Pokrzywa jest w Polsce bardzo pospolitą rośliną. Możemy spotkać ją na łąkach, w parkach, ogrodach, a nawet rosnącą dziko przy drogach. Bezpośredni kontakt z tą rośliną bywa bolesny i jest przyczyną piekących oparzeń. Pomimo wszystko pokrzywa jest bardzo ceniona za właściwości zdrowotne i kosmetyczne, a nawet walory smakowe. Ciekawostką jest, że z włókien pozyskiwanych z pokrzywy tworzy się nawet odzież. Lista jej zastosowań jest długa. Do celów leczniczych i kosmetycznych wykorzystuje się korzenie i liście Urtica dioica L. Zdecydowanie warto jest poznać tę roślinę bliżej, gdyż w parze z jej niesamowitymi właściwościami idzie również powszechna dostępność.
Co to jest pokrzywa?
Pokrzywa (Urtica) zwyczajna jest rośliną zaliczaną do rodziny pokrzywowatych. Współcześnie występuje ona na wszystkich kontynentach. Można ją spotkać w lasach, przy drogach, na dzikich polanach w ogrodach. Przez niektórych uważana jest za chwast, posiada jednak wiele cennych właściwości. Pokrzywa jest surowcem leczniczym, kosmetycznym, stanowi ona paszę dla zwierząt, wykorzystuje się ją również w kuchni. Cechy morfologiczne pokrzywy mogą być bardzo zmienne, w zależności od miejsca występowania. Jej łodyga w sprzyjających warunkach osiąga do trzech metrów wysokości, może być pojedyncza lub rozgałęziona, zawsze pokryta włoskami parzącymi. System korzeniowy rośliny jest bardzo rozbudowany. Liście pokrzywy są pojedyncze lub podwójne, ich brzegi są grubo piłkowane. Kwiaty są niewielkie (osiągają do półtora milimetra średnicy), koloru zielonego. Owoce mają postać małych (osiągających niewiele ponad milimetr długości orzeszków). Urtica zaliczana jest do roślin wiatropylnych. Okres kwitnienia rozpoczyna się w czerwcu, kończy natomiast w październiku.
Dlaczego pokrzywa jest tak skuteczna?
Pokrzywa była ceniona już przez starożytnych, a jej zasłużona sława wynika z zawartości wielu substancji aktywnych. W pokrzywie znajdziemy wiele niezbędnych do życia witamin – przede wszystkim witaminy A, C, E i K, B2, B4 i B5. Dodatkowo jest ona ważnym źródłem:
- wapnia,
- magnezu,
- krzemu,
- a także żelaza.
W jej skład wchodzą także alkaloidy – substancje, które silnie oddziałują na układ nerwowy, mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwbólowe. Urtica zawiera również antocyjany – naturalne barwniki o prozdrowotnym działaniu. Antocyjany chronią nas przed chorobami krążenia, zapobiegają nadwadze i otyłości, są pomocne w profilaktyce cukrzycy, mogą także chronić przed niektórymi schorzeniami wątroby. Badania pokazują, że mogą być one skuteczne również w walce z nowotworami.
Zielone liście pokrzywy są cennym źródłem chlorofilu, który powinien znaleźć się w diecie każdego człowieka. Substancja ta chroni DNA zapobiegając tym samym nowotworom. Zielony barwnik wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przywraca równowagę kwasowo-zasadową organizmu, chroni przed stresem oksydacyjnym, usprawnia procesy trawienne, pomagając tym samym w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Chlorofil jest skuteczny w walce z wirusami, bakteriami i grzybami. Pozwala na dłużej zachować młodo wyglądającą, zdrową skórę. Osoby, które chcą skorzystać z dobroczynnych właściwości chlorofilu zawartego w pokrzywie, powinny spożywać tę roślinę na surowo (obróbka termiczna powoduje duży ubytek tej substancji).
