Piołun jest to roślina, na bazie której produkowany jest popularny alkohol – absynt. Jednocześnie zioło to ma znacznie więcej zastosowań. Jego korzystny wpływ na zdrowie był znany i doceniany już w czasach starożytnych. Jakie właściwości ma piołun? Kiedy warto po niego sięgnąć? Jakie są przeciwwskazania do stosowania tej rośliny? Czy piołun jest bezpieczny?
Co to jest piołun?
Piołun (Artemisia absinthium L.), a właściwie bylica piołun jest to roślina lecznicza, którą zaliczamy do rodziny astrowatych. Funkcjonuje ona także pod nazwami: psia ruta, absynt, wermut, bielica piołun, czy bylica piołun. Występuje ona w Europie, Afryce Północnej, Azji. 
Została ona sprowadzona również na kontynent amerykański. Bylicę piołun z pewnością rozpoznamy na łące. Jest ona stosunkowo wysoka, tworzy kępy. Odznacza się intensywnym, charakterystycznym zapachem. Jej liście są obustronnie owłosione, charakteryzują się szarawym kolorem. Co ważne liście odziomkowe i liście łodygowe mają inny kształt. Jej kwiatostany mają do czterech milimetrów średnicy, żółty kolor i kulisty kształt. Owocem jest drobna niełupka bezżeberkowa. Okres kwitnienia trwa od lipca do września. Psia ruta rozmnaża się wegetatywnie. Ziele piołunu cieszy się ogromną popularnością ze względu na fakt, że wykorzystuje się je do produkcji absyntu. Równie ważne są jego walory lecznicze, które są wynikiem zawartości licznych substancji aktywnych. Należy mieć świadomość, że piołun w dużych dawkach jest toksyczny.
Jaki jest skład piołunu?
Bylica piołun zawiera duże ilości olejków eterycznych, flawonoidy (między innymi artemizyna), garbniki, kwasy organiczne. W jej składzie znajdziemy także glikozydy (substancje gorzkie), takie jak absyntyna, anabsyntyna i artabsyna. Inne składniki to tujol, kandinen, azulen, felandren, chamazulen, cyneol, związki kumarynowe (izofraksydyna, skopolina, kalikantozyd), olejek lotny składający się głównie z toksycznego tujonu.
Artemizyna jest substancją o silnym działaniu przeciwnowotworowym – blokuje ona wchłanianie i wykorzystywanie żelaza przez komórki nowotworowe. Jednocześnie jest ona zupełnie obojętna dla komórek zdrowych. Artemizyna wspiera pracę układu immunologicznego.
Absyntyna, anabsyntyna i artabsyna odpowiadają za silną gorycz rośliny.
Związki kumarynowe charakteryzują się działaniem przeciwnowotworowym, antyalergicznym, przeciwzapalnym oraz przeciwzakrzepowym. Jednocześnie w dużych dawkach są toksyczne.
Garbniki to kolejna grupa związków nadających piołunowi gorzki smak. Działają one przede wszystkim antybakteryjnie i przeciwzapalnie. Znany jest ich korzystny wpływ na układ pokarmowy. Pomagają również w walce z rozmaitymi dolegliwościami skórnymi.
Bylica piołun budzi wiele kontrowersji ze względu na zawartość tujonu. Jest on organicznym związkiem chemicznym, związkiem terpenowym, który w większych dawkach powoduje wzmożoną aktywność kory mózgowej, a także podwyższenie ciśnienia krwi. Wiąże się to z niepokojem ruchowym, a także drażliwością. Osoba, która spożyje zbyt duże dawki tujonu wpada w stan podniecenia, może mieć drgawki, ma skłonność do psychoz. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że piołun, który współcześnie możemy kupić w sklepach jest pozbawiony tujonu.
Jak piołun wpływa na zdrowie?
