Bez sprawnych nerek nie ma mowy o prawidłowym funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Statystyki pokazują, że jedna na dziesięć osób ma problemy z nerkami. Choroby nerek są tym bardziej niebezpieczne, że przez większość czasu rozwijają się bezobjawowo? Co możemy zrobić, żeby zadbać o nasze nerki?
Nerki – jakie funkcje pełnią w ludzkim organizmie?
Nerki to parzysty narząd znajdujący się we wnętrzu jamy brzusznej. Waga jednej nerki u dorosłego człowieka to około 150 g. Podstawową jednostką strukturalno-funkcjonalną nerki jest nefron, który składa się z ciałka nerkowego i kanalika nerkowego. Jedna nerka zawiera zazwyczaj około 1,5 miliona nefronów. W ciągu minuty przez nasze nerki może przepłynąć nawet 1200 ml krwi.
Nerki pełnią różnorodne funkcje. Jedną z nich jest produkcja moczu. W nerkach dochodzi do syntezy aktywnej postaci witaminy D. Produkują one również reninę (bierze ona udział w regulacji ciśnienia tętniczego) i erytropoetynę (która jest hormonem pobudzającym produkcję erytrocytów). Ważną funkcją nerek jest regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej, a także kwasowo-zasadowej organizmu. Nerki zaangażowane są w różnorodne procesy metaboliczne (przykładowo w okresach głodu zajmują się one produkcją glukozy).
Istnieje wiele chorób nerek. Część z nich może być wrodzona (wrodzone wodonercze, nerka podkowiasta, brak nerki, wrodzona nerka torbielowata, zdwojenie moczowodu). Do najbardziej znanych chorób nerek zaliczamy: kłębuszkowe zapalenie nerek, kamicę nerkową, odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefropatię cukrzycową, nefropatię toczniową, wielotorbielowatość nerek, ostra i przewlekła niewydolność nerek, nowotwory nerek, ropień nerki, nadciśnienie nerkopochodne, czy zespół Alporta.
W przypadku wielu schorzeń nerek prawdziwym problemem jest fakt, że w momencie gdy pojawią się jakiekolwiek objawy choroby, uszkodzone jest już zazwyczaj ¾ objętości ich miąższu (narządy te posiadają dużą rezerwę czynnościową; nawet zmiany nowotworowe początkowo nie wywołują żadnego dyskomfortu). Niezauważone choroby przez lata przyczyniają się do powstawania nieodwracalnych zmian.
Ze względu na fakt, że bardzo często choroby nerek wykrywane są dopiero wówczas, gdy dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń tych narządów – warto regularnie wykonywać badania moczu. Jest to szczególnie ważne w przypadku ludzi starszych (a przede wszystkim mężczyzn z przerostem prostaty), ludzi zmagających się z nadciśnieniem tętniczym, czy też chorujących na cukrzycę. Pamiętajmy, że prawdopodobieństwo wystąpienia chorób nerek zwiększa przyjmowanie leków przeciwbólowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Problemy z prawidłowym funkcjonowaniem nerek mogą wynikać również z zatrucia lekami nasennymi, glikolem, czy przyjmowania antybiotyków.
Jakie są objawy chorób nerek?
W przypadku chorób nerek pierwsze objawy pojawiają się, gdy nasz stan jest poważny. Nerki zazwyczaj nie dają żadnych dolegliwości bólowych. Typowymi objawami świadczącymi, że praca tych narządów jest zaburzona są:
– zmiany w częstotliwości oddawania moczu,
– zmiana wyglądu moczu,
– metaliczny posmak w ustach,
– chroniczne zmęczenie,
– obrzęki nóg,
– obrzęki rąk,
– senność,
– obrzęki wokół oczu,
– metaliczny posmak w ustach,
– podwyższone ciśnienie tętnicze.
Pamiętajmy, że chorobami nerek zagrożony jest każdy. Mogą się one pojawić nawet u małych dzieci.
Badanie moczu, które najszybciej wykaże problemy z nerkami
Osoby pragnące dbać o nerki powinny regularnie wykonywać badania moczu. Zaleca się, żeby wykonywać je co dwa lata, a u osób, które ukończyły 55 lat – nawet co roku. Tylko w ten sposób mamy szansę wykryć ewentualnie choroby we wczesnej fazie ich rozwoju. Jeżeli podczas badania w naszym moczu stwierdzona zostanie podwyższona zawartość mocznika, może to oznaczać, że jesteśmy odwodnieni, stosujemy dietę bogatą w białko. Jednocześnie podwyższony poziom mocznika może sugerować niewydolność nerek.
