Współcześnie bardzo często używamy nazw „alergia pokarmowa” i „nietolerancja pokarmowa” zamiennie (zdarza się to nawet lekarzom). Nie jest to słuszne, gdyż są to dwie zupełnie inne dolegliwości. Jakie są pomiędzy podobieństwa i różnice? W jaki sposób możemy rozpoznać nietolerancję i alergię pokarmową?
Czym jest nietolerancja pokarmowa?
Nietolerancja pokarmowa to schorzenie, które związane jest z metabolizmem (a nie z układem immunologicznym jak w przypadku alergii). Objawia się ona nadwrażliwością na określony rodzaj żywności, ewentualnie na któryś z jej składników. Charakterystyczne jest również to, że taka żywność jest dobrze tolerowana przez większość ludzi. Brak tolerancji danego produktu może być spowodowany różnymi czynnikami. Przykładowo organizm może nie dysponować wystarczającą ilością enzymów, które umożliwiłyby strawienie pokarmu.
Inną przyczyną wystąpienia nietolerancji pokarmowej jest genetyka. Jeżeli nasi przodkowie nie tolerowali określonej żywności, istnieje duże prawdopodobieństwo, że i u nas pojawi się nietolerancja pokarmowa.
Schorzenie często pojawia się u dzieci, których rodzice zbyt szybko zdecydowali się na urozmaicenie diety. Warto mieć świadomość, że układ pokarmowy noworodków i małych dzieci nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, dlatego nie są one zdolne do trawienia części pokarmów. Jeżeli nie dostosujemy menu do ich etapu rozwoju, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo wystąpienia nietolerancji pokarmowej.
Przyczyną nietolerancji pokarmowej może być bardzo restrykcyjne przestrzeganie higieny. Oczywiście nie ma nic złego w myciu warzyw i owoców przed konsumpcją, a także myciu rąk przed jedzeniem. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że odporność naszego organizmu rodzi się w wyniku kontaktu z bakteriami i innymi drobnoustrojami. Jeżeli wychowujemy się w sterylnie czystym środowisku, nasz organizm nie ma szansy zbudować odporności. Spadek odporności, który często objawia się nietolerancjami pokarmowymi może być spowodowany także przyjmowaniem antybiotyków.
Bywa, że nietolerancje pokarmowe są naturalnym następstwem zanieczyszczenia środowiska. W powietrzu, którym oddychamy znajdują się między innymi metale ciężkie – rtęć, aluminium, czy ołów. Zatrucie nimi sprawia, że stajemy się bardziej podatni na nietolerancje laktozy i glutenu. Często rezultatem oddychania zanieczyszczonym powietrzem są również nietolerancje orzechów, owoców egzotycznych, owoców morza, a także niektórych przypraw.
Musimy uważać także na nowe produkty, które pojawiają się na polskim rynku. Wiele egzotycznych owoców, z którymi nie mieliśmy dotąd do czynienia może wywołać u nas nietolerancje pokarmowe.
Przyczyną, dla której alergie pokarmowe występują obecnie znacznie częściej niż kilkadziesiąt lat temu jest uprzemysłowienie produkcji. Duża część żywności dostępnej na sklepowych półkach zawiera konserwanty, wzmacniacze smaku, sztuczne barwniki, część produktów spożywczych podlega modyfikacji genetycznej. Wszystko to sprawia, że nasze organizmy coraz częściej mają problemy z trawieniem takiego pożywienia.
Jakie produkty wywołują nietolerancje pokarmowe?
Część produktów spożywczych wywołuje nietolerancje pokarmowe znacznie częściej niż inne. Do grupy zwiększonego ryzyka zaliczamy:
- mleko,
- orzechy,
- kawę,
- alkohol,
- pszenicę,
- konserwanty.
W jaki sposób objawia się nietolerancja pokarmowa?
Po spożyciu nietolerowanego produktu prędzej czy później pojawią się niepożądane objawy. Zazwyczaj są to:
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- biegunki,
- zaparcia,
- migreny,
- zmiany w wyglądzie skóry (zaczerwienienie, wysypka, suchość, świąd),
- bóle reumatyczne
- a nawet infekcje.
Symptomy te są powtarzalne i występują zawsze po spożyciu określonych pokarmów. Czas wystąpienia objawów u poszczególnych osób może się różnić – często pojawiają się one po kilku godzinach, choć zdarza się również, że ujawniają się dopiero po kilku dniach (co stwarza problemy ze zdiagnozowaniem nietolerancji pokarmowej).
Żeby uniknąć nietolerancji pokarmowej należy wyeliminować z menu żywność, której nasz organizm nie toleruje. W przypadku, kiedy cierpimy na nietolerancję laktozy, ale nie chcemy rezygnować z mleka i jego przetworów – możemy suplementować enzym nazywany laktazą.
Co to jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa może dawać podobne objawy co nietolerancja, jednak przyczyna tego schorzenia jest zupełnie inna. Mianem alergii pokarmowej określamy reakcję obronną organizmu na alergen – białko obecne z żywności, które przez zdrowe osoby jest bardzo dobrze tolerowane. Kiedy cierpimy na alergię, nasz organizm mylnie uznaje alergen za swojego wroga i podejmuje reakcje obronne, których celem jest szybkie usunięcie go z organizmu. Do walki z alergenami wykorzystywane są przeciwciała IgE (czyli immunoglobiny IgE).