Pokrzywa zawiera histaminę, która jest współodpowiedzialna za bolesne oparzenia po bezpośrednim kontakcie z tą rośliną. Ważnym dla zdrowia składnikiem są natomiast flawonoidy, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, moczopędne, rozkurczowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwalergiczne. Dodatkowo przeciwdziałają powstawaniu zakrzepów, a także obniżają ciśnienie tętnicze krwi.
W pokrzywie znajdziemy ważny neuroprzekaźnik – serotoninę, która pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie, dodatkowo zapobiega chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Roślina ta zawiera także sterole, które skutecznie obniżają poziom złego cholesterolu, a tym samym redukują ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Odpowiedzialne za cierpki smak pokrzywy taniny regulują procesy trawienne, a także okazują się niezwykle skuteczne w walce z komórkami nowotworowymi.
Ponadto pokrzywa zawiera kwas masłowy, który likwiduje stany zapalne jelit, wspomaga przemianę materii, chroni przed nowotworami, a także sprawia, że niektóre związki mineralne są lepiej przyswajalne. Kwas kawowy posiada właściwości przeciwzapalne, obniża poziom cukru we krwi, jest również zabójczy dla komórek nowotworowych. Również kwas kumarowy posiada właściwości przeciwutleniające. Uważa się, że chroni on przed nowotworami żołądka.
Roślina posiada w swoim składzie także kwas mrówkowy, który jest odpowiedzialny za drażniące działanie pokrzywy, wykazuje również działanie grzybobójcze. Kwas bursztynowy bierze udział w procesach metabolicznych ludzkiego organizmu. Poprawia on przyswajalność niektórych witamin, przeciwdziała zaparciom. Co więcej pozytywnie oddziałuje na układ nerwowy, wzmacnia też odporność organizmu. Ceniony jest wpływ kwasu bursztynowego na skórę – oczyszcza ją i napina.
W pokrzywie znajdziemy też kwas octowy, który niszczy bakterie i grzyby, przeciwdziała stanom zapalnym, kojąco działa na żołądek, może również zapobiegać bólom głowy. Z kolei kwas szczawiowy znajduje zastosowanie w przemyśle, jednak nie jest korzystny dla organizmu człowieka. Dzięki obecności kwasu fosforowego niszczy grzyby i bakterie, bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów. W nadmiarze jest niebezpieczny dla zdrowia. Natomiast kwas glikolowy ceniony jest przede wszystkim w kosmetyce. Przyczynia się on do zwiększonej produkcji kolagenu i elastyny, reguluje wydzielanie sebum, pomaga w redukcji zmian trądzikowych, zmniejsza widoczność blizn.
Pokrzywa jest ponadto źródłem kwasu linolowego i linolenowego, które są niezmiernie ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. CLA, czyli kwas linolowy należy do nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jest on niezbędny dla prawidłowej pracy układu krążenia, jest również skuteczny w walce z nowotworami. CLA obniża poziom złego cholesterolu (frakcji LDL), ogranicza również ubytek tkanki kostnej, dlatego jest polecany w profilaktyce osteoporozy. Kwas linolowy przyspiesza spalanie tkanki tłuszczowej, znajduje również zastosowanie w kosmetyce – opóźnia starzenie się skóry, a także ją nawilża.
Nie mniej ważny jest kwas linolenowy, który należy do kwasów omega-3. Chroni on układ krążenia, zmniejsza ryzyko zawałów serca. Dzięki zawartości kwasu linolenowego pokrzywa obniża ciśnienie krwi, zmniejsza stany zapalne i chroni przed chorobami układu oddechowego.
Pokrzywa na wzmocnienie odporności
Po pokrzywę powinny sięgnąć osoby, którym zależy na większej odporności organizmu. Roślina ta jest niezastąpiona w sezonie jesienno-zimowym, kiedy duża część społeczeństwa cierpi na infekcje bakteryjne i wirusowe. Picie naparu lub soku z pokrzywy jest zalecane również zmagającym się z grzybicą. Co niezmiernie ważne – pokrzywa okazuje się skuteczna również w leczeniu chorób o podłożu autoimmunologicznym. Jest ona w stanie zregenerować i oczyścić organizm osłabiony długą chorobą i antybiotykoterapią. Dzięki zawartości dobrze przyswajalnych witamin i minerałów pozwala szybko uzupełnić ich niedobory w organizmie.
