Choć yerba mate wywodzi się z Ameryki Południowej, współcześnie cieszy się coraz większą popularnością także w Polsce. Jest ona ceniona za właściwości pobudzające, a także korzystny wpływ na zdrowie. Yerba mate uważana jest za dobrą alternatywę dla kawy i napojów energetycznych. Jakie wartości odżywcze ma napar z liści ostrokrzewu paragwajskiego? W jaki sposób wpływa on na nasze zdrowie?
Co to jest yerba mate?
Mianem yerba mate (inaczej herbata jezuicka, mate, herbata paragwajska) określamy napój, który przygotowywany jest z liści i gałązek ostrokrzewu paragwajskiego – drzewa zaliczanego do rodziny ostrokrzewowatych. Ostrokrzew jest wiecznie zielonym drzewem, które w sprzyjających warunkach jest w stanie osiągnąć nawet piętnaście metrów wysokości. W naturalnych warunkach możemy go spotkać jedynie w Paragwaju, Argentynie i Brazylii. Jego kora posiada biały kolor, jest również gładka. Liście są odwrotnie podłużnie jajowate, w odcieniu zimnej zieleni. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, mogą przybrać kolor biały, ewentualnie kremowy. Owocem jest natomiast ciemnoczerwona (niekiedy także fioletowa) jagoda. Liście, czyli surowiec zielarski zawierają wiele substancji, które pozytywnie oddziałują na ludzkie zdrowie. Yerba mate cieszy się w Ameryce Południowej tak dużą popularnością jak herbata w Europie. Stosuje się ją w celu zwalczenia uczucia głodu, redukcji stresu, a także pobudzenia organizmu.
Yerba mate – historia
Historia yerba mate rozpoczyna się w Polsce w dwudziestym wieku, a duże zainteresowanie nią trwa do dziś. W naszym kraju stała się ona popularna głównie za sprawą emigrantów, którzy wyjechali do Ameryki Południowej i pracowali na plantacjach ostrokrzewu paragwajskiego. Pierwszą polską firmą specjalizującą się w sprowadzaniu do kraju i rozpowszechnieniu yerba mate była Argentyna Limited.
W wielu krajach Europy była ona znana już w siedemnastym wieku, a to za sprawą jezuickich misjonarzy, którzy dotarli do Ameryki Południowej i nawiązali kontakty z miejscową ludnością. Szybko zorientowali się oni, że Indianie wykorzystują liście ostrokrzewu do zmniejszenia zmęczenia i znużenia, a co równie ważne – także w celu łagodzenia głodu. Jezuici początkowo nieufni, dość szybko przekonali się jednak do używki, gdyż nie zaobserwowali żadnych efektów ubocznych związanych z jej stosowaniem. Pierwsze większe plantacje yerba mate zostały założone właśnie przez misjonarzy. Stanowiły one znaczną część ich dochodów.
Przełomowym wydarzeniem było usunięcie zakonników z rejonów Ameryki Południowej. Wraz z nimi na ponad sto lat w Europie zapomniano o yerba mate. Wróciła ona do łask dopiero w 1892 roku.
Yerba mate – wartości odżywcze
Yerba mate to produkt charakteryzujący się cennymi wartościami odżywczymi. Liście ostrokrzewu paragwajskiego są bogatym źródłem witamin z grupy B (wykazujących korzystny wpływ między innymi na funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego), a także witamin A, C i E. W przeciwieństwie do palonej kawy (kawa wypłukuje z organizmu ważne minerały, yerba ich dostarcza), znajdziemy tu także liczne związki mineralne. Yerba mate zawiera przede wszystkim:
- magnez,
- potas,
- mangan,
- fosfor,
- a także wapń.
Podobnie jak kawa herbata jezuicka jest źródłem kofeiny. Z tego względu jej spożywanie powoduje pobudzenie organizmu. Różnica pomiędzy tymi dwoma napojami tkwi w tym, że kofeina zawarta w kawie jest uwalniana natychmiast, z kolei ta obecna w yerbie – stopniowo. W rezultacie po wypiciu kawy jesteśmy pobudzeni przez chwilę, a jeżeli nie wypijemy kolejnej kawy, możemy szybko poczuć się senni i rozdrażnieni. Tak się nie dzieje w przypadku yerba mate – pobudzenie i zdolność do koncentracji utrzymują się jeszcze długo po jej wypiciu.
