Winogrona są jednymi z najstarszych owoców uprawianych przez człowieka. Ceni się je przede wszystkim jako surowiec do produkcji wina, choć znakomicie smakują też na surowo lub suszone – w postaci rodzynek. Jakie wartości odżywcze mają winogrona? W jaki sposób owce te wpływają na organizm człowieka? Jak wygląda uprawa i pielęgnacja winorośli właściwej?
Czym są winogrona?
Mianem winogron określamy owoce winorośli właściwej (w obrębie której wyróżniamy około sześćdziesięciu gatunków). Pierwsze uprawy tej rośliny miały prawdopodobnie miejsce osiem tysięcy lat temu na terenie Gruzji. Uprawiano ją również w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Obecnie rośnie ona głównie w strefach klimatu umiarkowanego. Winorośl ma postać pnącza z wąsami czepnymi. Jej zdrewniałe, pnące lub płożące się pędy posiadają łuszczącą się i odpadającą korę. Liście są pojedyncze, trzy lub pięcio-klapowe. Kwiaty są niewielkie, mogą być obupłciowe lub rozdzielnopłciowe. Owoce mają kulisty kształt, posiadają od dwóch do czterech nasion. W zależności od odmiany winogrona mogą mieć barwę zieloną, czerwoną, czarną, fioletową, czy też purpurową. Winogrona cenione są ze względu na walory smakowe, a także wysoką zawartość substancji odżywczych. Są skarbnicą witamin i minerałów. Znajdziemy w nich kwasy organiczne, garbniki, enzymy. Jedzenie winogron może zmniejszać prawdopodobieństwo zachorowania na choroby cywilizacyjne – między innymi choroby układu krążenia.
Jakie wartości odżywcze mają winogrona?
Mówiąc o wartościach odżywczych winogron należy pamiętać, że wiele zależy od ich odmiany.
Owoce te zawierają duże ilości witamin – szczególnie witaminę C, witaminy z grupy B (B1, B2, B6), witaminę A i K1. Znajdziemy w nich również minerały:
- potas,
- miedź,
- bor,
- fosfor,
- wapń,
- mangan.
W owocach tych znajdziemy olejki eteryczne, enzymy, garbniki, beta-karoten, kwasy owocowe: cytrynowy, winowy i jabłkowy. Są one także źródłem aminokwasów: histydyny, leucyny, czy glicyny.
Owoce posiadające ciemniejszą skórkę są prawdziwą skarbnicą antyoksydantów. Zawierają one antocyjany, kwasy fenolowe: kwas kumarynowy i kwas cynamonowy. W ich składzie znajdują się również fawonole i flawanole – szczególnie epigalokatechina, kwercetyna, galokatechina, kemferol.
Jednym z ważniejszych składników, który odpowiada za prozdrowotne właściwości winogron jest reserwatrol. Ten flawonoid posiada silne właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwgrzybicze i antywirusowe. Współcześnie uważa się, że hamuje on rozwój nowotworów, wspiera układ krążenia, a także wspomaga procesy odchudzania.
Pestki winogron zawierają dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Ze zdrowotnego punktu widzenia lepiej jest wybierać winogrona ciemne, gdyż zawierają one nawet dziesięć razy więcej antyoksydantów niż jasne odmiany.
Właściwości prozdrowotne winogron
Winogrona mają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Pomagają one w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego, łagodzą reakcje alergiczne. Są doskonałym wyborem w profilaktyce chorób krążenia i nowotworów. Współcześnie uważa się, że mogą być one pomocne w walce z nadwagą i otyłością.
Lecznicze właściwości winogron są na tyle doceniane przez medycynę niekonwencjonalną, że powstała nowa dziedzina – ampeloterapia, specjalizująca się w leczeniu tymi owocami.
Winogrona a choroby układu krążenia
Regularne spożywanie winogron może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na choroby cywilizacyjne, w tym choroby układu krążenia. Owoce te są w stanie obniżyć ciśnienie krwi, a także poziom złego cholesterolu (LDL) i trójglicerydów we krwi.
