Poziomka pospolita to roślina, która powszechnie występuje na terenie Polski. Jej owoce są bardzo podobne do owoców truskawki, ale nieco mniejsze. Co warto wiedzieć o poziomkach? Jakie wartości odżywcze posiadają te rośliny? W jaki sposób poziomki oddziałują na nasze zdrowie? Czy istnieją przeciwwskazania do spożywania poziomek?
Czym są poziomki?
Mianem poziomki pospolitej (z łaciny Fragaria vesca L.; inne stosowane nazwy to koziomka, czy czerwona jagoda) jest to roślina zaliczana do rodziny różowatych. Poziomka pospolita jest w stanie osiągnąć trzydzieści centymetrów wysokości. Odmiany rosnące dziko wytwarzają cienkie i długie rozłogi (nie występują one u odmian uprawnych). Roślina posiada liście odziomkowe, które u góry są ciemnozielone, na dole natomiast szare lub sine. Kwiaty poziomki są niewielkie, koloru białego. Poziomka wydaje czerwone, słodkie i soczyste owoce pozorne, których średnica waha się od jednego do dwóch centymetrów. Zazwyczaj pojawiają się one już w czerwcu, a utrzymują się do października. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta i ludzi. Poziomka pospolita występuje w Azji, Ameryce Północnej, a także Europie. Dziko rosnące poziomki spotkamy w lasach, na polanach, przy drogach. W Polsce poziomka jest również rośliną uprawną. Owoce poziomki zawierają wiele substancji odżywczych i mają pozytywny wpływ na zdrowie. Walory lecznicze posiadają także liście dziko rosnącej poziomki (nie dotyczy to odmian ogrodowych). Poziomki znajdują szerokie zastosowanie w kuchni.
Poziomki – wartości odżywcze
Dojrzałe owoce poziomki pospolitej są bardzo dobrym źródłem witaminy C (100 g poziomek zawiera około 60 mg tej witaminy). W ich składzie znajdziemy także witaminy A, K i E, a także spore ilości witamin z grupy B. Aromatyczne owce zawierają karotenoidy, kwasy organiczne, węglowodany. Są one dobrym źródłem minerałów – potasu, żelaza, kobaltu, fosforu i wapnia.
Poziomki dostarczają nam kwasu glutaminowego i kwasu asparaginowego. Owoce te zawierają ponadto garbniki, kwas salicylowy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy, a także błonnik.
W przypadku dziko rosnących odmian poziomek bardzo wartościowe są także liście. Są one cennym źródłem flawonoidów, witamin, olejków eterycznych, oligomerów, glikozydów, czy kwasów organicznych. Najbardziej wartościowe są liście młode.
Poziomka – wpływ na zdrowie
Regularne spożywanie poziomek może przynieść nam wiele korzyści zdrowotnych. Bogate w witaminę C i przeciwutleniacze owoce poziomki korzystnie wpływają na pracę układu immunologicznego. Aromatyczne owoce mogą być pomocne w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy. Działają przeciwzapalnie i antybakteryjnie. Dzięki zawartości kwasu salicylowego wykazują również właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.
Owoce poziomki zawierają potas, dlatego mogą być pomocne w obniżaniu ciśnienia tętniczego. Dodatkowo mogą redukować poziom złego cholesterolu we krwi (LDL) i podnosić poziom cholesterolu dobrego (HDL). Obecny w nich kwas salicylowy rozrzedza krew, zapobiegając tworzeniu się zakrzepów. W efekcie owoce te wykazują pozytywny wpływ na kondycję układu sercowo-naczyniowego.
Poziomka może być skuteczna w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego i moczowego (owoce działają przeciwzapalnie i moczopędnie). Zawartość garbników sprawia, że owoce te chronią przed biegunkami. Błonnik natomiast zapobiega zaparciom i wzdęciom, może też pomagać w oczyszczaniu organizmu z toksyn.