Urtica pod różnymi postaciami jest zalecana w leczeniu anemii i stanów wyczerpania organizmu. Wszystko dlatego, że zawiera ona pokaźne ilości kwasu foliowego, żelaza, witaminy K, a także miedzi. Udokumentowane jest również przeciwalergiczne działanie tej rośliny – będzie skuteczna w leczeniu alergii o różnym podłożu.
Pokrzywa a sprawnie działający układ moczowy
Spożywanie pokrzywy jest wskazane dla osób, które mają problemy z układem moczowym. Roślina ta wykazuje właściwości moczopędne, a tym samym pomaga w wydalaniu z organizmu kwasu moczowego. Jest niezastąpiona w leczeniu takich dolegliwości jak skąpomocz. Bogactwo przeciwzapalnych składników zawartych w pokrzywie jest doceniane w stanach zapalnych pęcherza moczowego.
Wszechstronna pokrzywa jest polecana w profilaktyce kamicy nerkowej. Jej spożywanie jest rekomendowane osobom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze, jako, że dolegliwość ta wiąże się z ryzykiem uszkodzenia nerek.
Warto zdawać sobie sprawę, że pokrzywa nie jest lekiem, a jej pozytywne działanie będziemy obserwowali stopniowo. Nie mniej jednak nie wywołuje ona przykrych efektów ubocznych, które są typowe dla wielu leków przepisywanych na receptę.
Pokrzywa w walce z chorobami stawów
Już w starożytności z powodzeniem stosowano pokrzywę w różnego rodzaju dolegliwościach stawów. Leczono nią reumatoidalne zapalenie stawów, artretyzm czy gościec. Pozytywne dla stawów efekty przynosi nie tylko picie soku i naparów z pokrzywy, ale również stosowanie jej bezpośrednio na skórę. Traktowanie skóry parzącymi łodygami pokrzywy u większości osób zwiększa ruchomość stawów. Roślina ta działa również przeciwbólowo. W wielu wypadkach leczenie pokrzywą jest tak skuteczne, że można zrezygnować z przyjmowania standardowych leków, które jak łatwo się domyślić powodują wiele efektów ubocznych.
Działanie przeciwnowotworowe pokrzywy
Urtica zawiera wiele substancji o udokumentowanym działaniu przeciwnowotworowym. Jej regularne spożywanie (na przykład w postaci sałatek), a także picie soku i naparu z tej rośliny może zahamować rozwój nowotworów, a nawet zapobiegać wystąpieniu przerzutów. Zdecydowanie lepiej jest jednak traktować pokrzywę jako środek profilaktyczny. Nie jest ona bowiem w stanie zastąpić konwencjonalnego leczenia.
Pokrzywa na lepsze trawienie
Picie i jedzenie pokrzywy od wieków polecane jest na problemy trawienne. Roślina ta poprawia przemianę materii, pozytywnie wpływa na pracę trzustki, żołądka i wątroby. Udowodniono również, że wspomaga apetyt. Warto pić pokrzywę, żeby załagodzić stany zapalne jelit, a także powstrzymać biegunkę.
Pokrzywa na lepszą pamięć i koncentrację
Niezwykła pokrzywa wspomaga pracę układu nerwowego. Zawarte w niej witaminy z grupy B, kwasy tłuszczowe, minerały, a także inne aktywne substancje sprawiają, że regularne picie naparu lub soku z tej rośliny:
- poprawia pamięć i koncentrację,
- redukuje stres,
- dodaje energii,
- sprawia, że szybciej kojarzymy informacje, a tym samym szybciej się uczymy.
Po pokrzywę powinni sięgnąć studenci przed sesją, pracownicy umysłowi, a także wszyscy, którzy chcieliby poprawić jakość funkcjonowania swojego mózgu. Urtica z powodzeniem zastąpi wiele suplementów diety, gdyż jest w pełni naturalna, a zawarte w niej składniki są dobrze przyswajalne. Po pokrzywę mogą sięgać osoby w różnym wieku.