Jednym ze związków, który odpowiada za prozdrowotne działanie winogron jest resweratrol. Ten antyoksydant jest obecny w ciemnych odmianach winogron. Jest on w stanie zmniejszać agregację płytek krwi, tym samym przeciwdziałać tworzeniu się zakrzepów.
Inną właściwością resweratrolu jest obniżanie stężenia złego cholesterolu i trójglicerydów we krwi, przy jednoczesnym zwiększeniu poziomu cholesterolu dobrego. Związek ten wykazuje również działanie przeciwzapalne.
Winogrona w profilaktyce antynowotworowej
W winogronach znajdziemy wiele substancji, które charakteryzują się właściwościami przeciwnowotworowymi. Zaliczamy do nich flawonoidy, a także witaminy A i C, które są silnymi przeciwutleniaczami. Spożywanie tych owoców pomaga usuwać z organizmu wolne rodniki, które są odpowiedzialne za powstawanie nowotworów, a także przedwczesne starzenie się organizmu.
Dotychczasowe badania sugerują, że wyciągi z winogron mogą być pomocne w leczeniu nowotworów skóry, prostaty, płuc, żołądka, jelita grubego, piersi, a nawet białaczki.
Ekstrakty z winogron powodują apoptozę komórek nowotworowych, a jednocześnie nie doprowadzają do uszkodzenia zdrowych komórek. Zmniejsza również prawdopodobieństwo tworzenia się przerzutów. Nie oznacza to, że owoce te są skutecznym lekiem na raka, jednak mogą odegrać ważną rolę w profilaktyce przeciwnowotworowej.
Winogrona na odchudzanie
Okazuje się, że winogrona mogą być bardzo pomocne również w redukcji masy ciała. Jest to w dużej mierze zasługa resweratrolu. Istnieją badania, które dowodzą, że związek ten nasila rozkład istniejącej tkanki tłuszczowej. Jest on również w stanie zwiększać wrażliwość tkanek na insulinę, co ma pozytywny wpływ na tempo odchudzania. Największe ilości resweratrolu znajdziemy w skórkach ciemnych winogron.
Odchudzające właściwości tych owoców są także wynikiem wysokiej zawartości błonnika. Dzięki niemu po spożyciu owoców czujemy się syci i mamy zdecydowanie mniejszą ochotę na słodkie przekąski. Błonnik pomaga również przy problemach trawiennych, z którymi często zmagają się osoby na diecie redukcyjnej.
Owoce te są dobrym źródłem potasu, który pomaga usuwać nadmiar wody z organizmu. Dzięki niemu możemy pozbyć się obrzęków i cellulitu wodnego.
Jednocześnie należy zdawać sobie sprawę, że winogrona są owocami wysokokalorycznymi. W 100 g zawierają około 69 kcal, a także dużą ilość cukrów prostych.
Winogrona w ciąży
Spożywanie winogron w ciąży jest sprawą kontrowersyjną. Ze względu na wysoką ilość składników odżywczych mają one pozytywny wpływ na zdrowie matki i dziecka. Jednocześnie należy pamiętać, że owoce ten zawierają resweratrol – związek o korzystnym wpływie na organizm dorosłego człowieka, który jednak może mieć negatywny wpływ na rozwój trzustki u płodu.
Jedzenie niewielkich ilości winogron nie powinno zaszkodzić, jednak dobrze jest w tej kwestii skonsultować się z lekarzem.
Przeciwwskazania do spożywania winogron
Ograniczenie spożycia winogron zaleca się osobom otyłym i chorym na cukrzycę, a to ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych. Z owoców nie trzeba rezygnować całkowicie, zaleca się jednak spożywanie je z umiarem.
Ostrożność powinny zachować także kobiety w ciąży. Włączenie winogron do menu dobrze jest skonsultować z lekarzem.
