Rokitnik jest pospolitą rośliną, którą można spotkać w wielu polskich parkach, a nawet przy drogach. Często znamy go z widzenia, nie mamy jednak pojęcia jakie właściwości posiada ta roślina. Okazuje się, że jest ona skarbnicą witamin, minerałów, a także rzadko spotykanego kwasu omega 7. Co jeszcze warto wiedzieć o rokitniku?
Czym jest rokitnik?
Rokitnik zwyczajny (funkcjonuje również nazwa: rokitnik pospolity, złoto Syberii czy rosyjski ananas) to roślina zaliczana do rodziny oliwnikowatych. Naturalnie rośnie on w Europie i Azji. Rokitnik szczególnie upodobał sobie morskie wybrzeża. Jest on hodowany jako roślina ozdobna, dlatego możemy go spotkać także w obrębie miast. Rokitnik to bardzo silnie rozgałęziony krzew lub niewielkie drzewo, które jest w stanie osiągnąć wysokość do sześciu metrów. Jego młode pędy zakończone są ostrymi cierniami. Liście są wąskie, lancetowate, mają podwinięte brzegi, osiągają długość do siedmiu centymetrów. Pręcikowe kwiaty rokitnika mają żółto-zielony kolor. Owoce to natomiast pestkowce koloru pomarańczowego. Owoce rokitnika zawierają duże ilości witamin, minerałów, nienasycone kwasy tłuszczowe, a także flawonoidy, antocyjany, garbniki. W Polsce rokitnik zwyczajny jest objęty ochroną gatunkową. Uprawia się go w celach ozdobnych, leczniczych i kosmetycznych. Znajduje także zastosowanie w kuchni. Zbiory owoców rokitnika mają miejsce na przełomie września i października, choć niektórzy zalecają poczekać do pierwszych przymrozków.
Jakie właściwości posiada rokitnik?
Rokitnik jest rośliną o niezwykle bogatych właściwościach. Zawiera on ogromne ilości witaminy C, co więcej witamina ta jest w nim bardzo stabilna (owoce nie zawierają enzymu rozkładającego witaminę C). Znajdziemy w nim również duże ilości witamin A, E, K, B12, PP. Owoce są pełne karotenoidów:
- beta-karotenu,
- luteiny,
- zeaksantyny,
- likopenu.
Jeżeli chodzi o minerały – obfituje on w:
- krzem,
- mangan,
- bor,
- fosfor,
- żelazo,
- cynk,
- miedź,
- potas,
- wapń.
Roślina jest źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych:
- omega-3,
- omega-6,
- a także omega-7 czy omega-9.
Znajdziemy w nim:
- flawonoidy (kwercetyna, rutyna, kemferol),
- fitosterole,
- kwasy organiczne,
- antocyjany,
- garbniki,
- lipidy,
- fenole,
- a także osiemnaście aminokwasów.
Surowcem leczniczym są również liście i kora rokitnika, które zawierają alkaloid hippofeinę, a także garbniki, tłuszcze i witaminę C.
Zastosowanie rokitnika w lecznictwie
Bogaty skład rokitnika sprawia, że wywiera on bardzo pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Jego spożywanie polecane jest w sezonie jesienno-zimowym, czyli wówczas, kiedy mamy największe skłonności do infekcji. Roślina przeciwdziała przeziębieniu dzięki obecności witamin C, A, E, czy choćby rutyny. Wykazuje on działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Radzi sobie z infekcjami wywołanymi zarówno przez wirusy, jak i przez baterie. Bogactwo przeciwutleniaczy sprawia, że rosyjski ananas niezwykle skutecznie wymiata z organizmu wolne rodniki zapobiegając tym samym rozwojowi wielu nowotworów.
