Wiesiołek jest w Polsce pospolicie występującą rośliną. Z widzenia znamy go prawie wszyscy, mało kto jednak zdaje sobie sprawę z jego właściwości leczniczych i kosmetycznych. Co powinniśmy wiedzieć o wiesiołku? Kto powinien się nim szczególnie zainteresować?
Czym jest wiesiołek?
Wiesiołek (wiesiołek dwuletni, świeca nocna) jest to pospolita w Polsce roślina, którą zaliczamy do rodziny wiesiołkowatych. Posiada on długą, pojedynczą, owłosioną łodygę, która może osiągnąć półtora metra wysokości. Wiesiołek posiada różniące się od siebie liście odziomkowe i łodygowe. Jego kwiaty są żółte, zebrane w kwiatostany. Słupki kwiatowe dojrzewają około dobę po pręcikach, co zabezpiecza roślinę przed samozapyleniem. Kwiaty w ciągu dnia są zamknięte i otwierają się dopiero w nocy. Wydzielają bardzo przyjemny, intensywny zapach. Wiesiołek jest zapylany przez ćmy. Okres kwitnienia rozpoczyna się w czerwcu i trwa do sierpnia. Owoc rośliny to torebka – wąska i podłużnie jajowata, która otwiera się czterema klapami. Wiesiołek pochodzi z Ameryki Północnej, jednak współcześnie występuje w wielu innych rejonach świata. W Polsce spotkamy go przy drogach, na nieużytkach rolnych, czy nad brzegami zbiorników wodnych. W składzie rośliny znajduje się wiele substancji, które pozytywnie oddziałują na ludzkie zdrowie. Wykorzystuje się ją zarówno w lecznictwie, jak i w kosmetyce.
Wiesiołek – skład
Wiesiołek jest rośliną cenioną przede wszystkim za zawartość cennych dla zdrowia, nienasyconych kwasów tłuszczowych. Same nasiona w niemal jednej piątej składają się z kwasu linolowego (LA) i kwasu gamma-linolenowego (GLA). Znajdziemy w nim również kwas oleinowy, kauczuk, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, skrobię i sole mineralne, a także niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu witaminy.
Kwas gamma-linolenowy jest jednym z elementów składowych naszej skóry – bierze o udział w tworzeniu fosfolipidów, które następnie budują błony komórkowe. Przyjmowanie GLA poprawia mikrokrążenie w naszej skórze, co sprawia, że jest ona lepiej dotleniona i odżywiona. Co więcej pomaga on usuwać toksyny, opóźnia procesy starzenia się skóry, pomaga w leczeniu atopowego zapalenie skóry, trądziku, hamuje rozwój alergii, a także zmniejsza stany zapalne. Współcześnie uważa się, że GLA pełni szczególnie ważną rolę w profilaktyce chorób nowotworowych (hamuje on powstawanie nowych naczyń krwionośnych w guzie). Kwas ten wykorzystywany jest również w leczeniu cukrzycy, astmy, osteoporozy, nadciśnienia tętniczego, reumatoidalnego zapalenia stawów, wrzodów żołądka i dwunastnicy, a nawet chorób serca. Może być on pomocny w łagodzeniu stanów napięcia przedmiesiączkowego, poleca się go też kobietom przechodzącym menopauzę.
Kwas linolowy to kolejny obecny w wiesiołku nienasycony kwas tłuszczowy zaliczany do grupy omega-6. Jest on bardzo ważny, gdyż nasz organizm nie jest w stanie wytworzyć go samodzielnie. LA wykazuje bardzo pozytywny wpływ na skórę – reguluje pracę gruczołów łojowych, przyspiesza procesy regeneracji, dba o prawidłowe nawilżenie, chroni przed atopowym zapaleniem skóry.