Poziomki w ponad dziewięćdziesięciu procentach składają się z wody, dlatego znakomicie nawadniają organizm. Owoce te posiadają niski indeks glikemiczny (równy 36), dlatego mogą po nie sięgać osoby chorujące na cukrzycę.
Niepozorne poziomki zawierają wiele aktywnych związków, które wpływają ochronnie na wzrok. Za sprawą zawartego w nich kwasu salicylowego są one w stanie rozpuszczać kamień nazębny, chronią ponadto przed chorobami dziąseł i przyzębia.
Z kolei liście poziomki (pamiętajmy, że działanie lecznicze mają jedynie liści poziomki rosnącej dziko) charakteryzują się słabym działaniem moczopędnym i przeciwzapalnym. Ich ich składzie znajdują się garbniki, które regulują pracę układu pokarmowego. Wywar z liści poziomki polecany jest przy infekcjach górnych dróg oddechowych, a także stanach zapalnych jamy ustnej (zaleca się wówczas płukać nim gardło). Liście dziko rosnącej poziomki zawierają oligomery, które charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym, przeciwwirusowym, antyoksydacyjnym i antybakteryjnym. Aplikowane na skórę mogą przyspieszać gojenie się ran.
Poziomki na odchudzanie
Poziomki są owocami, których nie trzeba obawiać się na diecie odchudzającej. Owoce te w około dziewięćdziesięciu procentach składają się z wody. W 100 g poziomek znajduje się około 37 kcal. Dodatkowo owoce te charakteryzują się niskim indeksem glikemicznym, co sprawia, że po ich spożyciu poziom cukru w naszej krwi podnosi się bardzo powoli.
Poziomki zawierają wiele cennych witamin i minerałów, dlatego zmniejszają ryzyko wystąpienia niedoborów (które nie należą do rzadkości podczas odchudzania). Dzięki zawartości błonnika regulują one trawienie, zapewniają sytość, a dodatkowo redukują wchłanianie tłuszczów przewodzie pokarmowym. Za sprawą błonnika owoce te pomagają oczyszczać organizm z toksyn. Mają one właściwości przyspieszające przemianę materii.
W poziomkach obecny jest potas, który chroni przed zatrzymaniem się wody w organizmie. Za jego sprawą jedząc poziomki możemy uchronić się przed obrzękami i cellulitem wodnym.
Przeciwwskazania do spożywania poziomek
Owoce poziomki są bezpieczne dla wszystkich osób, z wyjątkiem tych, którzy mają na nie uczulenie (podobnie jak truskawki poziomki mogą powodować alergie).
Jeżeli chodzi o liście poziomki – nie dysponujemy wystarczającymi badaniami, które gwarantowałyby bezpieczeństwo stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią. Z tego względu te grupy osób powinny ich unikać.
Poziomki mogą rozrzedzać krew, dlatego osoby z zaburzeniami krzepliwości krwi powinny zachować ostrożność podczas ich spożycia.
Zastosowanie poziomek z kosmetyce
Jedzenie poziomek ma bardzo pozytywny wpływ na kondycję naszej skóry. Owoce te zawierają związki poprawiające jej koloryt, rozjaśniające przebarwienia, redukujące zmarszczki, a także chroniące przed negatywnym wpływem promieniowania słonecznego.
Owoce poziomek mogą zostać wykorzystane do produkcji domowych kosmetyków. Można je zmielić i wetrzeć w oczyszczoną skórę – pomogą wybielić piegi i przebarwienia, a dodatkowo zmniejszają przetłuszczanie się skóry. W celu wzmocnienia działania tych owoców poleca się połączyć je z miodem lub jogurtem naturalnym. Jako, że owoce poziomek zawierają kwas salicylowy, sprawdzą się do pielęgnacji cery trądzikowej.
Jeżeli mamy dostęp do liści dziko rosnącej poziomki, możemy przygotować z nich tonik o działaniu przeciwzapalnym i antybakteryjnym. Pomoże on zregenerować i odświeżyć skórę, a także zmniejszyć przebarwienia.