Po owoce i olej z tej niezwykłej rośliny powinny jak najczęściej sięgać osoby zmagające się z chorobami układu krążenia. Aktywne substancje zawarte w rosyjskim ananasie zmniejszają poziom złego cholesterolu we krwi, dzięki czemu chronią przed wystąpieniem:
- miażdżycy,
- choroby wieńcowej,
- choroby niedokrwiennej serca,
- czy zawału serca.
Co więcej pomagają one w obniżeniu ciśnienia krwi. Obecna w rokitniku rutyna uszczelnia naczynia krwionośne, a witamina K reguluje procesy krzepnięcia krwi.
Rokitnik jest niezwykle pomocny w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego. Pomaga zarówno przy zgadze, jak i tak poważnych schorzeniach jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, czy zapalenie wątroby. Rokitnik pozytywnie wpływa na jelita, reguluje apetyt i wzmaga trawienie.
Zarówno olej, jak i napar z liści rokitnika wykazują silne działanie przeciwzapalne, dlatego mogą łagodzić dolegliwości związane z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Rokitnik łagodzi ból i przywraca ruchomość stawów.
Jako, że rokitnik zawiera ogromne ilości karotenoidów, powinien być stosowany przez wszystkie osoby, które pragną zadbać o swój wzrok. Stosowany na skórę:
- przyspiesza gojenie się ran,
- działa przeciwbakteryjnie,
- łagodzi podrażnienia.
W Rosji rokitnik powszechnie stosowany jest do łagodzenia poparzeń, odmrożeń, odleżyn, egzemy, gruźlicy oraz do leczenia skóry i błony śluzowej uszkodzonej promieniowaniem radioaktywnym.
Rokitnik może okazać się pomocny dla osób chorych na cukrzycę. Zawiera on nienasycone kwasy tłuszczowe omega 7 (kwas palmitoleinowy, trans kwasu palmitolejowego, kwas wakcenowy), które regulują poziom cukru we krwi w insulinoodporności.
Rokitnik na odchudzanie
Dzięki zawartości kwasów omega-7 rokitnik może okazać się skuteczny we wspomaganiu walki o szczupłą sylwetkę. Dzięki ich obecności tkanka tłuszczowa odkłada się powoli, a co więcej większa część tłuszczu przemienia się w brunatną tkankę tłuszczową.
Brunatna tkanka tłuszczowa charakterystyczna dla noworodków i małych dzieci, a także osób narażonych na zimno i sportowców. Tkanka brunatna charakteryzuje się większą objętością niż biała. Jest ona niezbędna w celu utrzymania prawidłowej masy ciała, gdyż ma wpływ na przyspieszenie metabolizmu.
Zastosowanie rokitnika w kosmetyce
Rokitnik jest rośliną bardzo cenioną w kosmetyce. Doskonałe efekty uzyskamy jedząc jego owoce, pijąc wyciśnięty z nich sok, a także aplikując na twarz i ciało olej z rokitnika.
Popularność tej rośliny wynika z wysokiej zawartości stabilnej witaminy C, która:
- bierze udział w syntezie kolagenu,
- wygładza cerę,
- poprawia jędrność skóry,
- wyrównuje koloryt,
- chroni przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego,
- a także likwiduje pierwsze zmarszczki.
Obecna w złocie Syberii witamina E nazywana jest witaminą młodości. Dzięki niej skóra jest jędrna, doskonale nawilżona, wygładzona. Obecność witaminy K i rutyny sprawia, że rokitnik znajduje zastosowanie w produkcji kosmetyków dedykowanym osobom ze skórą naczynkową.
Zawarte w roślinie przeciwutleniacze nie tylko chronią przed nowotworami, ale również opóźniają procesy starzenia się skóry. Rokitnik działa przeciwzapalnie i antybakteryjnie, reguluje również wydzielanie sebum dlatego docenią wszyscy cierpiący z powodu trądziku.
Olej z rokitnika ma znakomity wpływ na włosy – nawilża je, regeneruje, nadaje im blasku. Co więcej stymuluje porost włosów i przeciwdziała ich wypadaniu.
