Ostropest plamisty to roślina znana przede wszystkim ze względu na swój ochronny wpływ na wątrobę. Warto zdawać sobie sprawę, że na tym nie kończą się jego zalety. Co powinniśmy wiedzieć o ostropeście plamistym? W jakich dolegliwościach może być on pomocny? Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania tej rośliny?
Czym jest ostropest plamisty?
Ostropest plamisty (łacińska nazwa tej rośliny to Silybum marianum L.) to bardzo podobna do ostu jednoroczna roślina, którą zaliczamy do rodziny astrowatych. Ostropest plamisty wywodzi się z regionów Morza Śródziemnego. Obecnie można go spotkać także w całej Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Południowej. W Polsce ostropest plamisty jest rośliną uprawną, czasem można spotkać go rosnącego dziko (głównie na nieużytkach, w ogrodach, ugorach, czy zbiorowiskach ruderalnych). Łodyga ostropestu jest gruba, posta, wzniesiona i rozgałęziona. W sprzyjających warunkach jest ona w stanie osiągnąć nawet dwa metry wysokości. Szeroko-eliptyczne (ewentualnie odwrotnie-jajowate) liście mają silnie kolczaste brzegi. Purpurowe kwiaty ostropestu posiadają duże koszyczki, wyrastają one na szczytach łodyg. Owocem jest niełupka z żółto-szarym puchem kielichowym (jest on nawet dwa razy dłuższy od owocu). Okres kwitnienia ostropestu rozpoczyna się w lipcu i trwa do sierpnia (kwiaty zapylane są przez owady). Ostropest plamisty jest rośliną leczniczą (surowcem zielarskim są jego owoce). Znajduje on zastosowanie także w kuchni i kosmetyce. Niekiedy uprawiany jest jako roślina ozdobna.
Ostropest plamisty – skład
Owoce ostropestu plamistego są bogatym źródłem flawonoidów, witamin C i K, soli mineralnych, kwasu linolowego (może on stanowić nawet 50% surowca zielarskiego), substancji śluzowych. W składzie ostropestu znajdziemy także aminy biogenne (tyraminę i histaminę), kwasy organiczne, fitosterole, garbniki, białka i cukry.
Najważniejszym związkiem odpowiadającym za właściwości lecznicze ostropestu plamistego jest sylimaryna, czyli kompleks związków pochodzenia roślinnego, który pozyskuje się z łupin nasiennych tej rośliny. Sylimaryna składa się głównie z flawolignanów: sylikrystyny, sylidianiny, sylibiny, izosylibiny, a także z flawonoidu o nazwie taksyfolina. Jeżeli chodzi o zawartość sylimaryny w ostropeście plamistym – wiele zależy od jakości surowca. Zazwyczaj stanowi ona od 2 do 3% ostropestu. Sylimaryna dobrze rozpuszcza się w acetonie i octanie etylu, nie rozpuszcza się natomiast w wodzie. Należy podkreślić, że sylimaryna jest skuteczna pod warunkiem, że przyjmuje się ją przez dłuższy czas (minimum to jeden miesiąc).
Ostropest plamisty – wpływ na zdrowie
Ostropest plamisty znany jest przede wszystkim ze względu na korzystny wpływ na wątrobę. Wspiera on pracę tego narządu, wykazuje działanie detoksykujące. Regularne spożywanie ostropestu plamistego może chronić miąższ wątroby (a także nerek) przed działaniem toksycznych związków. Działanie ostropestu jest tak silne, że wykazuje on pozytywny wpływ nawet w przypadku uszkodzeń wątroby mykotoksyną muchomora, pestycydami, dwusiarczkiem węgla, czy alkoholem (przyjmowanie preparatów zawierających ostropest plamisty jest jednym z elementów leczenia choroby alkoholowej).
Regularnie przyjmowany ostropest plamisty chroni wątrobę również przed niszczącym działaniem niektórych leków (między innymi antybiotyków, leków przeciwwirusowych, cytostatyków. U osób przyjmujących ostropest plamisty obserwuje się obniżenie poziomu bilirubiny, a także normalizację parametrów ALT, GGT, AST.