Bylica piołun należy do roślin powszechnie stosowanych w ziołolecznictwie. Przy jej pomocy najczęściej leczy się dolegliwości układu trawiennego. W tym celu można stosować go samodzielnie lub też łączyć z innymi ziołami. Działa on żółciotwórczo, żółciopędnie, antyseptycznie, przeciwskurczowo, przyspiesza przemianę materii. Bylica piołun pobudza wydzielanie soków trawiennych. Dzięki substancjom goryczkowym poprawia on trawienie i ułatwia wchłanianie substancji odżywczych z pokarmów. Z jej pomocą pozbędziemy się zgagi, wzdęć, czy uczucia ciężaru w żołądku.
Piołun działa ochronnie na wątrobę i drogi moczowe. Warto stosować go w stanach zapalnych pęcherza moczowego. Co ciekawe jest on pomocny nawet w zatruciu alkoholowym. Pomaga on oczyszczać nerki.
Hipokrates uważał, że psia ruta jest pomocna w leczeniu żółtaczki.
Piołun uchodzi za roślinę niezwykle skuteczną w walce z pasożytami. Z jego pomocą można zwalczyć między innymi owsiki, czy glisty jelitowe. Jest on równie skuteczny w likwidowaniu pasożytów skóry – działa toksycznie na wszy i świerzbowce. (Jego właściwości warto wykorzystać także przy odstraszaniu much, komarów, moli, czy pcheł).
Piołun na kobiece dolegliwości
Łacińska nazwa piołunu – Artemisia absinthium L. pochodzi od bogini Artemidy, która w starożytnym Rzymie była uważaną za dziewiczą boginię łowów, a co interesujące – także kobiet i porodów. Kobiety stosowały piołun w rozmaitych sytuacjach. Pomagał on w regulowaniu cyklu miesiączkowego, łagodził także bolesne miesiączki. Z tego względu często nazywany był „panieńskim zielem”.
W pierwszym miesiącach ciąży stosowano piołun do aborcji. Powodował on poronienie, a to ze względu na fakt, że wywoływał silne skurcze macicy. Był niezastąpiony także w czasie porodu, gdyż znacznie go przyspieszał.
Przeciwwskazania do stosowania piołunu
Choć bylica piołun posiada wiele leczniczych właściwości, są sytuacje, kiedy lepiej z niej zrezygnować. Przeciwwskazaniem do kuracji piołunem jest ciąża i karmienie piersią. Nie powinno się podawać go dzieciom, a także osobom cierpiącym na wrzody żołądka i dwunastnicy.
Psia ruta nie jest wskazana jeżeli mamy skłonność do krwawień lub hemoroidów. Poważnym przeciwwskazaniem jest również alergia na co najmniej jedną substancję zawartą w tej roślinie.
Jak stosować piołun?
Piołun jest całkowicie bezpieczny dla naszego zdrowia, jeżeli przyjmujemy go w odpowiednich dawkach. Równocześnie należy pamiętać, żeby nie stosować go zbyt długo – leczenie powinno trwać maksymalnie dziesięć dni.
Surowcem zielarskim są liście odziomkowe, ewentualnie słabo ulistnione, kwitnące szczyty pędów. Można również stosować ich mieszankę.
Z piołunu przygotowujemy odwary i napary, które można pić, stosować w formie lewatywy, aplikować na skórę lub dodawać do kąpieli (pomagają one w leczeniu chorób skóry, czy łagodzeniu bólów reumatycznych). Olejek piołunowy można wykorzystać do masażu, a także leczenia kaszlu, astmy i przeziębienia.
Optymalna dawka piołunu dla osób dorosłych i ludzi starszych wynosi 1–1,5 g surowca na 150 ml wody w postaci wodnego wyciągu. Znaczne przekroczenie tej dawki może spowodować skutki uboczne, takie jak:
- nudności i wymioty,
- biegunka,
- koszmary senne,
- bezsenność,
- zawroty głowy,
- napady niepokoju,
- drgawki,
- napady padaczkowe,
- zatrzymanie moczu,
- niewydolność nerek,
- zaburzenia pracy mięśnia sercowego,
- a nawet śmierć.
Pamiętajmy również, że długotrwałe stosowanie nalewki z piołunu może doprowadzić do uzależnienia.
