylko gorsze samopoczucie i choroby. Kiedy śpimy zbyt mało, zaczynamy tyć.
Jeżeli cierpimy z powodu zaburzeń hormonalnych, odpowiednia dawka snu to dla nas minimum. Bardzo ważna jest także aktywność fizyczna, która okazuje się bardziej skuteczna niż wiele leków. Niezależnie od tego jaki rodzaj sportu wybierzemy, z pewnością odczujemy korzyści. Ważne jest jednak, żeby aktywność fizyczna nie była zbyt intensywna. Znacznie lepsze dla naszego zdrowia są ćwiczenia o umiarkowanej intensywności. Nie należy także ćwiczyć codziennie – pamiętajmy, że nasz organizm potrzebuje czasu na regenerację.
Zioła na zaburzenia hormonalne
Osobom cierpiącym na zaburzenia hormonalne pomogą zioła. Zioła, które mają pozytywny wpływ na funkcjonowanie naszej gospodarki hormonalnej to między innymi:
- wiesiołek,
- wierzbownica,
- serdecznik pospolity,
- liście maliny,
- palma sabałowa,
- kora śliwy afrykańskiej,
- korzeń maca,
- chmiel,
- koper włoski,
- czy arcydzięgiel.
Dieta a zaburzenia hormonalne
Niekiedy nie zdajemy sobie sprawy, że sami przyczyniamy się do zaburzeń funkcjonowania naszego układu hormonalnego. Popełniane przez nas błędy dietetyczne mają daleko idące konsekwencje.
W wielu przypadkach problemem jest stosowanie diet niskoenergetycznych. Wydaje się nam, że dzięki nim szybko pozbędziemy się nadprogramowych kilogramów, a tymczasem nasz organizm reaguje na nie zwolnieniem metabolizmu. Taki stan rzeczy sprawia, że utrata tkanki tłuszczowej zostaje zahamowana, wzrasta poziom hormonu stresu, zaburzenia hormonalne zaczynają narastać.
Część osób popełnia błąd spożywając zbyt małe lub za duże ilości węglowodanów. Jeżeli taka sytuacja będzie utrzymywała się przez dłuższy czas, możemy spodziewać się zaburzeń hormonalnych. Prostym przepisem na rozregulowanie gospodarki hormonalnej naszego organizmu jest spożywanie zbyt małej ilości tłuszczu. Popularne diety niskotłuszczowe są poważnym zagrożeniem dla naszego zdrowia. Pamiętajmy, że tłuszcz jest niezbędny do budowy hormonów steroidowych.
Problemem ogromnej części społeczeństwa są niedobory pokarmowe. Przykładowo jeżeli stosujemy dietę, która nie dostarcza nam wystarczających ilości wapnia, po pewnym czasie w naszym organizmie dojdzie do zwiększenia stężenia parathormonu, który zacznie pobierać wapń z naszych zębów i kości. Jest to sytuacja niebezpieczna, która prędzej czy później doprowadzi do zachorowania na osteoporozę. Z kolei niedobory jodu sprawiają, że tarczyca nie może wytwarzać dostatecznych ilości hormonów. Niebezpieczny jest również nadmiar jodu, który może doprowadzić do rozwoju choroby Hashimoto.
Zagrożeniem dla naszego układu hormonalnego jest także nadmierna masa ciała. Kiedy ważymy zbyt dużo dochodzi do zaburzeń hormonalnych. Warto zdawać sobie sprawę, że nasza tkanka tłuszczowa pełni funkcję organu dokrewnego. Może wydzielać takie hormony jak grelina, czy leptyna (odpowiadają one za uczucie głodu i sytości), rezystyna (ma wpływ na wrażliwość naszych komórek na działanie insuliny), adiponektyna. Tkanka tłuszczowa może wydzielać również cytokiny prozapalne.
Problemem może być także spożywanie nadmiernej ilości produktów zawierających fitoestrogeny (na przykład soja, kozieradka). Fitoestrogeny są to roślinne związki, które w ludzkim organizmie zachowują się podobnie jak ludzkie estrogeny. Trzeba zaznaczyć, że mogą mieć one korzystny wpływ na ludzki organizm. Zaleca się spożywanie ich w okresie menopauzy, kiedy radykalnie spada poziom estrogenów w organizmie kobiety. Jednocześnie u osób nie mających problemów z niedoborem estrogenów mogą one wywołać negatywne objawy.
Co ciekawe duży wpływ na kondycję układu hormonalnego ma stan naszych jelit. Przykładowo obecność w jelitach szczepu bakterii Bifidobacterium infantis przyczynia się do zwiększenia ilości tryptofanu.
