Trzustka jest narządem, którego zadaniem jest między innymi produkcja enzymów trawiennych: trypsyny, amylazy i lipazy. Jeżeli narząd funkcjonuje prawidłowo, enzymy trawienne uaktywniają się dopiero w dwunastnicy. W przypadku choroby enzymy rozpoczynają trawienie wcześniej, co prowadzi najczęściej do stanów zapalnych, a także martwicy. Zapalenie trzustki jest schorzeniem, którego w żadnym wypadku nie należy bagatelizować, gdyż może doprowadzić nawet do śmierci. Jakie są przyczyny ostrego zapalenia trzustki? W jaki sposób objawia się ta choroba? Jak przebiega leczenie?
Co to jest ostre zapalenie trzustki?
Mianem ostrego zapalenia trzustki określamy schorzenie, w którym dochodzi do zaburzenia aktywności enzymów znajdujących się w komórkach pęcherzykowych trzustki – lipazy, trypsyny, amylazy. Enzymy, które rozpoczynają trawienie wcześniej niż w normalnych warunkach doprowadzają do niszczenia trzustki, a także okolicznych tkanek. W wyniku ich działalności pojawia się bardzo silny stan zapalny, który może przypominać sepsę. W większości wypadków choroba pojawia się w efekcie nadmiernego spożywania alkoholu. Może być także następstwem kamicy żółciowej.
Jakie są przyczyny ostrego zapalenia trzustki?
Ostre zapalenie trzustki jest chorobą, która może mieć różne przyczyny. Bardzo często jest wynikiem nadużywania alkoholu, a także chorób dróg żółciowych. Bywa, że pojawia się jako skutek urazów jamy brzusznej. Mogą je wywołać również operacje w obrębie jamy brzusznej.
U pewnej grupy osób schorzenie występuje na skutek wad wrodzonych. Może mieć także podłoże genetyczne. W niektórych przypadkach przyczyny choroby nie da się ustalić.
Warto zdawać sobie sprawę, że ostre zapalenie trzustki może być wywołane stosowaniem pewnych leków. Ryzyko zwiększają niesterydowe leki przeciwzapalne, niektóre leki moczopędne, glikokortykosteroidy, antybiotyki, opiaty, leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego, leki stosowane w przypadku zaburzeń rytmu serca i nadciśnienia, preparaty obniżające poziom złego cholesterolu we krwi.
W niektórych przypadkach choroba może być spowodowana nadczynnością przytarczyc. Mogą ją wywołać także amfetamina, jad pająka lub skorpiona.
Prawdopodobieństwo zachorowania na ostre zapalenie trzustki zwiększają takie choroby jak mukowiscydoza, bulimia, niewydolność nerek, toczeń rumieniowaty układowy, nowotwory, anoreksja, czy cukrzyca.
W przypadku tej choroby nie bez znaczenia jest również sposób odżywiania. Niewłaściwa dieta może zwiększyć ryzyko zachorowania.
Może się zdarzyć, że spowoduje ją nadmiar witaminy D.
W jaki sposób objawia się ostre zapalenie trzustki?
Ostre zapalenie trzustki jest schorzeniem, którego nie sposób przeoczyć. Chory odczuwa bardzo silny, trwający dłużej niż jeden dzień ból w nadbrzuszu (niektórzy określają go jako ugodzenie nożem). W wielu wypadkach ból promieniuje do kręgosłupa, a także klatki piersiowej.
Oprócz dolegliwości bólowych pojawiają się nudności i wymioty. Zazwyczaj następuje też utrata łaknienia. W niektórych przypadkach pojawia się gorączka, obniżenie ciśnienia tętniczego. U pewnej grupy chorych można obserwować zażółcenie skóry.
Choroba może doprowadzić do niedrożności jelit, wodobrzusza.
Inne objawy to przyspieszone tętno, duszności, zaburzenia krzepnięcia krwi, bezmocz lub znaczne zmniejszenie ilości moczu, zaburzenia świadomości.
U osób z ostrym zapaleniem trzustki obserwuje się spadek objętości krwi, co może doprowadzić do niedotlenienia tkanek, a także martwicy.
Ostre zapalenie trzustki jest chorobą, która może mieć charakter nawracający.
Należy mieć świadomość, że choroba może wiązać się z licznymi powikłaniami. Mogą być to torbiele rzekome, ropień, zakażenie, krwawienie wewnątrz jamy brzusznej, tworzenie się przetok, niewydolność kilku narządów, przedziurawienie jelita grubego.
Jak wygląda leczenie ostrego zapalenia trzustki?
W przypadku podejrzenia ostrego zapalenia trzustki zaleca się wykonanie USG jamy brzusznej, lipidogramu, czy podstawowych badań laboratoryjnych krwi. Wykonuje się również endosonografię.
Kiedy istnieje podejrzenie ostrego zapalenia trzustki, bardzo ważne jest, żeby unikać jedzenia do momentu postawienia diagnozy.
Leczenie jest uzależnione od stopnia nasilenia choroby. Jeżeli ostre zapalenie trzustki ma przebieg łagodny, zazwyczaj wystarczająca okazuje się kilkudniowa głodówka, nawadnianie organizmu i podawanie leków przeciwbólowych. Przez pierwsze dni nawadnianie ma charakter dożylny. Dopiero kiedy dolegliwości bólowe ustąpią możliwe staje się normalne odżywianie.
Proces leczenia jest znacznie trudniejszy, kiedy choroba ma ostry przebieg. W takich wypadkach chory wymaga intensywnej opieki medycznej. Jej elementem jest zawsze intensywne nawadnianie i podawanie leków przeciwbólowych. W przypadku ostrego zapalenia trzustki ogromną rolę odgrywa odpowiednie żywienie. W zależności od stanu chorego stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.
W wielu wypadkach konieczne jest doprowadzenie do żołądka sondy, przez którą odsysana jest jego treść.
W przypadku, kiedy chorobie towarzyszy infekcja, konieczne jest stosowanie antybiotykoterapii. Podczas wyboru metody leczenia lekarz musi liczyć się również z ewentualnymi powikłaniami.
Niektóre odmiany ostrego zapalenia trzustki wymagają leczenia chirurgicznego.
Jak powinna wyglądać dieta chorego na ostre zapalenie trzustki?
W przypadku choroby takiej jak ostre zapalenie trzustki konieczne jest stosowanie odpowiedniej diety. Przez pierwsze dni zazwyczaj konieczne jest powstrzymanie się od jedzenia.
Początkowo dieta powinna zakładać ograniczenie spożycia tłuszczów, a także białek. Głównym źródłem kalorii powinny być węglowodany.
Zdecydowanie odradza się spożywanie trzech obfitych posiłków. Lepiej jest je zastąpić pięcioma mniej obfitymi daniami.
Unikamy spożywania produktów zawierających duże ilości błonnika. Chorzy na ostre zapalenie trzustki powinni zastąpić pieczywo pełnoziarniste wypiekami z oczyszczonej mąki – nie będą one podrażniały błony śluzowej układu pokarmowego.
Jeżeli decydujemy się na jedzenie mięsa lub ryb, pamiętamy, żeby były one chude. Unikamy wędzonych ryb, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, śmietany, a także produktów powodujących wzdęcia.