W skład herbaty jezuickiej wchodzi także rutyna – flawonoid, który wzmacnia, a także uszczelnia naczynia włosowate. Jest ona także silnym antyoksydantem. Równocześnie zmniejsza ryzyko chorób serca i miażdżycy. Obecne w yerba mate katechiny również są silnymi przeciwutleniaczami i skutecznie chronią organizm przed nowotworami i przedwczesnym starzeniem się.
Yerba mate dostarcza nam także kwasu chlorogenowego (obecny między innymi także w zielonej kawie, pokrzywie, czy karczochach) – organicznego związku chemicznego zaliczanego do grupy polifenoli. Charakteryzuje się on działaniem przeciwbakteryjnym, antywirusowym, a także przeciwgrzybiczym. Jest on w stanie regulować poziom cukru we krwi, dlatego jego spożywanie mogą rozważyć osoby chorujące na cukrzycę. Ponadto kwas chlorogenowy obniża ciśnienie tętnicze, dzięki czemu zmniejsza ryzyko zachorowania na schorzenia układu krążenia. Jego popularność wynika jednak z faktu, że jest składnikiem wielu suplementów diety przyspieszających odchudzanie – przyspiesza on spalanie zapasów tkanki tłuszczowej.
Jak yerba mate wpływa na zdrowie
Herbata jezuicka ma wszechstronny wpływ na nasze zdrowie. Przede wszystkim pobudza ona organizm, poprawia pamięć i koncentrację, pozwala lepiej radzić sobie ze stresem, zmniejsza stany nerwowe, działa antydepresyjnie. Co więcej sprawia, że ludzki organizm jest w większym stopniu odporny na fizyczne zmęczenie.
Doceniany jest wpływ yerba mate na układ krążenia – regularnie spożywana obniża poziom złego cholesterolu, podnosi natomiast poziom cholesterolu dobrego. Co więcej jest ona w stanie skutecznie obniżyć ciśnienie tętnicze.
Yerba mate w przeciwieństwie do kawy i napojów energetycznych wzmacnia nasze kości i zęby. Ma ona działanie przeciwcukrzycowe, przeciwreumatyczne, przeciwpasożytnicze. Jej picie pomaga oczyścić organizm z toksyn.
Warto zdawać sobie sprawę, że napar z liści ostrokrzewu paragwajskiego pozytywnie wpływa także na nasz wygląd. Poprawia on kondycję skóry, włosów i paznokci. Dodatkowo pomaga w walce z nadwagą i otyłością. Yerba mate wykazuje pozytywny wpływ na kondycję naszego układu pokarmowego – chroni i regeneruje ściany żołądka i jelit.
Pomimo zawartości kofeiny yerba mate nie powoduje uzależnień.
Yerba mate na odchudzanie
Właściwości odchudzające yerba mate są związane przede wszystkim z obecnością w niej kwasu chlorogenowego, który jest w stanie skutecznie przyspieszać przemianę materii. Szybsze spalanie tkanki tłuszczowej jest także możliwe dzięki obecności kofeiny.
Herbata jezuicka jest zasobna w potas, który pomaga usunąć z organizmu nadmiar wody. Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie opuchnięcia i uczucia ciężkości. Pomaga ona ponadto uporać się z uporczywym wodnym cellulitem. Dzięki niej zmniejsza się prawdopodobieństwo pojawienia się efektu jojo po zakończeniu odchudzania.
Yerba mate pomaga w trawieniu, dlatego dobrze jest sięgnąć po nią po obfitym posiłku. Ważne jest jednak, żeby nie pić podczas jedzenia.
Oczywiście musimy zdawać sobie sprawę, że yerba nie jest cudownym środkiem, który pozwoli nam schudnąć. Jeżeli nie stosujemy odpowiedniej diety, ani nie uprawiamy sportu, sama herbata jezuicka wiele nam nie pomoże.