Ekstrakty z rokitnika można znaleźć w:
- kremach,
- maseczkach,
- serum,
- olejkach,
- żelach do mycia twarzy,
- balsamach do ciała,
- szamponach do włosów,
- kremach do rąk i stóp.
Niektóre preparaty zawierające wyciąg z owoców rokitnika mogą delikatnie barwić skórę na żółto, dlatego nie zawsze nadają się do stosowania pod makijaż.
Rokitnik pod ochroną
Rosyjski ananas w Polsce objęty jest ochroną. Pomiędzy rokiem 1983 a 2014 objęty był ochroną ścisłą. Natomiast od 2014 roku obejmuje go ochrona częściowa. Oznacza to, że obecnie nie możemy zbierać owoców roślin rosnących dziko – w Polsce rokitnik w stanie dzikim występuje w Pieninach, a także wzdłuż linii brzegowej morza Bałtyckiego. W pełni legalne jest natomiast zbieranie owoców rośliny uprawnej.
Złoto Syberii w ogrodzie
Rokitnik często uprawiany jest jako roślina ozdobna. Dobrze nadaje się na żywopłoty, można obsadzać nim nieużytki. Warto zasadzić go w swoim ogrodzie nie tylko ze względu na efektowny wygląd, ale również dla prozdrowotnych właściwości. Należy jednak pamiętać, że jest on rośliną dwupienną. Oznacza to, że jeżeli chcemy cieszyć się owocami, powinniśmy zasadzić co najmniej dwa krzewy – jeden żeński, a drugi męski.
Jak odróżnić od siebie te krzewy? Otóż krzewy męskie charakteryzują się grubymi pąkami, które dodatkowo na siebie zachodzą. Ich kuliste kwiaty są grube i gęste. Z kolei krzewy żeńskie mają smukłe i strzeliste pąki. Kwiaty zachowują ten sam kształt.
Atutem rokitnika są niskie wymagania. Roślina ta poradzi sobie zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i na takich, które są częściowo zacienione. Krzewy dobrze znoszą suszę, mróz, są także odporne na zanieczyszczenia powietrza (co widać obserwując okazy rosnące w miastach), nie wymagają nawożenia. Jedynym przeciwwskazaniem dla rokitnika jest bardzo wilgotna gleba, w której jego korzenie zaczynają gnić.
Najlepszy okres do sadzenia rokitnika to jesień. Krzewy męskie i żeńskie powinny znajdować się w odległości jednego, do dwóch metrów od siebie.
Zastosowanie rokitnika w kuchni
Owoce rokitnika można spożywać na surowo, jednak mało kto ma na to ochotę, gdyż są one bardzo kwaśne i cierpkie. Najczęściej wykorzystuje się je do produkcji przetworów – dżemów, konfitur, soków, galaretek czy syropów.
Przeciwwskazania do stosowania rokitnika
Choć rosyjski ananas bez wątpienia ma dobroczynny wpływ na ludzkie zdrowie, nie każdy powinien go spożywać. Przeciwwskazaniem są:
- kamica żółciowa,
- stany zapalne trzustki,
- stany zapalne wątroby,
- ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego.
Ciekawostki na temat rokitnika:
- Starożytni Grecy podawali rokitnik koniom. Sierść takich zwierząt wyglądała zdrowo i błyszczała.
- Po łacinie rokitnik to hippophae, czyli błyszczący koń.
- Po wybuchu elektrowni atomowej w Czarnobylu rokitnika używano do leczenia oparzeń skóry. Efekty były zadowalające.
- Kwiaty rokitnika zakwitają przed rozwojem liści.
- Rokitnik stosowany był już w starożytnych Chinach kilka tysięcy lat temu.
- Do Europy rokitnik sprowadzony został przez Aleksandra Wielkiego.
- W Rosji rokitnik nazywany jest ananasem syberyjskim lub złotem Syberii.