Niedrożność jelit to poważna dolegliwość, która uniemożliwia jelitom spełnianie swoich funkcji. Nieleczona może doprowadzić do bardzo poważnych dolegliwości (w skrajnych wypadkach nawet do zatrucia organizmu i śmierci). Jakie są przyczyny i objawy niedrożności jelit? Jak wygląda proces leczenia?
Co to jest niedrożność jelit?
Mianem niedrożności jelit określamy stan, w którym dochodzi do upośledzenia pasażu treści jelitowej przez jelito cienkie i jelito grube wskutek zahamowania ich perystaltyki. Jej przyczyny mogą mieć podłoże mechaniczne lub czynnościowe. Do charakterystycznych objawów choroby zaliczamy dolegliwości bólowe brzucha, wzdęcia, zatrzymanie gazów i stolca. Wczesne rozpoznanie niedrożności jelit i rozpoczęcie leczenia jest niezmiernie ważne, gdyż w przeciwnym razie może dojść do niebezpiecznych powikłań. Sposób leczenia jest uzależniony od przyczyny, która spowodowała niedrożność.
Niedrożność jelit – podział
Niedrożność jelit nie jest pojęciem jednorodnym. Schorzenia można podzielić ze względu na przyczynę, wysokość, a także stopień niedrożności.
Jeżeli chodzi o przyczyny, możemy wyróżnić niedrożność czynnościową (na przykład zaburzenia motoryki jelita) i mechaniczną (istnieją czynnik fizyczne, które utrudniają pasaż treści pokarmowej).
Ze względu na umiejscowienie wyróżniamy niedrożność wysoką, która dotyczy odcinka dwunastnicy, który położony jest obwodowo od brodawki większej i jelita czczego, a także niedrożność niską – obejmuje ona jelito kręte i jelito grube.
Pod względem stopnia upośledzenia pasażu można wyróżnić niedrożność pełną i niepełną.
W zależności od tego jak przebiegają objawy, możemy mówić o niedrożności przewlekłej (w tym przypadku objawy narastają stopniowo), a także ostrej (tu objawy narastają bardzo szybko, czyli w ciągu kilku godzin do maksymalnie kilku dni).
Jakie są przyczyny niedrożności jelit?
W przypadku niedrożności mechanicznej przyczyną problemów jest obecność czynników fizycznych, które uniemożliwiają prawidłowy pasaż treści pokarmowej. Czynniki fizyczne to na przykład wszelkiego rodzaju ciała obce, pasożyty, kamienie żółciowe, bezoary.
Niekiedy winne są zmiany takie jak przepuklina, zrost jelit, skręt, guzy, nowotwory, wrodzone pasma wewnątrzbrzuszne, wgłobienia. Może dochodzić również do zmian w ścianie jelita – na przykład zwężenia pozapalne, wrodzona artrezja.
Niedrożność czynnościowa -w przypadku jelita cienkiego nazywana jest także niedrożnością porażenną, a w przypadku jelita grubego niedrożnością rzekomą. Należy podkreślić, że niedrożność może dotyczyć jedynie fragmentu jelita, a w trudnych przypadkach nawet całej długości. Najpopularniejszymi przyczynami niedrożności czynnościowej są: kolka żółciowa, kolka nerkowa, zapalenie otrzewnej, przyjmowanie niektórych leków, niedokrwienie jelita, zaburzenia metaboliczne takie jak kwasica ketonowa. Do tego typu niedrożności (choć zdarza się to wyjątkowo rzadko) może dochodzić w wyniku zapalenia dolnego płata płuca, czy zawału serca.
Warto zdawać sobie sprawę, że niedrożność jelit może wystąpić nawet u dzieci. Zazwyczaj ma to miejsce pomiędzy szóstym a dwudziestym czwartym miesiącem życia. Jego przyczyną jest wgłobienie jelit, czyli wrodzona wada w budowie anatomicznej, która polega na wsuwaniu się części jelita cienkiego pod inną część jelita.
Jakie są objawy niedrożności jelit?
Objawy niedrożności jelit są uzależnione od tego z jakim rodzajem schorzenia mamy do czynienia. Niemal zawsze jednak pojawiają się nudności i wymioty, zatrzymanie wiatrów i stolca, a także bóle w jamie brzusznej.