Zawarta w ostropeście plamistym sylimaryna chroni komórki wątroby przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki, a także podnosi poziom glutationu. Współcześnie uważa się, że ostropest plamisty jest idealnym produktem przeciwdziałającym nowotworom wątroby.
Warto podkreślić, że obecne w ostropeście plamistym związki posiadają silne działanie przeciwzapalne. Są one w stanie zapobiegać zapaleniu wątroby (niezależnie od jego podłoża). Przynoszą dobre efekty w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby wątroby typu A, WZW B i WZW C.
Ostropest plamisty (pod warunkiem, że jest przyjmowany regularnie i wystarczająco długo) może zapobiegać stłuszczeniu wątroby, marskości wątroby, ostremu stłuszczeniu wątroby ciężarnych.
Już niewielkie ilości ostropestu plamistego przyjmowane regularnie znacząco obniżają poziom złego cholesterolu we krwi, a tym samym chronią przed miażdżycą i innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Ostropest plamisty pomaga nie tylko przy dolegliwościach wątroby. Okazuje się znakomitym wsparciem w przypadku:
- kamicy żółciowej,
- zapalenia dróg żółciowych i woreczka żółciowego,
- wzdęć,
- zgagi,
- braku łaknienia,
- czy niedokwaśności soku żołądkowego.
Mało kto zdaje sobie sprawę, że ostropest plamisty może łagodzić bóle migrenowe, a także leczyć endometriozę (jest pomocny, gdyż reguluje czas krwawienia). Dzięki tej roślinie można skutecznie pozbyć się choroby lokomocyjnej, czy choroby morskiej, leczyć hemoroidy, powstrzymać krwawienia z nosa lub krwawienia maciczne.
Ostropest plamisty okazuje się skuteczny również w walce z kacem. Zawarta w roślinie sylimaryna pomaga usuwać z organizmu toksyny, dlatego może łagodzić objawy zatrucia alkoholowego.
Ostropest plamisty w kuchni
Ostropest plamisty jest rośliną, która może być wykorzystywana w kuchni (jeszcze do końca dziewiętnastego wieku traktowany był jako warzywo). Młode liście ostropestu mogą być dodatkiem do sałatek (można podawać je na surowo lub gotować tak jak szpinak). Jadalne są również łodygi ostropestu. Nasiona można uprażyć, zmielić i pić zamiast kawy (było to praktykowane szczególnie w okresach głodu). Główki kwiatostanów ostropestu plamistego poddaje się obróbce termicznej i spożywa jak karczochy.
W kuchni z powodzeniem można stosować także olej z ostropestu plamistego. Będzie on idealnym dodatkiem do sałatek. Pamiętajmy jednak, że nie nadaje się on do smażenia. Poddanie go wysokim temperaturom sprawi, że straci on walory prozdrowotne.
Sproszkowanych nasion ostropestu plamistego można używać do posypywania kanapek, a także wielu innych potraw. Można także przygotowywać z nich napary i nalewki.
Nalewka z ostropestu plamistego
Nalewkę z ostropestu plamistego wykorzystuje się jako środek odtruwający i chroniący wątrobę. Działa ona przeciwzakrzepowo, przeciwzapalnie, ponadto wzmacnia ściany naczyń krwionośnych. Niewielkie ilości nalewki wspierają procesy detoksykacji organizmu. Do przygotowania nalewki z ostropestu plamistego będziemy potrzebować:
– około 50 g sproszkowanych nasion ostropestu (warto wybierać takie, które pochodzą z gospodarstw ekologicznych),
– pół litra czystej wódki.
Nasiona przekładamy do wyparzonego słoja, po czym zalewamy je alkoholem. Naczynie szczelnie zakręcamy i odstawiamy na mniej więcej trzy tygodnie w ciemne i ciepłe miejsce (w międzyczasie słojem warto jest potrząsnąć). Po upływie trzech tygodni nalewkę przecedzamy i przelewamy do butelek z ciemnego szkła.