Olej z pestek winogron
Winogrona zawierają pestki, z których produkuje się olej. Olej z pestek winogron charakteryzuje się jasnym kolorem, a także bakiem charakterystycznego smaku i zapachu. Przeważają w nim nienasycone kwasy tłuszczowe omega-6 (zwłaszcza kwas linolowy). Olej jest również źródłem witaminy E. Mankamentem tego oleju jest niekorzystny stosunek nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 do omega-6, dlatego nie powinien on być jedynym tłuszczem jaki wykorzystujemy w kuchni.
Uprawa winogron
Winogrona należą do roślin, które bardzo chętnie uprawiane są w ogrodach. Winorośl prezentuje się znakomicie, a jej owoce są bardzo smaczne i zdrowe. Współcześnie możemy kupić odmiany, które charakteryzują się wysoką odpornością na choroby roślin i działalność szkodników. Warto jest także wybierać odmiany, które dobrze znoszą niskie temperatury.
Sadzonki winogron dobrze jest kupić u sprawdzonego sprzedawcy. Jest to bardzo ważne, jeżeli zależy nam na owocnej uprawie.
Najlepszy czas na sadzenie winogron to wczesna wiosna, ewentualnie jesień.
Winorośl rośnie najlepiej na stanowiskach mocno nasłonecznionych. Gleba powinna być żyzna, lekka, próchnicza. W zadnym wypadku nie sadzimy roślin na terenie podmokłym.
Każdą sadzonkę powinniśmy umieścić w dołku o średnicy mniej więcej pół metra. Jeżeli nie będzie ona rosła przy siatce lub ścianie – musi być palikowana.
Większość winorośli charakteryzuje się bardzo wysoką odpornością na suszę, jednak młode rośliny wymagają regularnego podlewania.
Winorośl nie ma szczególnych wymagań jeżeli chodzi o nawożenie. Z tego względu można ją nawozić jedynie raz do roku. Do tego celu używamy tylko i wyłącznie nawozów naturalnych.
Krzewy winorośli powinny wytrzymać temperaturę minut dwadzieścia stopni Celsjusza, jednak bezpieczniej jest je zabezpieczyć na zimę. W tym celu owijamy je słomą lub agrowłókniną.
Przycinanie winorośli jest bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym, którego nie możemy pominąć. Pierwsze cięcie dobrze jest wykonać na przełomie lutego i marca. Kolejny odpowiedni termin to jesień. Należy jednak poczekać aż z winorośli opadną wszystkie liście.
Zastosowanie winogron w kuchni
Jednym z najpowszechniejszych zastosowań kulinarnych jest produkcja wina. Jednocześnie z owoców tych można przygotować dżemy, konfitury, galaretki. Warto dodawać ich do sałatek, ciast i deserów. Ich smak dobrze komponuje się z mięsami, a także pleśniowymi serami. Z winogron produkuje się również rodzynki i ocet winny.
Ciekawostki a temat winogron:
- Winogrona są bardzo szkodliwe dla psów. Spożycie przez nie tych owoców może spowodować uszkodzenie nerek, śpiączkę, a nawet śmierć.
- Owoce winorośli są ważnym elementem symboliki chrześcijańskiej – symbolizują zbawienie, dobroczynność i nieśmiertelność.
- Wzmianki o winorośli wielokrotnie pojawiają się w Biblii.
- Liście winorośli są jadalne. Używa się ich między innymi do przygotowania gołąbków.
- W sąsiedztwie winorośli warto jest posadzić różę – uchroni ją to przed mięczakiem rzekomym.
- Z zagęszczonego soku z białych winogron produkuje się ocet balsamiczny.
- Najstarsza winorośl na świecie ma około czterystu lat i rośnie w Słowenii.
- Winogrona działają alkalizująco, dlatego warto jest wykorzystać je, kiedy zmagamy się z zakwaszeniem organizmu.
