Pomoc psychologiczna jest potrzebna wielu osobom. Współcześnie mamy możliwość skorzystania z bardzo rozwiniętego rynku usług psychologicznych, jednak z różnych powodów tego nie robimy. Część osób wciąż kieruje się stereotypami sugerującymi, że z pomocy psychologa korzystają tylko ludzie psychicznie chorzy, część boi się stygmatyzacji, inni nie wiedzą jak uzyskać profesjonalną pomoc. Jak znaleźć dobrego psychologa i skąd wiedzieć, że osoba ta zna się na swojej pracy?
Kiedy potrzebujemy pomocy psychologicznej?
Trudno znaleźć człowieka, który przynajmniej na pewnym etapie swojego życia nie potrzebowałby pomocy psychologicznej. To do nas należy ocena, czy jesteśmy w stanie poradzić sobie ze swoimi problemami. Dla części osób jest to bardzo trudne i często nie proszą one o pomoc nawet kiedy bardzo tego potrzebują. Może im się wydawać, że jest to oznaka słabości lub obawiać reakcji otoczenia. Warto zdawać sobie sprawę, że dobry psycholog może pomóc nam uczynić nasze życie lepszym, bardziej szczęśliwym. Nie musimy godzić się na złe relacje z innymi ludźmi, brak akceptacji własnego ciała, odczuwanie chronicznego stresu, stany depresyjne czy ataki lękowe. Pamiętajmy, że wypieranie ze świadomości problemów to najgorsze co możemy zrobić. Prędzej czy później sprawią one, że zaczniemy chorować. Nawet współczesna medycyna zaakceptowała fakt, że wiele dolegliwości zdrowotnych na podłoże psychosomatyczne.
Dlaczego obawiamy się wizyty u psychologa?
Wielu ludzi obawia się skorzystać z pomocy psychologa. Przyczyny ich obaw są rozmaite. Mogą oni uważać na przykład, że zwracanie się o pomoc, i to do obcych ludzi to oznaka słabości. Dla niektórych (zwłaszcza mężczyzn) jest to przyznanie się, że nie są w stanie poradzić sobie z problemami sami. Uważają, że to wstyd, gdyż zostali wychowani w kulturze, w której oczekuje się od mężczyzny, żeby był silny i nie okazywał swoich słabości.
Dobrze jest jednak spojrzeć na tę kwestię z innej strony. Osoby, które uważają, że ze wszystkim muszą radzić sobie same, często wcale nie rozwiązują swoich problemów. Unikają ich, wypierają ze świadomości. A to jest objawem prawdziwego tchórzostwa. Tylko człowiek odważny jest w stanie nazwać rzeczy po imieniu, a następnie racjonalnie ocenić sytuację. Przełamanie swoich lęków i zwrócenie się o pomoc to przejaw odwagi, na którą nie stać każdego. Tylko ludzie silni są w stanie stanąć twarzą w twarz z problemami i starać się je efektywnie rozwiązywać.
Często dużym problemem są fałszywe przekonania dotyczące osób zwracających się o pomoc psychologiczną, które wciąż pokutują w naszym społeczeństwie. Pewnie nie raz spotkaliśmy się ze stwierdzeniem, że do psychologa chodzą tylko świry. Jest to przekonanie bardzo krzywdzące. W większych miastach coraz więcej osób akceptuje tego typu formę pomocy. Sytuacja jest nieco trudniejsza na wsiach i w mniejszych miejscowościach. Należy zdać sobie sprawę, że zaburzenia i choroby naszej psychiki są tym samym co choroby ciała. Trzeba i można je leczyć. W żadnym wypadku nie jest to powód do wstydu. Nie jest też prawdą, że z osobą, która chodzi do psychologa jest coś nie tak. Nie ma chyba człowieka, który nie doświadczałby w życiu problemów. Niemal każdy z nas mógłby wynieść wiele korzyści z terapii. Powodem takiej wizyty może być chroniczny stres odczuwany w pracy, czy trudności w porozumieniu się z partnerem. Im bardziej usługi tego typu będą trwały się popularne, tym mniej będą dziwić ludzi. Można powiedzieć, że człowiek uważający, że klienci psychologów to świty i psychopaci ma po prostu braki w edukacji. Takie poglądy są dowodem jego zacofania.
Innym powodem, dla którego część osób rezygnuje z ubiegania się o pomoc psychologiczną jest przekonanie, że to i tak nic nie da. Osoby wyznające tego typu poglądy mają zazwyczaj niskie poczucie sprawczości. Uważają, że ich działania są bezsensowne, gdyż i tak nie przyniosą pozytywnych rezultatów. Taka postawa prawdopodobnie wynika z problemów wczesnego dzieciństwa, a konkretnie zaburzonych relacji z rodzicami. Jeżeli rodzice skrajnie zaniedbują swoje dziecko, może ono dojść do wniosku, że nie warto nic robić, bo to i tak nie przyniesie skutku. Przecież jego działania i próby nawiązania kontaktu z rodzicami we wczesnym dzieciństwie zawsze spotykały się ze ścianą obojętności.
