Rozmaryn jest ziołem wywodzącym się z krajów śródziemnomorskich. Ma on swój udział w kulturze. Dawniej wierzono, że gałązki rozmarynu mogą odpędzać złe duchy i zapewniać spokojny sen. Jakie wartości odżywcze posiada rozmaryn? Jaki wpływ na nasze zdrowie ma ta roślina? Czy rozmaryn jest bezpieczny dla wszystkich (a jeżeli nie to kto powinien z niego zrezygnować)?
Czym jest rozmaryn?
Rozmaryn lekarski jest to wywodzący się z krajów śródziemnomorskich wiecznie zielony krzew, który zaliczamy do rodziny jasnotowatych. W sprzyjającym klimacie jest on w stanie osiągnąć nawet do 2 metrów wysokości. Jego czterokanciasta łodyga w drugim roku życia drewnieje. Skórzaste, równowąskolancetowate liście z wierzchu mają barwę zieloną, pod spodem są natomiast kutnerowate. Kwiaty rozmarynu (jest on rośliną owadopylną i miododajną) mogą przybierać barwę różową lub niebieską. Owocem jest rozłupina. Współcześnie rozmaryn jest uprawiany w wielu krajach świata. W stanie dzikim można go spotkać na Wyspach Kanaryjskich, Maderze, Azorach, Cyprze, w Turcji, Maroko, Algierii, Tunezji, Grecji, Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoszech. Rozmaryn od wieków wykorzystywany jest jako roślina lecznicza. Znajduje również zastosowanie w kuchni i kosmetyce. Niekiedy uprawia się go jako roślinę ozdobną. W przypadku rozmarynu stosuje się suszone całe zioło, ewentualnie suszony, sproszkowany ekstrakt (dostępny na przykład w kapsułkach). W aptekach i sklepach zielarskich możemy kupić preparaty ze świeżych lub suszonych liści (nalewki alkoholowe, herbaty i płynny ekstrakt z rozmarynu). Dostępny jest ponadto lotny olej (jest on przeznaczony tylko i wyłącznie do stosowania zewnętrznego, a nie wewnętrznego).
Rozmaryn – wartości odżywcze
Rozmaryn jest rośliną zawierającą wiele cennych dla człowieka substancji aktywnych. W jego składzie znajdziemy między innymi duże ilości flawonoidów (między innymi diosmetynę, luteolinę, genkwaninę). Zawiera on też garbniki, terpeny, olejki eteryczne (pinen, borneol, cyneol, cymen), kwas rozmarynowy, związki fenolowe. W składzie ziela rozmarynu znajdują się również witamina A, pewne ilości witamin z grupy B, witamina C. Dostarcza nam ono także cennych minerałów:
– selenu,
– cynku,
– wapnia,
– żelaza,
– i magnezu.
Inne warte uwagi związki obecne w rozmarynie to: kwas karnozolowy, karnozol, cykliczne difenole diterpenowe, rosmanol, metylokarnat, izorosmanol, kwas karnozowy, czy epirosmanol.
Rozmaryn – wpływ na zdrowie
Rozmaryn lekarski należy do niedocenianych ziół, a zupełnie niesłusznie, gdyż ma zbawienny wpływ na stan naszego zdrowia. Udowodniono jego działanie przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, przeciwmutagenne. Związki zawarte w tej roślinie chronią nasz organizm przed szkodliwym oddziaływaniem promieniowania UV, co więcej stabilizują błony biologiczne.
Regularne spożywanie rozmarynu znakomicie wspiera pracę układu immunologicznego. Roślina chroni przed infekcjami, jest również w stanie skrócić czas ich trwania. Niektórzy uważają nawet, że rozmaryn jest środkiem zapewniającym długowieczność. Za przykład podają wioskę Acciaroli zlokalizowaną w południowo-zachodniej części Włoch. Ogromna część jej mieszkańców dożywa sędziwego wieku. Ma to być spowodowane spożywaniem bardzo dużej ilości ziół, a w szczególności rozmarynu.
Włączenie niewielkich ilości rozmarynu do codziennego menu może okazać się bardzo dobrą profilaktyką przeciwnowotworową.
Spożywanie rozmarynu może być bardzo pomocne także w profilaktyce cukrzycy. Istnieją badania dowodzące, że obecne w nim substancje aktywne doprowadzają do wzrostu produkcji insuliny, a jednocześnie obniżają poziom glukozy we krwi. Naukowcy przypuszczają, że rozmaryn chroni komórki beta trzustki przed degradacją, a także aktywnie pomaga w ich regeneracji. Dodatkowo rozmaryn chroni organizm przed stresem oksydacyjnym (a ten przyczynia się do powstawania powikłań cukrzycy).