Pokrzywa na piękną skórę, włosy i paznokcie
Współczesna kosmetologia w pełni docenia pokrzywę. Roślina ta jest w stanie opóźnić oznaki starzenia. Wszystko to dzięki witaminom – zwłaszcza witaminie C, E i A, a także minerałom takim jak choćby krzem czy cynk. Duże znaczenie dla naszej skóry ma też zawarte w pokrzywie kwas glikolowy i kwas bursztynowy, nienasycone kwasy tłuszczowe, a także chlorofil. Dobre efekty uzyskamy pijąc napary lub sok z tej rośliny, a także stosując ją zewnętrznie. Regularna kuracja z udziałem pokrzywy zmniejsza przetłuszczanie się skóry, leczy trądzik, przeciwdziała wypadaniu włosów, chroni przed łupieżem, wzmacnia paznokcie.
Urtica jest składnikiem:
- kremów,
- maseczek,
- balsamów,
- żeli pod prysznic,
- szamponów,
- odżywek,
- a także preparatów do pielęgnacji paznokci.
Liście pokrzywy są również popularnym składnikiem kosmetyków domowej produkcji. Bardzo dużą popularnością cieszy się płukanka z pokrzywy, która wzmacnia włosy, dodaje im blasku i zapobiega ich wypadaniu. Należy jednak pamiętać, że jest ona dedykowana tylko i wyłącznie o ciemnych włosach (w przypadku włosów blond może zabarwić je na zielono, zwłaszcza jeżeli do wykonania płukanki użyje się świeżych roślin).
Kiedy lepiej zrezygnować z pokrzywy?
Choć pokrzywa niewątpliwie sprzyja zdrowiu i urodzie, nie jest polecana wszystkim. Powinny zrezygnować z niej kobiety cierpiące na nowotwory macicy, kobiety, u których zdiagnozowano cysty na macicy, cierpiący na krwotoki, których przyczyną są polipy. Choć pokrzywa może pomóc w leczeniu niektórych schorzeń nerek, może również je podrażnić, dlatego jej wykorzystanie w leczeniu należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.
Pokrzywa w kuchni – alternatywa dla jarmużu i szpinaku?
Dużo słyszymy o leczniczych i kosmetycznych walorach pokrzywy, zapominamy natomiast, że od wieków jest ona również wykorzystywana w kuchni. Jest ona bardzo ciekawym składnikiem sałatek. Dodatkowo zdrowe sałatki są doskonałym pretekstem, żeby spożywać tę roślinę na surowo i w pełni wykorzystać jej dobroczynne właściwości.
Pokrzywę możemy wykorzystać do zup, zapiekanek, tart, koktajli, niektórzy dodają jej nawet do pizzy. Roślina ta z powodzeniem zastąpi nam rukolę, jarmuż czy szpinak.
Jeżeli planujemy wykorzystanie pokrzywy w kuchni, powinniśmy zastanowić się nad miejscem zbiorów. Należy bezwzględnie zrezygnować z okazów, które rosną blisko dróg czy w zanieczyszczonej przestrzeni miejskiej. Po pokrzywę na obiad warto wybrać się do lasu lub na odległą łąkę. Z powodzeniem możemy hodować ją we własnym domu. Do celów kulinarnych wykorzystujemy jedynie liście z pokrzywy, rezygnujemy zaś z łodyg.
Czy wiesz, że:
- W Polsce pokrzywa bywa określana jako koprywa, kropiewa, parzawica czy pokrzywa chyrzawka.
- Z właściwości leczniczych pokrzywy doskonale zdawali sobie sprawę już starożytni – pisał o niej między innymi Hipokrates.
- Pokrzywę niekiedy stosuje się do zaprawiania piwa.
- Liście pokrzywy są z powodzeniem wykorzystywane jako surowiec papierniczy.
- Mięso, ryby, a nawet owoce, które owiniemy liśćmi pokrzywy zachowają świeżość na dłużej.