Podobne problemy mogą mieć także dzieci nadopiekuńczych rodziców. Nie pozwalali oni swoim pociechom na samodzielność, we wszystkim je wyręczali, nie pozwalali uczyć się na własnych błędach. Jest to źródłem ogromnych problemów w życiu dorosłym.
Tym, co bardzo często powstrzymuje nas przed wizytą u psychologa jest obawa o zdanie innych ludzi. Niektórzy myślą, że kiedy ich otoczenie dowie się, że korzystają oni z pomocy psychologicznej, wyśmieje ich i odrzuci. Problem ten może być częsty na wsiach i w mniejszych miastach. O ile mieszkańcy wielkich metropolii mogą udać się do psychologa na drugim końcu miasta i mieć pewność, że nikt z ich otoczenia się o tym nie dowie, o tyle mieszkańcy małych miejscowości nie mają już tego komfortu.
Jeżeli tym, co powstrzymuje nas przed szukaniem pomocy jest obawa o reakcje otoczenia, warto zadać sobie kilka pytań. Czy nasi bliscy i znajomi rzeczywiście wyśmieją nas, kiedy dowiedzą się, że korzystamy z pomocy psychologicznej? Być może będą podziwiali naszą odwagę przełamywania stereotypów i dążenie do rozwiązywania swoich problemów? A jeżeli nas wyśmieją, to czy faktycznie ma to dla nas jakieś znaczenie? Czy zdanie ludzi, którzy kpią z nas, kiedy szukamy pomocy powinno być dla nas ważne? Jeżeli my jesteśmy dla nich ważni, będą nas wspierać w tych dążeniach.
Jak znaleźć dobrego psychologa?
Kiedy już zdecydujemy, że skorzystanie z profesjonalnej pomocy psychologicznej mogłoby nam pomóc, pozostaje nam znalezienie odpowiedniego specjalisty. Błędem jest wybieranie pierwszego lepszego psychologa. Istnieje ryzyko, że trafimy na osobę o niskich kompetencjach, która nie tylko będzie w stanie nam pomóc, ale nawet zaszkodzi. Obecnie w Polsce nikt nie kontroluje jakości usług świadczonych przez psychologów, co może prowadzić do nadużyć.
Zanim zdecydujemy się na wizytę u tego typu specjalisty, sprawdźmy opinie o nim. Jeżeli tylko mamy taką możliwość, zapytajmy osób, które korzystały już z jego usług. Dobrym pomysłem jest również zapoznanie się z opiniami w internecie.
Wizyta u psychologa – czego powinniśmy oczekiwać?
Osoby, które pierwszy raz korzystają z pomocy psychologicznej często nie wiedzą czego się spodziewać i czego powinny od takiego specjalisty oczekiwać. W związku z tym mogą czuć się nieco zagubione.
Pierwszym zadaniem psychologa, do którego gabinetu się udajemy jest postawienie właściwej diagnozy. Jest to niezbędne, żeby określić jaki rodzaj pomocy jest nam potrzebny. Podczas pierwszej wizyty psycholog będzie z nami rozmawiał, często zdarza się, że prosi o wypełnienie różnego rodzaju kwestionariuszy, czy testów psychologicznych. Bywa, że psycholog uzna za konieczne skierowanie nas do lekarza – najczęściej jest to neurolog, psychiatra lub endoktrynolog.
Kiedy podamy wszystkie potrzebne informacje, psycholog zaproponuje nam plan działania. Poinformuje nas o swojej diagnozie, a także jego zdaniem najlepszym rozwiązaniu naszych problemów. Być może uzna on, że nie jest kompetentny do zajęcia się naszą sytuacją i odeśle nas do lekarza. Może również uznać, że terapia powinna być połączona z inną formą leczenia. W sytuacji, kiedy na podstawie dostarczonych informacji psycholog uzna, że nie czuje się kompetentny do rozwiązania naszych problemów, ma prawo odmówić prowadzenia terapii. Często dzieje się tak w przypadku młodych specjalistów, którzy nie mają doświadczenia w rozwiązywaniu konkretnych problemów. Mogą oni uznać, że przez brak doświadczenie mogą bardziej zaszkodzić nam niż pomóc. Często w takiej sytuacji odsyłają oni klienta do innego psychologa, który ich zdaniem będzie w stanie lepiej mu pomóc.
W sytuacji, kiedy psycholog zdecyduje się na współpracę z nami, będzie chciał uzgodnić jakie mają być efekty terapii. Jest to bardzo ważne, żeby sprecyzować je maksymalnie szczegółowo. Wówczas będziemy w stanie określić, czy terapia idzie w dobrym kierunku, czy w ogóle przynosi efekty.
Kluczowe jest także określenie ilu spotkań potrzebujemy, żeby te konkretne efekty uzyskać. Oczywiście trudno jest jednoznacznie określić po jakim czasie efekty powinny się pojawić, gdyż każdy człowiek jest inny. Oczekujemy jednak, że poda nam czas przynajmniej w przybliżeniu.