Kwas oleinowy zaliczany jest do grupy jednonienasyconych kwasów tłuszczowych typu omega-9. Pełni on w ludzkim organizmie wiele istotnych funkcji – między innymi reguluje funkcjonowanie układu pokarmowego, a konkretnie zmniejsza wydzielanie kwasów żółciowych. Bierze on udział w tworzeniu i regeneracji komórek. Pomaga również zmniejszać poziom złego (LDL) cholesterolu we krwi i jednocześnie zwiększać poziom cholesterolu dobrego (HDL). To z kolei sprawia, że zmniejsza on ryzyko zachorowania na miażdżycę i inne choroby układu krążenia. Obecność kwasu oleinowego w ludzkim organizmie może chronić przed wystąpieniem niektórych nowotworów.
Flawonoidy spełniają w ludzkim organizmie rolę trudną do przecenienia. Pełnią one rolę przeciwutleniaczy (inaczej antyoksydantów), co oznacza, że wymiatają z naszego organizmu wolne rodniki, chroniąc tym samym przed nowotworami i przedwczesnym starzeniem się. Działają też przeciwzapalnie, antyalergicznie, rozkurczowo, moczopędnie, uszczelniają naczynia krwionośne.
Kwasy organiczne są pomocne w leczeniu chorób skóry, spowalniają także procesy starzenia. Hamują on nadmierną pracę gruczołów łojowych, dlatego są pomocne w walce z trądzikiem. Bardzo ważną ich cechą jest pobudzanie krążenia krwi i pobudzanie skóry do wytwarzania większych ilości kolagenu.
Garbniki (inaczej taniny) to substancje, które nadają rośliną cierpki smak mający chronić je przed szkodnikami. Warto zdawać sobie sprawę, że wykazują one pozytywny wpływ na nasz organizm. Ceni się je przede wszystkim ze względu na działanie przeciwzapalne i antybakteryjne. Dzięki garbnikom rany goją się znacznie szybciej. Garbniki regulują też pracę układu pokarmowego – przyspieszają trawienie, pomagają w leczeniu biegunek. Można stosować je zewnętrznie na skórę, gdyż mają właściwości ściągające.
Fitosterole są substancjami pochodzenia roślinnego, których budowa do złudzenia przypomina ludzki cholesterol. Ich najważniejszą cechą jest zdolność do obniżania poziomu całkowitego i złego (LDL) cholesterolu. Dzięki tej właściwości chronią nas przed chorobami układu krążenia. Współcześnie mówi się także o ich właściwościach przeciwnowotworowych. Są one w stanie hamować powstawanie wolnych rodników, w przypadku istniejących guzów – hamują namnażanie się komórek i wywołują ich apoptozę. Związki te działają też przeciwzapalnie.
Wpływ wiesiołka na zdrowie
Wiesiołek jest szczególnie polecany wszystkim osobom cierpiącym na choroby układu krążenia, a także chcącym ich uniknąć. Jego skuteczność wynika przede wszystkim z faktu, że obniża on poziom złego cholesterolu we krwi, zapobiega nadmiernej krzepliwości krwi, a także reguluje ciśnienie tętnicze.
Silne działanie przeciwzapalne sprawia, że wiesiołek może być bardzo pomocny w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, a także innych dolegliwości związanych ze stawami (stymuluje on regenerację tkanki łącznej i chrzęstnej, a także przyspiesza gojenie się ran).
Regularne przyjmowanie wiesiołka wspomaga funkcjonowanie układu immunologicznego – chroni on przed chorobami górnego układu oddechowego, alergiami, a nawet astmą. Roślina przyspiesza ponadto detoksykację organizmu.
Dzięki wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych wiesiołek wykazuje pozytywny wpływ na pracę mózgu. Jego regularne suplementacja wprawia nas w dobry humor, poprawia pamięć i koncentrację, usprawnia procesy myślowe. Wiesiołek polecany jest zarówno młodzieży, jak i osobom w podeszłym wieku, które zmagają się z demencją. Obecnie stosuje się go jako środek wspomagający w leczeniu schizofrenii, stwardnienia rozsianego, czy sklerodermii.
Po suplementy zawierające olej z wiesiołka powinny sięgnąć pary starające się o dziecko. Roślina ta pozytywnie wpływa na męską potencję, a przede wszystkim wspomaga wydzielanie płodnego śluzu przez organizm kobiety. Zwiększa też ukrwienie śluzówki macicy, ułatwiając tym samym zapłodnienie.
