Wosk pszczeli służy pszczołom do budowania plastrów w ulu. Najwięcej wosku wytwarzają pszczoły w trzecim tygodniu życia. Surowiec ten jest bardzo cenny również dla człowieka – znajduje zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce i nie tylko. Co powinniśmy wiedzieć o wosku pszczelim?
Czym jest wosk pszczeli?
Wosk pszczeli (w przemyśle spożywczym oznaczany symbolem E901; nazywa się go również woskiem żółtym) jest to wydzielina gruczołów woskowych pszczół miodnych. Gruczoły te umiejscowione są na spodniej części odwłoków pszczół robotnic. Wytworzenie 1 kilograma wosku pszczelego wymaga zużycia 3,6 kilograma miodu. Temperatura topnienia wosku pszczelego w zależności od jego składu waha się od 62 do 72 stopni Celsjusza. E901 w temperaturze pokojowej jest ciałem stałym. Bezpośrednio po wydzieleniu przez gruczoły woskowe pszczoły jest on lekko przezroczysty o barwie białawej. Często spotykamy wosk o znacznie ciemniejszym zabarwieniu, co jest wynikiem obecności w nim kitu pszczelego i zanieczyszczeń. Z czasem może on przybrać barwę od żółtej po brązową. Wosk pszczeli nie rozpuszcza się w wodzie. Charakteryzuje go przyjemny, miodowy zapach. Produkowany przez pszczoły wosk jest substancją wyjątkowo tłustą, o właściwościach okluzyjnych – ochronnych i powlekających. E901 posiada różnorodne zastosowania. Jest cenionym surowcem w lecznictwie i kosmetyce. Pszczeli wosk pozyskuje się z plastrów miodu metodą wytapiania – przy użyciu topiarek elektrycznych, parowych lub słonecznych. Wytopiony surowiec musi zostać sklarowany (oczyszczony ze wszystkich zanieczyszczeń). Ostatnim etapem jest poddanie go procesowi sterylizacji, po to by zapewnić czystość mikrobiologiczną produktu. Jest to niezbędne zarówno wtedy, gdy przeznacza się go na produkcję węzy, jak i preparatów kosmetycznych, czy leczniczych. Proces produkcji wosku odbywa się w pasiece.
Wosk pszczeli – skład
W skład wosku pszczelego wchodzą monoestry, kwas palmitynowy, lignocerynowy, cerotynowy, mirycylowy, melissylowy, kwasy nienasycone, węglowodory nasycone, alkany, olefiny, izoalkany, cykloalkany, węglowodory nienasycone, alkeny, alkohol mirycylowy, melissylowy, montanowy, cerylowy, neocerylowy.
Wosk pszczeli zawiera ponadto flawonoidy, chryzynę (żółty barwnik), witaminę A, skwalen, karotenoidy, sterole, triterpeny, wodę, związki lotne. W jego składzie można znaleźć pyłek kwiatowy, propolis, biopierwiastki.
Warto zdawać sobie sprawę, że skład chemiczny wosku pszczelego może się różnić w zależności od uwarunkowań genetycznych pszczół, a także czynników środowiskowych.
Wosk pszczeli – wpływ na zdrowie
Wosk pszczeli wykazuje pozytywny wpływ na ludzkie zdrowie. Charakteryzuje się on właściwościami przeciwzapalnymi, antybiotycznymi, antybakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi, przeciwutleniającymi. Przyspiesza również gojenie się ran.
Przy pomocy wosku pszczelego można leczyć różne choroby skóry – łuszczycę, trądzik, rumień, pieluszkowe zapalenie skóry, czyraki, świąd. Wosk jest skuteczny w walce z reumatoidalnym zapaleniem stawów (w schorzeniu tym zaleca się stosowanie okładów z wosku), zapaleniem zatok, oparzeniami słonecznymi. Mazidła na bazie wosku pszczelego warto zastosować na trudno gojące się rany, hemoroidy. Wykorzystuje się go także w przypadku kataru siennego, zapalenia błon śluzowych gardła, jamy ustnej i nosa, czy astmy oskrzelowej.
Świece z wosku pszczelego są lepszą alternatywą dla popularnych obecnie świec parafinowych, gdyż nie zawierają szkodliwych związków chemicznych, których nie powinniśmy wdychać. Dodatkowo mogą one oczyszczać powietrze, wspierać pracę układu oddechowego i ułatwiać zasypianie.