Uprawa piołunu
Bylicę piołun możemy uprawiać we własnym ogrodzie. Roślina ta lubi stanowiska nasłonecznione i ciepłe. Najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych, lekko zasadowych i suchych. Podłoże może być piaszczyste, a nawet żwirowe. Jeżeli w naszym ogrodzie dominuje gleba gliniasta, przed posadzeniem piołunu powinniśmy ją spulchnić.
Psią rutę można sadzić zarówno z nasion, jak i sadzonek. Podczas wysiewania należy pamiętać, że poszczególne rośliny powinny być oddalone od siebie o minimum dwadzieścia pięć centymetrów. Kiedy decydujemy się na posadzenie piołunu powinniśmy zdawać sobie sprawę, że ma o negatywny wpływ na rozwój innych roślin, jest również bardzo ekspansywny. Z tego względu roślina ta nie sprawdzi się jako element ogródków ziołowych.
Bylica piołun nie potrzebuje zbyt wiele wody, dlatego nie powinniśmy podlewać jej codziennie. Podczas upalnych miesięcy podlewamy ją średnio raz na dwa dni.
Istnieją jednak pewne rośliny, które dobrze współżyją z piołunem. Należą do nich:
- goździki (Dianthus L.),
- bodziszek (Geranium L.),
- ruta zwyczajna (Ruta graveolens L.),
- rozplenica japońska (Pennisetum alopecuroides),
- boże drzewko (Artemisia abrotanum).
Jak zrobić nalewkę na piołunie?
Do wykonania nalewki na piołunie potrzebujemy:
- półtora litra wody,
- około półtora kilograma cukru,
- dwa litry spirytusu,
- około siedemdziesiąt gram pędów piołunu (mogą być one zarówno suszone, jak i świeże).
Cukier należy rozpuścić w gorącej wodzie, a następnie takim roztworem zalać ziele piołunu. Kiedy płyn wystygnie, dodajemy do niego spirytus. W tym momencie nalewka jest mętna, dlatego należy ją przefiltrować.
Czy wiesz, że:
- Piołun wykorzystywany jest w charakterze przyprawy. W takiej formie cieszył się on popularnością w starożytnym Egipcie, a także Grecji i Rzymie.
- W czasach średniowiecza psia ruta była wykorzystywana do aromatyzowania piwa, a czasem także miodów pitnych,
- Z piołuny produkuje się alkohole: absynt, likiery żołądkowe, wermuty, aromatyzowane wódki.
- W Maroku bardzo dużą popularnością cieszy się herbata z piołunem.
- Bylica piołun często wykorzystywana jest do odstraszania owadów.
- W dawnych czasach psią rutę dodawano do atramentu, co miało na celu uchronienie książek przed owadami i domowymi szkodnikami, takimi jak na przykład myszy.
- Piołun sadzony w pasiekach miał zapobiegać chorobom pszczół.
- Wzmianki o piołunie znajdziemy w Biblii, gdzie był on symbolem goryczy.
- Psia ruta wykorzystywana jest często jako roślina ozdobna – tworzy się z niej ciekawe bukiety czy wiązanki.
- Bylica piołun była dawniej wykorzystywana do przystrajania trumien. Wykorzystywaną ją ponadto do okadzania domów zmarłych po wyniesieniu zwłok. Zabieg ten miał przede wszystkim usunąć z pomieszczeń nieprzyjemny zapach rozkładających się zwłok.
- Na wigilię świętego Jana w Tatrach, ale także innych miejscach w Polsce palono w ogniskach psią rutę.
- Suszone ziele piołunu wykorzystywano do różnego rodzaju rytuałów ochronnych i oczyszczających. Dawniej roślina ta traktowana była jako amulet.
- Piołun działa trująco nie tylko na człowieka, ale też na bydło, owce i konie.
- Proces suszenia nie zmniejsza toksyczności piołunu.
- Substancje gorzkie zawarte w bylicy piołun przedostają się do mleka kobiecego, a także mleka zwierząt sprawiając, że staje się ono gorzkie.