Niedrożności czynnościowej towarzyszy bardzo silny i stały ból brzucha. Perystaltyka jelit w jamie brzusznej jest niewyczuwalna. Niekiedy występują także objawy charakterystyczne dla zapalenia otrzewnej (na przykład ból przy próbach kasłania), dodatni objaw Blumberga (jest to bardzo silny ból po zwolnieniu ucisku brzucha ręką). W większości przypadków stwierdza się także podwyższoną temperaturę ciała.
Mechaniczna niedrożność jelit pojawia się kłujący ból brzucha. Fala ostrego bólu nasila się, a następnie ustępuje, po czym ponownie się nasila. Częstotliwość ataków ma tendencję wzrostową (co świadczy o tym, że niedrożność narasta). Jeśli niedrożność jest umiejscowiona wysoko, często występują wymioty, w przypadku dolnej – pojawiają się one zdecydowanie rzadziej (za to są cuchnące). U osób szczupłych widoczne jest stawianie się jelit (czyli po prostu napinanie rozdętych jelit).
Jak rozpoznać niedrożność jelit?
W przypadku podejrzenia niedrożności jelit wykonuje się RTG przeglądowe jamy brzusznej, USG jamy brzusznej, tomografię komputerową jamy brzusznej, morfologię, badania endoskopowe, biochemię krwi obwodowej.
Wykonanie USG w przypadku niedrożności czynnościowej pozwala na zaobserwowanie złogów w drogach żółciowych, wolnego płynu w jamie otrzewnej, złogów w układzie moczowym i drogach żółciowych. Zdarza się, że obserwowane są również zmiany w pęcherzyku żółciowym i trzustce. Wykonanie morfologii krwi pokazuje zazwyczaj zwiększenie ilości leukocytów, a także odsetka neutrofitów. Zwiększa się też ilość erytrocytów (ma to związek z odwodnieniem organizmu) i hematokrytu.
U osób z niedrożnością mechaniczną wykonuje się RTG jamy brzusznej (może się to odbywać na stojąco lub na leżąco). Badanie to pokazuje poziom płynów w rozdętych pętlach jelita (zwolnienie przepływu treści jelitowej sprawia, że dochodzi do rozdzielenia gazów i płynów). Widoczne jest ponadto wzdęcie odcinków okrężnicy, a także uwypuklenie ścian i tworzenie fałdów powyżej przeszkody. W morfologii krwi zauważalne jest zwiększenie ilości czerwonych krwinek, a także zwiększenie poziomu hematokrytu. W sytuacji, gdy dochodzi do martwicy jelita charakterystyczne jest również zwiększenie liczby leukocytów.
Jak wygląda leczenie niedrożności jelit?
Niedrożność jelit (niezależnie od rodzaju) jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia. Z tego względu w przypadku podejrzenia choroby należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Jeżeli przyczyną niedrożności są ciała fizyczne blokujące jelita, należy jak najszybciej je usunąć. Podobnie w przypadku guzów (konieczne jest jego wycięcie, a następnie zespolenie jelita). Niedrożność mechaniczna w większości przypadków usuwana jest w trakcie zabiegu chirurgicznego. Jeśli przyczyną niedrożności jest nowotwór konieczne jest również wycięcie części jelita. Przed zabiegiem zawsze podaje się pacjentowi antybiotyki.
Leczenia operacyjnego unika się u osób w podeszłym wieku, z organizmem wyniszczonym przez chorobę nowotworową, niedożywionych, z niedrożnością wielopoziomową, z niewydolnością nerek, z niewydolnością wątroby, z nawracającym wodobrzuszem, czy po radioterapii miednicy.
Za alternatywę dla leczenia operacyjnego uważa się endoskopowe założenie stentu.
Czynnościowa niedrożność jelit najczęściej nie wymaga leczenia operacyjnego. W takich sytuacjach leczenie polega na podawaniu środków przeciwbólowych, antybiotyków, elektrolitów. Niekiedy konieczne okazuje się doodbytnicze podawanie powietrza, czy wlewy z soli fizjologicznej