Wosk pszczeli nadaje się do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego. Warto zdawać sobie sprawę, że żucie plastrów wosku pomaga usuwać kamień nazębny i chroni przed rozwojem paradontozy. Przy stanach zapalnych górnych dróg oddechowych dodaje się go do inhalacji parowych.
Zastosowanie wosku pszczelego w kosmetyce
Wosk pszczeli jest bardzo cenionym surowcem kosmetycznym. W jego składzie znajduje się między innymi kwas palmitynowy, który posiada właściwości wiązania wody i zapobiega tym samym jej szybkiemu odparowywaniu z naskórka. Dodatkowo znakomicie natłuszcza on skórę, co jest szczególnie ważne zimą.
Produkowany przez pszczoły wosk posiada działanie nabłyszczające, dlatego znajduje zastosowanie w produkcji kosmetyków do włosów suchych i matowych – doskonale je nawilża, zmiękcza, sprawia, że stają się błyszczące i wyglądają zdrowo. Wosk pszczeli często dodawany jest do preparatów przeciwłupieżowych. Ze względu na działanie przeciwgrzybicze i antybakteryjne jest on popularnym składnikiem kosmetyków przeciwtrądzikowych, czy przeciwgrzybiczych (na przykład kremów do stóp).
Wosk znajdujący się w kosmetykach jest w pełni bezpieczny dla skóry, u większości osób nie wywołuje reakcji alergicznych. Wosk pszczeli często dodawany jest do takich kosmetyków jak cienie do powiek, plastry do depilacji, podkłady, kremy do twarzy (dzięki niemu kremy łatwo się rozsmarowują i posiadają atrakcyjny połysk), balsamy do ciała. E901 posiada między innymi działanie utwardzające, poprawia też konsystencję kosmetyków.
Jak rozpoznać fałszywy wosk pszczeli?
Cena wosku pszczelego nie jest najniższa, dlatego produkt ten bywa fałszowany. Dyskwalifikuje go między innymi zawartość obcych substancji takich jak parafina łój, stearyna, czy żywice. Jednym ze sposobów na sprawdzenie, czy mamy do czynienia z oryginalnym woskiem pszczelim jest ocena organoleptyczna. Wosk należy powąchać, rozciągnąć, rozerwać, żuć (prawdziwy wosk pszczeli nie klei się do zębów i posiada neutralny smak). Gdy ocena organoleptyczna sugeruje nam, że produkt został podrobiony być może warto pokusić się o analizę jakościową oraz ilościową wosku pszczelego przy użyciu chromatografu gazowego z detektorem mas, a także chromatografu gazowego z detektorem wychwytu elektronów. Z badań tego typu coraz częściej korzystają pszczelarze prowadzących pasieki ekologiczne.
Przeciwwskazania do spożywania wosku pszczelego
Spożycie niewielkich ilości wosku pszczelego nie jest niebezpieczne dla zdrowia, gdyż ludzki organizm w całości go wydala. Nie dysponujemy badaniami dotyczącymi spożycia większych ilości tego produktu. Wosk pszczeli nie powinien być stosowany jedynie przez osoby mające uczulenie na produkty pszczele.
Czy wiesz, że:
– Pochodzenie wosku pszczelego zostało ustalone dopiero w 1812 przez szwajcarskiego pszczelarza François Hubera. Przy czym sposób w jaki pszczoły wydzielają wosk został dokładnie opisany dopiero w 1912 roku.
– Jednym z zastosowań wosku pszczelego jest wyrób naturalnych świec o właściwościach prozdrowotnych (przez wieki wykorzystywano je także na użytek liturgiczny, współcześnie są one droższe niż świece parafinowe, dlatego sięga się po nie rzadziej).
– Z właściwości wosku pszczelego korzystano już w starożytnej Mezopotamii, Egipcie i Grecji. Starożytni wykorzystywali go między innymi do odlewania posążków z brązu.
– Wosk pszczeli wykorzystywany jest do produkcji farb, kredek woskowych, woskowanego papieru, środków uszczelniających, preparatów do czyszczenia podłóg, czy soczewek, gum do żucia.
– Ilość wosku, który wytwarza pszczoła robotnica jest uzależniona nie tylko od jej wieku, ale również gatunku, czy regionu świata, w którym żyje.