Jakie rodzaje yerba mate wyróżniamy?
Współcześnie yerba mate cieszy się w Polsce dużym zainteresowaniem, dlatego w sklepach znajdziemy różne jej rodzaje. Jest ona często wzbogacana różnymi ziołami. Podstawowym rozróżnieniem jest jednak elaborada (sin palo) i despalada. Pierwsza z nich to suszone liście wraz z gałązkami. Zdecydowanie łatwiej jest nam ją pić. Yerba despalada zawiera niewiele gałązek (nie powinno być ich więcej niż dziesięć procent całego suszu).
Na rynku dostępna jest yerba mate, której liście były wędzone w dymie. Jej smak i aromat nie będzie pasował wszystkim. Z tego względu osoby, które próbują herbaty jezuickiej po raz pierwszy powinny spróbować odmian suszonych bez użycia dymu.
Zdecydowanie dobrym pomysłem jest wybieranie yerba mate pochodzących z ekologicznych upraw. Będą one nieco droższe, jednak wolne od chemicznych substancji, które mogą negatywnie oddziaływać na nasze zdrowie.
Warto wiedzieć, że yerba mate może być spożywana na zimno. Wówczas nazywamy ją yerba mate terere. Do jej produkcji używa się grubo ciętych liści ostrokrzewu paragwajskiego.
Jak parzyć yerba mate?
Parzenie yerba mate jest czynnością zrytualizowaną. Oczywiście możemy zaparzyć ja w zwykłej szklance, jednak tradycyjnie do tego celu używa się specjalnego naczynia nazywanego matero, a także rurki z sitkiem – bombilli. Matero w większości wypadków wykonane jest z drewna lub tykwy, choć spotkamy się także z porcelanowymi naczyniami.
Jeżeli zdecydujemy się na wybór tykwy lub drewna, pamiętajmy, żeby przed pierwszym użyciem nasmarować wnętrze naczynia tłuszczem. Świetnie sprawdzi się olej, oliwa z oliwek, a nawet masło. Zabieg ten wykonywany jest w celu jego uszczelnienia. Naczynie będzie służyło nam długo, jeżeli będziemy zabezpieczać je przed nadmierną wilgocią. Z tego względu nigdy nie zostawiamy w nim niedopitej yerby.
Susz zalewamy wodą o temperaturze około siedemdziesięciu pięciu stopni (nie powinna być cieplejsza, gdyż może to spowodować utratę części substancji odżywczych obecnych w liściach). Po wypiciu yerbę można zalewać gorącą wodą jeszcze kilkukrotnie.
Yerba mate – przeciwwskazania
Nie istnieją poważniejsze przeciwwskazania do spożywania herbaty jezuickiej. Większości osób przyniesie ona korzyści. Nie jest zalecana jedynie kobietom w ciąży i kobietom karmiącym piersią, a to ze względu na wysoką zawartość kofeiny.
Yerba mate jest przeznaczona dla osób zdrowych. Jeżeli cierpimy na jakiekolwiek dolegliwości zdrowotne, jej spożywanie należy skonsultować z lekarzem.
Jak wybrać yerba mate?
Popularność yerba mate w Polsce sprawiła, że obecnie możemy przebierać w jej rodzajach. Zanim spróbujemy yerby aromatyzowanej, zdecydowanie warto jest postawić na wersję klasyczną. Prawdopodobnie mamy do wyboru yerbę z Argentyny (w polskich sklepach są one dostępne najczęściej), Brazylii i Paragwaju.
Yerba mate z Argentyny charakteryzuje się lekko gorzkim, a jednocześnie w porównaniu do innych odmian – dość łagodnym smakiem. Doskonale sprawdzi się więc na początek.
Herbata jezuicka z Paragwaju najprawdopodobniej będzie cechowała się znaczną goryczą i mocno wyczuwalnym posmakiem dymu.
Łagodny smak posiadają brazylijskie yerby. Wynika to w dużej mierze z faktu, że nie są one suszone przy użyciu dymu.