Olej z wiesiołka może pomóc też kobietom, które dotkliwie odczuwają napięcie przedmiesiączkowe. Roślina łagodzi również objawy menopauzy – zapobiega między innymi atakom gorąca.
Wiesiołek na odchudzanie
Wszechstronny olej z nasion wiesiołka może nam pomóc w walce z nadprogramowymi kilogramami. Jego atutem jest nie tylko pozytywny wpływ na procesy trawienne. W odchudzaniu pomoże nam przede wszystkim zawarty w roślinie kwas gamma-linolenowy. Jest on potrzebny do pobudzenia tak zwanej brunatnej tkanki tłuszczowej do spalania tłuszczu (zostanie on przetworzony na ciepło). Wiesiołek jest szczególnie skuteczny w przypadku kobiet, gdyż to w ich organizmach znajduje się więcej brunatnej tkanki tłuszczowej.
Przeciwwskazania do stosowania wiesiołka
Choć wiesiołek uważany jest za roślinę bezpieczną dla większości osób, należy zdawać sobie sprawę, że nie zawsze suplementacja nim będzie dobrym pomysłem. Należy pamiętać, że roślina zawiera duże ilości kwasu gamma-linolenowego, który zapobiega krzepnięciu krwi. Z tego względu nie powinny stosować go osoby przyjmujące leki o działaniu przeciwpłytkowym, antykoagulacyjnym. Należy również zachować ostrożność, jeżeli cierpimy na choroby układu krążenia i w związku z tym przyjmujemy leki. Wówczas suplementację wiesiołkiem należy skonsultować z lekarzem.
Wiesiołek nie powinien być podawany dzieciom, które nie ukończyły dwunastego roku życia. Całkowitym przeciwwskazaniem są problemy z krzepliwością krwi.
Uprawa wiesiołka dwuletniego
Założenie uprawy wiesiołka we własnym ogrodzie to doskonały pomysł, kiedy chcemy wzbogacić naszą domową apteczkę w tę niezwykłą leczniczą roślinę. Z jego uprawą nie powinniśmy mieć problemu, gdyż jest on bardzo ekspansywny, a dodatkowo wykazuje bardzo dobrą odporność zarówno na mróz, jak i na suszę.
Wiesiołek rozmnażany jest przez nasiona, podział lub sadzonki pędowe. Roślina potrzebuje stanowiska słonecznego (w półcieniu będzie wydawała mniej kwiatów) i dość suchego, gdyż jest bardzo wrażliwa na podtapianie (nadmiar wody sprawia, że korzenie zaczynają szybko gnić). Warto zapewnić wiesiołkowi glebę piaszczystą, próchniczą, o odczynie obojętnym, ewentualnie lekko kwaśnym.
Wysiew do gruntu można rozpocząć późną jesienią, ewentualnie wiosną. Należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniego odstępu pomiędzy sadzonkami – powinien on wynosić od dwudziestu pięciu do pięćdziesięciu centymetrów. Nasiona sadzimy na głębokości około półtora centymetra.
Bardzo ważne jest, żeby gleba, w które sadzimy wiesiołka była wolna od chwastów. Do nawożenia warto jest użyć nawozów naturalnych.
Wiesiołek jest rośliną dwuletnią, co oznacza, że w pierwszym roku wyrosną korzenie i liście odziomkowe, a dopiero za rok pojawią się pęd kwiatowy i nasiona.
Zbiory wiesiołka dobrze jest rozpocząć na przełomie września i października.
Ciekawostki na temat wiesiołka:
- Nasiona wiesiołka zachowują zdolność do kiełkowania nawet przez osiemdziesiąt lat.
- Zgodnie z tradycją w noc kupały wkładano wiesiołka pod poduszkę. Roślina miała zapewnić prorocze sny.
- Już w starożytności doceniono pozytywny wpływ rośliny na potencję i płodność – była ona popularnym składnikiem eliksirów miłosnych.
- Nazwa wiesiołek pochodzi z języka staropolskiego. „Wiesioły” to współcześnie wesoły.