Zaburzenia hormonalne są bardzo często związane z nietolerancjami pokarmowymi i przewlekłymi stanami zapalnymi w naszym organizmie. Mają one bardzo negatywny wpływ na funkcjonowanie nadnerczy (odpowiedzialnych między innymi za wydzielanie kortyzolu).
Niebezpieczne są dla nas niedobory witaminy D, która w ludzkim organizmie pełni funkcję hormonu steroidowego. Jest ona niezwykle ważna, gdyż ma wpływ na pracę przytarczyc, przysadki mózgowej, a także wiele innych gruczołów dokrewnych.
Przeciętny człowiek spożywa zbyt duże ilości żywności wysokoprzetworzonej, co po pewnym czasie prowadzi do zatrucia organizmu. W naszym ciele kumulowane są toksyny, które mogą rozregulować gospodarkę hormonalną (mają szczególnie negatywny wpływ na funkcjonowanie tarczycy).
Dieta przy zaburzeniach hormonalnych – co jeść?
Na początku należy zaznaczyć, że nie istnieje jedna uniwersalna dieta polecana osobom z zaburzeniami hormonalnymi. Jest to oczywiste, gdyż zaburzenia te są bardzo różnorodne. Niekiedy nasz organizm potrzebuje więcej jodu, w innych przypadkach zalecana jest dieta, która radykalnie ogranicza spożycie produktów zawierających ten pierwiastek. Niezmiernie ważne jest dostosowanie sposobu żywienia do naszych indywidualnych potrzeb. Z tego względu stosowanie gotowych diet nie jest najlepszym pomysłem.
Głównym zadaniem diety przy zaburzeniach gospodarki hormonalnej jest wyrównanie poziomu hormonów. Niemożliwe jest więc stworzenie jej przed zbadaniem poziomu poszczególnych hormonów.
Czynnikami, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę są odpowiednia ilość kalorii (dobrze skomponowana dieta nie może zawierać ich ani zbyt dużo, ani za mało w stosunku do naszych potrzeb), węglowodanów i tłuszczów. Bardzo ważne jest także uzupełnienie niedoborów ważnych witamin i minerałów (dieta powinna być więc różnorodna). Menu powinno być skomponowane tak, żeby przywrócić prawidłową mikroflorę jelitową.
Osoby, które nie przechodzą menopauzy nie mają powodów do spożywania dużych ilości żywności zawierającej fitoestrogeny. Z tego względu zaleca się ograniczenie (lub całkowitą rezygnację) produktów sojowych, kozieradki, kopru włoskiego, itp.
Dieta nie może zatruwać naszego organizmu. Należy całkowicie zrezygnować ze spożywanie żywności wysokoprzetworzonej. Warto oprzeć swoje menu na produktach jak najmniej przetworzonych. Unikamy dań typu fast food, słonych przekąsek (typu chipsy), słodyczy, napojów gazowanych. Warto wybierać produkty gęste odżywczo. U wielu osób sprawdza się zmniejszenie ilości spożywanych posiłków (nawet do dwóch dziennie) i stosowanie okresowych głodówek (nie w celu schudnięcia, a po to, żeby oczyścić organizm z toksyn).
Co jeszcze możemy zrobić dla naszego układu hormonalnego?
Zaburzenia hormonalne to poważny problem, dlatego w żadnym wypadku nie należy go bagatelizować. Nie liczmy na to, że jakoś to będzie, że samo się poprawi. Jeżeli nie wprowadzimy radykalnych zmian w swoim życiu, możemy być pewni, że będzie jeszcze gorzej.
Tym co powinniśmy zrobić jest zwolnienie tempa życia. Potrzebujemy odpowiedniej ilości wysokiej jakości snu – człowiek potrzebuje średnio od ośmiu do dziewięciu godzin snu. Jeżeli w naszym organizmie są stany zapalne – będziemy spać jeszcze dłużej. Jest to całkowicie naturalne i nie możemy zrobić nic, żeby to zmienić. Z troski o własne życie powinniśmy tak ułożyć swój plan dnia, żeby mieć czas na regularne wysypianie się.
Dla człowieka zmagającego się z zaburzeniami hormonalnymi niezwykle ważny jest kontakt z naturą. Codziennie powinniśmy wygospodarować przynajmniej godzinę na długi spacer.
Ograniczmy do minimum komputer i inne urządzenia elektroniczne. Jest to bardzo trudne, gdyż ogromna część społeczeństwa pracuje przy komputerze. Warto jednak wyłączyć urządzenia elektroniczne na co najmniej trzy godziny przed snem.
Pamiętajmy, że naturalne metody leczenia zaburzeń hormonalnych nie są w stanie zastąpić wizyty u endokrynologa. Musimy wykonać badania, które pokażą nam z jakimi hormonami mamy problem. Niekiedy dolegliwości są tak poważne, że nie sposób obyć się bez leczenia farmakologicznego.