Jeżeli zdarzy się, że psycholog nie będzie w stanie podać przybliżonego terminu, koniecznie powinien nas o tym poinformować.
Podczas pierwszej wizyty umawiamy się w jakich terminach będziemy się spotykać, a także ile będzie kosztowała jedna wizyta. Jako klienci mamy prawo do informacji o wszystkich kosztach (w tym również dodatkowych badań, czy testów), które będziemy musieli ponieść.
Wizyta u psychologa to prawie jak spowiedź w konfesjonale. Specjalista jest zobowiązany do przestrzegania zasady poufności. Nie może informować nikogo o treści terapii, nie może powiedzieć nawet o tym, że dana wizyta miała miejsce. Może zrobić wyjątek od tej zasady, gdy stwierdzi, że pacjent ze względu na charakter zaburzeń psychicznych stanowi zagrożenie dla otoczenia, a także dla samego siebie (jednocześnie samo zdiagnozowanie choroby, jeśli nie wiąże się ona z poważnym ryzykiem dla pacjenta i jego otoczenia nie jest podstawą do ujawnienia poufnych informacji). Wówczas będzie dążył, żeby osobie takiej udzielono pomocy psychiatrycznej lub umieszczono ją w szpitali. Należy zaznaczyć, że tego typu sytuacje zdarzają się bardzo rzadko.
Pierwsza wizyta w gabinecie psychologicznym to czas, kiedy powinno się uzgodnić jak będą zorganizowane kolejne spotkania. W przypadku, kiedy zostaniemy poproszeni o wypełnianie kwestionariuszy, musimy zostać poinformowani w jakim celu to robimy. To samo dotyczy innych zadań. Powinniśmy dostać informacje o tym, czy jakość naszej współpracy z daną osobą będziemy mogli skonsultować z innym psychologiem. Obowiązkiem psychologa jest odpowiadanie na nasze pytania zgodnie ze stanem swojej wiedzy. Wszystkie jego działania mają służyć pomocy pacjentowi.
Efekty psychoterapii nie pojawiają się – co robić?
Musimy liczyć się z sytuacją, że pomimo określenia przez psychologa terminu realizacji określonych celów, efekty nie pojawią się. Dobrze jest zawczasu ustalić sposób działania w takim przypadku. Niekiedy obie strony decydują się na kolejne spotkania przez określony czas, innym razem rezygnują z dalszej współpracy. Kiedy jednak czujemy, że współpraca z danym psychologiem prowadzi donikąd, lepiej jest zrezygnować z dalszych spotkań i poszukać innego specjalisty.
Obowiązki psychologa w stosunku do pacjenta
Osoba, która udaje się do gabinetu psychologicznego ma pełne prawo oczekiwać, że psycholog będzie okazywał jej szacunek, w pełni respektował wyznawane przez nią wartości, akceptował wszystkie jej uczucia i emocje, słuchał wszystkich uwag, które pacjent wygłasza podczas terapii (również tych dotyczących osoby psychologa), informował ją na bieżąco o efektach terapii.
W momencie, kiedy uda się nam osiągnąć zaplanowane cele i decydujemy się na zakończenie terapii, powinniśmy uzyskać informacje o tym w jakich sytuacjach możemy doświadczyć pogorszenia samopoczucia i jak mamy sobie wówczas radzić.
Warto zawczasu dowiedzieć się jak psycholog nie powinien się zachowywać. Istnieją zasady, których w żadnym wypadku nie może on łamać. Jeżeli tak się nie dzieje, powinniśmy czuć się zaalarmowani i zrezygnować ze współpracy. Osoba pracująca w zawodzie psychologa nie ma prawa wygłaszać ocen pod adresem swojego pacjenta. Psycholog nie może powiedzieć swojemu pacjentowi co ten powinien robić. Może jedynie sugerować określone postępowanie w danej sytuacji. Niedopuszczalne jest zmuszanie pacjenta do czegokolwiek. Równie naganne jest narzucanie własnych wartości i obrażanie się na osobę korzystającą z jego pomocy. Nie ma również prawa do zakończenia współpracy do przerywania współpracy bez podawania powodu takiej decyzji. Kiedy sytuacja zmusi psychologa do wcześniejszego zakończenia współpracy ze swoim pacjentem, jest on zobowiązany do wskazania osoby na swoje zastępstwo. Wykluczone jest zmienianie opłaty za sesję – do końca terapii musi obowiązywać cena ustalona na początku współpracy.
Niedopuszczalne jest, żeby psycholog opowiadał klientowi o swoim życiu osobistym, czy też spotykał się z nim na gruncie towarzyskim. Zakazane są jakiekolwiek zachowania o charakterze seksualnym – nie może on zarówno ich inicjować, jak i na nie reagować. Wykluczone jest też dawanie i przyjmowanie wartościowych prezentów.
W przypadku, kiedy którykolwiek z tych warunków nie zostanie spełniony, oznacza to, że mamy do czynienia z osobą nierzetelną, z którą należy zakończyć współpracę jak najszybciej.