Ostropest plamisty – przeciwwskazania
Ostropest plamisty (o ile jest dawkowany prawidłowo) może być spożywany przez większość osób. Nie zaleca się jednak by przyjmowały go kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią i dzieci, które nie ukończyły dwunastego roku życia (dotychczas nie przeprowadzono wystarczających badań, które potwierdziłyby bezpieczeństwo ostropestu dla tych osób).
Należy zachować ostrożność przy spożywaniu ostropestu plamistego, gdy przyjmujemy leki. Zaobserwowano, że obniża stężenie, a także skuteczność takich leków jak metronidazol (w tym przypadku odnotowano obniżenie stężenia o około 50%) i indynawir (stężenie obniżało się nieznacznie).
Ostropest plamisty może (a nawet powinien) być przyjmowany przez dłuższy czas. Jedynym efektem ubocznym obserwowanym podczas suplementacji jest łagodne działanie przeczyszczające (nie musi ono wystąpić u wszystkich). Bezpieczna dawka ostropestu plamistego to dwie łyżeczki dziennie (nie można jej przekraczać).
Ostropest plamisty – uprawa
Ostropest plamisty niewątpliwie jest rośliną, którą warto mieć w swoim ogrodzie. Roślina nie jest szczególnie wymagająca w uprawie. Warto zapewnić jej nasłonecznione stanowisko i przepuszczalną glebę, jednak poradzi sobie także w innych warunkach. Ważne jest jednak, żeby podłoże pod uprawę ostropestu nie było zbyt wilgotne (istnieje wówczas ryzyko zgnilizny korzeni).
Nasiona ostropestu wysiewa się bezpośrednio do gruntu (możliwe jest także wysiewanie nasion do dużych donic i uprawa rośliny na balkonie). Najczęściej ma to miejsce w kwietniu – wówczas zbiory przeprowadza się w lipcu lub sierpniu. Ostropest w przeciwieństwie do wielu innych roślin może być uprawiany kilka razy na tym samym stanowisku.
Roślina radzi sobie podczas krótkich okresów suszy, jednak podczas długotrwałych upałów warto jest ją podlewać co drugi dzień.
Jeżeli gleba, w której posadziliśmy ostropest jest uboga, warto nawozić ją kompostem.
Ostropest wykazuje średnią odporność na mróz – radzi sobie w temperaturach do 7 stopni Celsjusza poniżej zera. Jednak musimy liczyć się z tym, że nie przetrwa on srogiej zimy (z tego względu w Polsce jest on najczęściej rośliną jednoroczną).
Czy wiesz, że:
– Wzmianki o ostropeście plamistym można znaleźć już w Biblii.
– Ostropest plamisty określany jest niekiedy jako oset św. Marii, mleczny oset, czy święty oset.
– Łacińska nazwa ostropestu plamistego to Silybum. Wymyślił ją grecki lekarz Dioskurydes około 100 r. p.n.e.
– Działanie lecznicze ostropestu plamistego było doskonale znane i wykorzystywane w starożytności i w średniowieczu.
– Informacje o korzystnym wpływie ostropestu na wątrobę pojawiają się w zapiskach znanego angielskiego zielarza Johna Gerarda (1545-1611), a także botanika Nicholasa Culpepera (1616-1654).
– O ostropeście plamistym wspominała również święta Hildegarda z Bingen.
– Ostropest plamisty jest roślin introdukowaną, czyli taką, która przypadkowo zawleczona, uległa rozprzestrzenieniu się na pozostałe części świata.
– Jeszcze w dziewiętnastym wieku ostropest plamisty uprawiany był w Europie jako warzywo.
– Co ciekawe ostropest może służyć do ochrony plantacji przed zwierzyną leśną.
– Ostropest plamisty może być uprawiany jako roślina poplonowa, a także na paszę.