Poziomki w kuchni
Poziomki znajdują zastosowanie w kuchni. Te aromatyczne i słodkie owoce znakomicie sprawdzą się do jedzenia na surowo (są one smaczniejsze od popularnych dużych truskawek, które w rzeczywistości również zaliczane są do poziomek).
Owoce te będą znakomitym dodatkiem do deserów, a nawet wypieków. Z poziomek przygotowuje się dżemy, kompoty, konfitury i marmolady.
Wagą poziomek jest fakt, że nie nadają się one do długiego przechowywania. Najlepiej spożyć je w niedługim czasie po zerwaniu. Jeżeli chcemy cieszyć się niezapomnianym aromatem poziomek poza sezonem, warto jest je zamrozić lub ususzyć. Ciekawym pomysłem na utrwalenie wyjątkowego smaku tych owoców może być również nalewka z poziomek.
Jak zrobić nalewkę z poziomek?
Do przygotowania nalewki z poziomek będziemy potrzebować:
– jednego kilograma świeżych poziomek,
– litra wódki,
– litra spirytusu,
– jednego kilograma cukru,
– dwóch szklanek wody,
– jednej łyżki soku z cytryny.
Owoce dokładnie myjemy i oczyszczamy. Następnie wsypujemy je do dużego, wyparzonego słoika. Zalewamy je wódką i spirytusem, a następnie odstawiamy w ciepłe miejsce na około dwadzieścia cztery godziny (nie dłużej). Odcedzamy owoce. Z cukru i dwóch szklanek wody przygotowujemy syrop. Kiedy jest on jeszcze gorący, wlewamy do niego nalewkę, a także sok z cytryny. Całość mieszamy, studzimy i przelewamy do butelek. Powinny one leżakować w chłodnym miejscu przez około sześć miesięcy. Owoce, które pozostały po produkcji nalewki sprawdzą się jako dodatek do deserów, czy drinków.
Poziomka pospolita – uprawa
Znakomite walory smakowe, a także właściwości lecznicze poziomki sprawiają, że warto jest ją posadzić w przydomowym ogrodzie. Do uprawy warto jest wybierać odmiany, które długo owocują. Zaliczamy do nich między innymi:
– Alexandrię,
– Sweetheart,
– Rugię,
– Sperlings Bowlenzauber,
– czy Baron Solemacher.
Poziomki uważane są za rośliny bardzo łatwe w uprawie. Ich okres kwitnienia rozpoczyna się w czerwcu i trwa aż do października. Dla poziomki warto jest wybrać stanowisko słoneczne, ewentualnie półcień. Rośliny te dobrze czują się w luźnej, próchniczej i żyznej glebie.
Poziomki można sadzić bezpośrednio z nasion lub z sadzonek (sadzonki, które mają trzy lub cztery listki można już sadzić na właściwym miejscu).
Roślina ta wykazuje dobrą odporność na mrozy, jednak wymaga regularnego podlewania i odchwaszczania. Zazwyczaj uprawia się poziomki w jednym miejscu przez dwa, trzy lata (po upływie tego czasu ich owoce stają się coraz drobniejsze).
Należy pamiętać, że poziomki mogą być niekiedy atakowane przez ślimaki, kwieciaka malinowca i pędraki chrabąszczy.
Czy wiesz, że:
– Istnieje co najmniej siedemnaście gatunków poziomek. W Polsce występują trzy z nich: poziomka pospolita, twardawa i wysoka.
– W osiemnastym wieku skrzyżowano poziomkę wirginijską z poziomką chilijską. Efektem tych zabiegów była bardzo popularna współcześnie truskawka.
– W czasach średniowiecza medycyna ludowa bardzo ceniła lecznicze właściwości poziomek.
– Ze względu na walory zapachowe poziomka (a konkretnie związki odpowiedzialne za jej zapach) są wykorzystywane do produkcji, perfum, błyszczyków do ust, a także różnego rodzaju kosmetyków.