Warto jest dodawać rozmarynu do potraw, gdyż działa on łagodząco na układ trawienny. Ma on właściwości rozkurczowe i szybko łagodzi bóle żołądka. Co więcej wykazuje działanie żółciopędne i żółciotwórcze, wspiera jelita, zmniejsza ryzyko stanów zapalnych żołądka, wrzodów, a nawet nowotworów układu pokarmowego. Olejek rozmarynowy działa natomiast oczyszczająco na wątrobę (może również chronić ten narząd przed uszkodzeniami spowodowanymi przez niektóre leki).
Związki zawarte w rozmarynie wspierają funkcjonowanie mózgu i całego układu nerwowego. Obecny w nim kwas karnozowy może naprawiać uszkodzenia mózgu spowodowane przez wolne rodniki. Badania na szczurach sugerują, że rozmaryn może być bardzo pomocny dla osób po udarze, może też znacząco zmniejszać ryzyko zachorowania na choroby neurodegeneracyjne. Przyjmowanie rozmarynu w różnej formie poprawia pamięć i koncentrację, stabilizuje nastrój, pozwala też lepiej radzić sobie ze stresem. Kwas rozmarynowy może chronić przed depresją.
Niekiedy stosuje się rozmaryn jako środek przyspieszający rekonwalescencję po poważnych chorobach, czy zabiegach chirurgicznych (przyspiesza on dochodzenia do zdrowia, gdyż pobudza trawienie i apetyt).
Rozmaryn lekarski może spowolnić, a niekiedy nawet zatrzymać łysienie androgenowe. W tym celu zaleca się stosowanie olejku rozmarynowego – należy wcierać go w skórę głowy. U części osób, które stosują taką kurację obserwuje się zwiększenie ilości włosów.
Za sprawą obecności kwasu karnozowego rozmaryn może korzystnie wpływać na zdrowie naszych oczu. Regularnie stosowany może chronić przed takimi schorzeniami jak zwyrodnienie plamki żółtej.
Rozmaryn lekarski na insekty
Rozmaryn lekarski posiada bardzo praktyczne zastosowania, przez co jest niezbędny w każdym gospodarstwie domowym. Dzięki olejkom eterycznym roślina skutecznie odstrasza insekty (między innymi kleszcze, mole i komary). Włożenie rozmarynu do szafy nie tylko gwarantuje, że nasze ubrania będą pięknie pachniały, ale też daje pewność, że nie zainteresują się nimi mole. Picie naparów z rozmarynu zmniejsza prawdopodobieństwo ukąszenia przez kleszcza. Podczas imprezy na świeżym powietrzu – przy grillu lub ognisku warto wykorzystać rozmaryn do odstraszania komarów. Wystarczy wrzucić jego gałązkę do ognia, by insekty trzymały się od nas z daleka.
Rozmaryn lekarski na odchudzanie
Rozmaryn lekarski może okazać się pomocny w odchudzaniu. Osoby odchudzające docenią, że zioło to zapobiega dolegliwościom trawiennym (jest to częsty problem zwłaszcza na początku diety), a także stabilizuje nastrój (dzięki czemu może zmniejszyć prawdopodobieństwo objadania się pod wpływem napadów stresu). Dotychczas dysponujemy jedynie badaniami na szczurach, jednak jasno wynika z nich, że podawanie gryzoniom ekstraktów z rozmarynu chroniło je przed przybieraniem na wadze. Nie mamy stuprocentowej pewności, czy w przypadku ludzi rozmaryn zadziała tak samo, ale ze względu na jego liczne prozdrowotne właściwości – warto spróbować.
Olejek eteryczny z rozmarynu
Olejek z rozmarynu był znany i na szeroką skalę wykorzystywany już w starożytności. Cieszy się on uznaniem także we współczesnej aromaterapii. Charakteryzuje się on wodnistą konsystencją, przejrzystym kolorem i wyraźnym żywiczno-ziołowym zapachem. Olejek rozmarynowy pozyskuje się z górnych pąków rozmarynu poprzez destylację z parą wodną.
Pozyskiwany z rozmarynu olejek eteryczny może być wykorzystywany w celu łagodzenia stresu, do inhalacji w przypadku górnych dróg oddechowych. Jest on w stanie łagodzić ból, poprawiać pamięć i koncentrację. Znajduje również szerokie zastosowanie w kosmetyce (może między innymi zapobiegać wypadaniu włosów i stymulować ich wzrost).
