Porost islandzki może okazać się pomocny w leczeniu chorób górnych dróg oddechowych. W Polsce jest on współcześnie stosunkowo mało znany (jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem), jednak w krajach skandynawskich od stuleci sięgają po niego specjaliści od medycyny naturalnej. Czym dokładnie jest porost islandzki? Kto w szczególności powinien się nim zainteresować?
Co to jest porost islandzki?
Porost islandzki (Cetraria islandica; nazywany także płucnicą islandzką, tarczownicą islandzką, a czasem także mchem islandzkim) jest to gatunek (symbioza glonu z grzybem), które zaliczamy do rodziny tarczownicowatych. Tarczownica islandzka współżyje z glonami, co sprawia, że zaliczamy ją do porostów. Przybiera ona postać kępek o wysokości do 8 centymetrów. Krzaczkowato-listkowata i sztywna plecha (wielokomórkowa, wegetatywna struktura) nie posiada wyraźnego przyczepu do podłoża. Jej odcinki mogą mieć nieregularne i zmienne kształty. Jej górna powierzchnia ma barwę brunatną lub brunatno-zieloną, a dolna – czerwonawą. Plecha może przybierać różne kolory i barwę w zależności od miejsca występowania, a nawet od pogody (w czasie wilgoci jest gąbczasta i miękka, natomiast podczas suszy szara i krucha). Owocniki o średnicy do 10 milimetrów występują rzadko. Jeden worek zawiera 8 bezbarwnych, jednokomórkowych zarodników. Płucnica islandzka występuje na wszystkich kontynentach za wyjątkiem Afryki i Antarktydy. Szczególnie upodobała sobie gleby piaszczyste i próchnicze. Często można ją spotkać w lasach sosnowych. Płucnica znajduje zastosowanie w lecznictwie. Surowcem zielarskim jest plecha porostu islandzkiego.
Porost islandzki – wartości odżywcze
Porost islandzki jest bardzo dobrym źródłem karotenoidów, witamin z grupy B, związków śluzowych, związków mineralnych:
– miedzi,
– krzemu,
– boru,
– jodu.
W jego składzie znajdują się również kwasy porostowe (między innymi kwas fumarowy, fumaroprotocetrarowy, czy protocetrarowy). Zawiera on polisacharydy: celulozę, licheninę, izolicheninę, hemicelulozę.
Porost islandzki – wpływ na zdrowie
Porost islandzki jest dobrze znany w medycynie naturalnej, która zaleca stosowanie go w przypadku kaszlu, astmy, krztuśca, cukrzycy, stanów zapalnych nerek, mdłości i innych problemów trawiennych, a nawet na trudno gojące się rany. Porost miał również wzmacniać organizm po przebytych chorobach.
Współczesna medycyna potwierdziła, że związki zawarte w poroście islandzkim mają działanie przeciwbakteryjne (zawarte w nim kwasy porostowe działają na takie bakterie jak B. subtlis, E. coli, S. aureus, B. cereus, P. aeruginosa, L. monocytogenes, H. pylori), przeciwzapalne, antywirusowe (co ciekawe kwas protolichesterynowy zawarty w płucnicy islandzkiej posiada właściwości przeciwwirusowe nawet wobec wirusa HIV), przeciwutleniające, pobudzające układ odpornościowy do walki z patogenami. Co ciekawe porost może zmniejszyć podatność organizmu na choroby nowotworowe (związki zawarte w tarczownicy islandzkiej mają zdolność hamowania proliferacji komórek raka trzustki, piersi, żołądka, prostaty, jajnika, jelita grubego, a także białaczki), a nawet chronić przed promieniowaniem.
Po preparaty z porostem islandzkim można sięgnąć w okresach, kiedy nasz układ immunologiczny jest osłabiony – aktywne związki w nim zawarte mogą być pomocne w walce z patogenami.
Bardzo popularne w ostatnich latach jest stosowanie preparatów z porostem islandzkim do leczenia infekcji górnych dróg oddechowych. Może on pomóc w przypadku kaszlu, chrypki, zapalenia gardła, gdyż osłania on błony śluzowe (powleka je, dzięki czemu są chronione przed działaniem czynników drażniących). Korzystne działanie na śluzówkę sprawia, że tarczownica islandzka może przynieść ulgę osobom palącym papierosy lub przebywającym w pomieszczeniach, gdzie powietrze jest suche. Warto wykorzystać jej działanie po operacjach w obrębie jamy nosowej.
Właściwości przeciwzapalne i dezynfekujące sprawiają, że porost islandzki jest z powodzeniem stosowany w leczeniu różnego rodzaju schorzeń dermatologicznych (sprawdza się w leczeniu nie tylko popularnego trądziku, ale też tak poważnych schorzeń jak łuszczyca).
Tarczownica islandzka charakteryzuje się działaniem przeciwwymiotnym, dlatego polecana jest osobom zmagającym się z chorobą lokomocyjną. Zaleca się przyjmowanie jej w przypadku niestrawności, stanach zapalnych układu pokarmowego, czy zaparciach. Pamiętajmy, że w małych dawkach porost wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, a w dużych – hamuje je.
Płucnica islandzka pomaga oczyścić organizm z toksyn. Obecność minerałów i witamin z grupy B sprawia, że ma ona korzystny wpływ na pracę układu nerwowego. Udowodniono, że regularne picie naparów z tarczownicy islandzkiej pomaga się wyciszyć i uspokoić.
Porost islandzki może zwiększać łaknienie i przyspieszać przemianę materii. Antyoksydanty zawarte w płucnicy islandzkiej opóźniają procesy starzenia się organizmu.