Reakcja alergiczna nie pojawia się od razu. Zazwyczaj dochodzi do niej podczas drugiego kontaktu organizmu z alergenem. Wczesna reakcja pojawia się już po dwóch godzinach po spożyciu pokarmu zawierającego alergeny. O reakcji opóźnionej możemy mówić, kiedy negatywne reakcje organizmu pojawiają się po około dwunastu godzinach. Reakcja późna ma miejsce w momencie, kiedy organizm reaguje na alergen w czasie dłuższym niż dwanaście godzin.
Przyczyną wystąpienia alergii pokarmowej jest nieprawidłowe działanie układu immunologicznego. Może być ono spowodowane czynnikami genetycznymi. Jeżeli w naszej rodzinie alergie pokarmowe występowały powszechnie, istnieje duże prawdopodobieństwo, że i my ich doświadczymy.
Funkcjonowanie układu odpornościowego może zostać zaburzone również przez zanieczyszczenie środowiska. Winna może być także nadmierna higiena, która eliminuje z naszego otoczenia większość drobnoustrojów chorobotwórczych. Jeżeli doprowadzimy do sytuacji, że nasz układ immunologiczny nie ma z czym walczyć, istnieje duże prawdopodobieństwo, że zacznie traktować jak wrogów substancje dla niego neutralne
Jakie produkty wywołują alergię pokarmową?
U poszczególnych osób alergie pokarmowe mogą być wywołane przez zupełnie inne substancje. Jednak u większości osób do reakcji alergicznej dochodzi najczęściej po zjedzeniu takich produktów jak:
- mleko,
- jajka,
- truskawki,
- pomidory,
- orzechy,
- miód,
- kakao,
- czekolada,
- seler,
- soja,
- ryby,
- owoce,
- morza.
Jak objawia się alergia pokarmowa?
Kiedy nasz organizm ma kontakt z alergenem, system odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała IgE, które to pobudzają komórki do uwalniania substancji wywołujących stan zapalny.
Warto zdawać sobie sprawę, że niektóre reakcje alergiczne nie wiążą się z produkcją przeciwciał IgG. Czasem (na przykład w alergii na gluten) za niewłaściwą reakcję organizmu odpowiedzialne są limfocyty T.
Najbardziej charakterystycznymi objawami alergii pokarmowych są:
- bóle brzucha,
- nudności i wymioty,
- anafilaksja,
- biegunki,
- krew w stolcu,
- zmiany skórne (zaczerwienienia, wysypka),
- atopowe zapalenie skóry,
- problemy ze słuchem,
- zaburzenia widzenia,
- migreny.
Alergie pokarmowe zdarzają się w każdej grupie wiekowej, najczęściej jednak występują u dzieci. Szacuje się, że nawet osiemdziesiąt procent alergii pokarmowych mija, kiedy dziecko ukończy trzeci rok życia.
Leczenie alergii pokarmowej polega na ustaleniu, która substancja powoduje negatywne reakcje organizmu, a następnie wykluczenie jej z diety.
Jak odróżnić alergię pokarmową od nietolerancji?
Niekiedy odróżnienie alergii pokarmowej od nietolerancji bywa trudne. Nie oznacza to jednak, że niemożliwe. Przede wszystkim powinniśmy zwracać uwagę na czas, po którym pojawiają się objawy. Jeżeli negatywna reakcja organizmu jest bardzo szybka i ma ostry przebieg, najprawdopodobniej mamy do czynienia z alergią.
W przypadku nietolerancji pokarmowej objawy będą znacznie bardziej łagodne, będą również przebiegały dyskretniej.
Niezależnie od naszych podejrzeń, powinniśmy wykonać niezbędne badania. Zazwyczaj w takich przypadkach wykonuje się testy skórne (testy punktowe, naskórkowe, a także śródskórne). Niezbędne okazują się także badania krwi, dzięki którym możemy stwierdzić podwyższenie stężenia przeciwciał IgE. Często są wśród nich takie przeciwciała, które odpowiadają za zwalczanie konkretnego alergenu (wówczas łatwiej o postawienie diagnozy).
W sytuacji, kiedy podejrzewa się nietolerancję laktozy, wykonuje się wodorowy test oddechowy – jeżeli w wydychanym powietrzu stężenie wodoru jest wyższe niż przeciętnie, oznacza to, że badana osoba cierpi na nietolerancję laktozy.
W przypadku podejrzenia nietolerancji glutenu, wykonuje się badania DNA, a także biopsję jelitową. Bardzo pomocne są ponadto badania kału, które mogą powiedzieć nam wiele o problemach trawiennych i upośledzeniu wchłaniania laktozy.
Niezależnie od tego, czy przyczyną naszych problemów jest alergia, czy nietolerancja pokarmowa, nieocenione będzie dla nas wsparcie dobrego dietetyka. Może on ułożyć dla nas dietę, która nie będzie zawierała produktów, których nie tolerujemy, a jednocześnie pokryje zapotrzebowanie na wszystkie niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu składniki odżywcze.