Jak zrobić nalewkę z rozmarynu?
Nalewka z rozmarynu przeznaczona jest do stosowania miejscowego. Wykorzystuje się ją między innymi przy bólach mięśni, a także w łagodzeniu stanów zapalnych skóry. Do jej przygotowania będziemy potrzebować:
– 10 gałązek świeżego rozmarynu,
– około 1,5 litra spirytusu,
– około 1,5 litra wódki,
– 3 litry wody,
– 1,5 kilograma cukru,
– 3 cytryny,
– około jedną łyżeczkę ziarnistego pieprzu.
Rozmaryn dokładnie myjemy, a następnie razem z pieprzem przekładamy do wyparzonego słoja. Cytryny dokładnie myjemy, a następnie obieramy ze skórki. Skórkę cytrynową również wkładamy do słoja.
Kolejnym krokiem jest zalanie wszystkich składników spirytusem i wódką. Naczynie szczelnie zakręcamy i odstawiamy w ciepłe miejsce na około dwa tygodnie. Po upływie tego czasu Zagotowujemy trzy litry wody i dodajemy do niej cały cukier – mieszamy do momentu aż cukier całkowicie się rozpuści.
Alkohol przecedzamy i mieszamy z syropem cukrowym. Tak uzyskaną nalewkę przelewamy do mniejszych butelek, które powinny leżakować jeszcze przez co najmniej miesiąc (im więcej jednak, tym lepiej).
Zastosowanie rozmarynu w kuchni
Rozmaryn jest często stosowany w kuchni (szczególnie w krajach, z których pochodzi). Jest on idealnym dodatkiem do mięs, sosów, czy wędlin. Ciekawy smak i aromat sprawiają, że będzie on pasował do dań wytrawnych, ale także do niektórych słodyczy. Łodygę rozmarynu często wykorzystuje się jako szpikulec do szaszłyków (dodatkowo nadaje ona potrawie unikalnego aromatu).
Rozmaryn ceniony jest za intensywny korzenny zapach i delikatny, gorzkawy smak. W Polsce można kupić świeże zioło (cięte lub jeszcze w doniczce) lub rozmaryn suszony. Zdecydowanie zalecamy zakup rozmarynu świeżego, gdyż suszenie sprawia, że traci on niemal cały aromat i walory smakowe.
Rozmaryn lekarski – przeciwwskazania
Rozmaryn lekarski jest rośliną bezpieczną dla większości osób. Nie jest on jednak polecany kobietom w ciąży, dzieciom, które nie ukończyły dwunastego roku życia. Poważnym przeciwwskazaniem jest także alergia na rozmaryn, rozległe rany (w takich przypadkach nie powinno się stosować rozmarynu zewnętrznie), a także niedrożność i stany zapalne dróg żółciowych.
Czy wiesz, że:
– Największymi producentami rozmarynu są współcześnie Włochy, Hiszpania, Francja, Meksyk i Grecja.
– Na świecie można spotkać mnóstwo odmian rozmarynu.
– Dawniej w krajach śródziemnomorskich rozmaryn był symbolem miłości i wierności. Z tego powodu nowożeńcy często mieli na głowach wieńce z rozmarynu, a goście otrzymywali gałązki tej rośliny.
– Według niektórych przekazów ludowych gałązki rozmarynu umieszczone pod poduszką miały odpędzać złe duchy i koszmary senne.
– Razem z gałązkami jałowca wkładano rozmaryn do szaf, żeby odświeżyć zapach i chronić przed infekcjami.
– Olejek eteryczny z rozmarynu jest niezwykle popularny w aromaterapii.
– Polska nazwa rozmaryn pochodzi od łacińskiego słowa rosmarinus, czyli „rosa od morza”. Jest to spowodowane faktem, że w krajach śródziemnomorskich rozmaryn często można spotkać w okolicach morza.
– Zgodnie z dawnymi wierzeniami rozmaryn dawał schronienie Matce Boskiej w trakcie ucieczki z Egiptu. Podobno, gdy powiesiła swój niebieski płaszcz na krzewie rozmarynu, jego białe kwiaty nabrały niebieskiego koloru.
– Unikalny zapach sprawia, że rozmaryn jest bardzo ceniony w przemyśle perfumeryjnym.
– Niewielkie ilości olejku rozmarynowego dodawane są jako środek zapachowy do napojów alkoholowych (a także niektórych słodyczy).
– Rozmaryn był ulubionym ziołem Paracelsusa, żyjącego w szesnastym wieku, znanego niemiecko-szwajcarskiego lekarza i botanika.