Płucnica islandzka – zastosowanie w kosmetyce
Działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne sprawia, że porost islandzki znajduje zastosowanie w kosmetyce. Wyciągi z płucnicy islandzkiej znajdziemy między innymi w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej, kremach przeznaczonych do pielęgnacji skóry trądzikowej, kosmetykach dedykowanych osobom z takimi problemami dermatologicznymi jak łuszczyca, czy liszaje. Może on być także składnikiem żeli pod prysznic, czy płynów do higieny intymnej.
Porost islandzki przyspiesza gojenie się ran, dlatego można stosować go na umiarkowane oparzenia słoneczne, a także różnego rodzaju owrzodzenia.
Tarczownica islandzka wykazuje działanie nawilżające. Dodatkowo kremy, które mają ją w składzie skutecznie niwelują cienie pod oczami (do tego celu można też wykorzystać kompresy nasączone naparem z porostu islandzkiego).
Porost islandzki – jak stosować?
W celach leczniczych wykorzystuje się plechę porostu islandzkiego – nadaje się ona do zaparzania (można ją zbierać przez cały rok podczas suchych dni; następnie suszy się ją w temperaturze sześćdziesięciu stopni Celsjusza). Współcześnie możemy również kupić płucnicę islandzką w postaci kapsułek (które są łatwe do połknięcia), syropów, różnego rodzaju sprayów.
Pamiętajmy, że po przyjęciu preparatów z porostem islandzkim w naszym przewodzie pokarmowym tworzy się powłoka śluzowa, która działa ochronnie, a jednocześnie może blokować wchłanianie substancji aktywnych z niektórych leków. Z tego względu zaleca się, żeby nie przyjmować leków razem z suplementami diety zawierającymi tarczownicę islandzką.
Dawkowanie porostu islandzkiego jest uzależnione od tego z jakim produktem mamy do czynienia. W przypadku suplementów w postaci tabletek lub kapsułek do ssania należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta (ewentualnie lekarza). Jeżeli posiadamy sproszkowaną tarczownicę islandzką do zaparzania – zalecana dzienna dawka to około 6 g na dobę (wystarczy zalać susz zimną wodą, a następnie doprowadzić do wrzenia i gotować jeszcze przez 15 minut).
Należy pamiętać, żeby nie łączyć różnych produktów zawierających porost islandzki (na przykład herbat i suplementów diety w tabletkach) – może wówczas dojść do przedawkowania.
Warto zdawać sobie sprawę, że porost islandzki jest w Polsce objęty ochroną – z tego względu nie możemy zbierać go samodzielnie. Preparaty, które mają go w swoim składzie można nabyć w aptekach lub sklepach zielarskich.
Przeciwwskazania do stosowania porostu islandzkiego
Preparaty zawierające wyciągi z płucnicy islandzkiej uważane są za bezpieczne dla większości osób. Co nie oznacza, że mogą spożywać je wszyscy. Porostu islandzkiego nie powinny stosować kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią (nie oznacza to, że porost islandzki zaszkodzi tej grupie osób – po prostu nie dysponujemy badaniami potwierdzającymi, że jest on dla nich w stu procentach bezpieczny). Jest on również niewskazany dla dzieci poniżej dwunastego roku życia. Oczywistym przeciwwskazaniem jest także alergia na tarczownicę islandzką (może się zdarzyć, że związki aromatyczne płucnicy islandzkiej będę przyczyniać się do alergii kontaktowych, ewentualnie do reakcji fototoksycznych).
Nie zaleca się stosowania porostu islandzkiego w przypadku guzów w żołądku lub w jelicie cienkim – aktywne związku zawarte w poroście mogą je dodatkowo podrażniać.
Porost islandzki jest rekomendowany dla osób o ogólnym dobrym stanie zdrowia. Osoby zmagające się z chorobami przewlekłymi lub/i przyjmujące leki (pamiętajmy, że aktywne związki zawarte w płucnicy islandzkiej mogą wpływać na wchłanianie niektórych leków) przed zażyciem porostu islandzkiego powinny skonsultować się z lekarzem.
Preparaty zawierające płucnicę islandzką należy odstawić, gdy zaobserwujemy u siebie niepożądane objawy suplementacji.
Czy wiesz, że:
– W dawnych czasach w Polsce można było spotkać tarczownicę islandzką na terenie całego kraju. W chwili obecnej znajduje się ona na czerwonej liście roślin i grzybów Polski – ma status VU, co oznacza, że istnieje duże prawdopodobieństwo jej wymarcia. Z tego też względu jej zbieranie na terytorium kraju jest zabronione.
– Lecznicze właściwości porostu islandzkiego zostały odkryte późno, bo w siedemnastym wieku.
– Porost islandzki po raz pierwszy opisany został w 1753 roku przez Karola Linneusza – Lichen islandicus (porost islandzki). Z kolei w 1805 roku do rodzaju Cetraria (płucnica) przeniósł go Erik Acharius.
– Do porostu islandzkiego bardzo podobna jest płucnica kędzierzawa.
– Porost islandzki może być wykorzystywany do produkcji past do zębów, czy preparatów do higieny intymnej.
– Tarczownica islandzka to jedyny porost zamieszczony w Farmakopei Polskiej i Farmakopei Europejskiej.
– Pierwsze informacje na temat płucnicy islandzkiej znajdują się w dziełach renesansowego botanika, Valeriusa Cordusa.
– Porost islandzki był prawdopodobnie podawany Fryderykowi Chopinowi jako lek przeciwgruźliczy.
– W trakcie II wojny światowej w Rosji z płucnicy islandzkiej przygotowywano syrop, który przypominał melasę. Porost wykorzystywany był także w okresach głodu, kiedy to robiono z niego mąkę, która służyła następnie do wypieku chleba.
– Porost islandzki występuje przede wszystkim na półkuli północnej.