Jeżeli w naszym moczu krwinki czerwone są widoczne gołym okiem, oznacza to, że cierpimy na krwiomocz. Stan ten często jest powiązany z zapaleniem pęcherza, kamicą nerkową. Warto zdawać sobie sprawę, że krwiomocz może pojawić się także u osób, które przyjmują leki zawierające heparynę.
Przekroczenie dopuszczalnej normy kwasu moczowego w moczu może oznaczać, że cierpimy na przewlekłą niewydolność nerek, nowotwory. Równocześnie może być wynikiem zatrucia ołowiem, tlenkiem węgla, czy przyjmowania leków moczopędnych. Jeżeli wydalanie kwasu moczowego jest zmniejszone, może to sygnalizować stosowanie diety ubogiej w puryny.
Obecność w moczu nadmiernej ilości białych krwinek jest oznaką ostrego lub przewlekłego bakteryjnego zakażenia układu moczowego. Jednocześnie podwyższone stężenie leukocytów w moczu może świadczyć o odwodnieniu, wysokiej gorączce, bardzo intensywnej aktywności fizycznej, śródmiąższowym zapaleniu nerek, przewlekłej niewydolności krążenia. Zdarza się, że jest sygnałem stanów zapalnych w narządach sąsiadujących z układem moczowym.
Kiedy badanie moczu wykaże zmniejszenie ilości wydalanej kreatyniny, prawdopodobnie oznacza to, że cierpimy na przewlekłą lub ostrą niewydolność nerek.
Gdy badanie wykaże obecność bakterii w moczu, być może oznacza to, że zostało ono przeprowadzone nieprawidłowo i trzeba je powtórzyć. W przypadku prawidłowo przeprowadzonego badania jest to oznaka, że na którymś z odcinków układu moczowego doszło do zakażenia.
Co jeszcze możemy zrobić dla naszych nerek?
Picie dużej ilości wody
Żeby utrzymać nerki w dobrym zdrowiu należy dużo pić (dużo, czyli około 2-2,5 litra płynów dziennie). Do picia najlepiej wybierać wodę mineralną. Pamiętajmy, że kiedy pijemy za mało, do naszej krwi przedostają się toksyczne produkty przemiany materii. Część związków ulega krystalizacji i odkłada się w nerkach w formie piasku.
Unikanie stosowania leków przeciwbólowych
Zagrożeniem dla zdrowia naszych nerek są leki przeciwbólowe. Oczywiście nic nam się nie stanie jeżeli przyjmujemy je sporadycznie, w nagłej potrzebie. Jeśli jednak zaczynamy ich nadużywać może dojść do uszkodzenia nerek. Wyjątkowo niebezpieczne są niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Zmniejszenie spożycia soli
Niebezpieczna dla nerek jest dieta charakteryzująca się wysoką zawartością soli (typowa dieta zachodnia). W dłuższej perspektywie czasu może ona doprowadzić do nadciśnienia, które zwiększa ryzyko chorób nerek. Pamiętajmy, że regularne spożywanie dużych ilości soli może prowadzić do powstawania kamieni nerkowych. Bezpieczna ilość soli to 5 g dziennie (pamiętajmy jednak, że sól jest obecna w wielu produktach spożywczych –często nawet tych, których o to nie podejrzewamy).
Jedzenie dużej ilości warzyw i owoców
Dieta wspierająca pracę nerek powinna być bogata w warzywa i owoce. Warto sięgać szczególnie po pomarańcze, brzoskwinie, czarne porzeczki, agrest, truskawki i żurawinę (zimą można spożywać mrożone owoce – w takiej formie nie tracą one swoich prozdrowotnych właściwości). Warzywami, które mają korzystny wpływ na nerki są seler naciowy, rzeżucha, ogórki, czy pietruszka.
Nie należy jednak przesadzać, że spożywaniem warzyw będących źródłem szczawianów (rabarbar, szpinak, szczaw, botwinka) szczawianów, które mogą przyczynić się do tworzenia kamieni nerkowych.
Rzucenie palenia
Osoby, które chcą jak najdłużej cieszyć się zdrowymi nerkami nie powinny palić papierosów. Warto jak najszybciej rzucić nałóg, gdyż palenie tytoniu sprzyja rozwojowi miażdżycy. Miażdżyca natomiast przyczynia się do rozwoju takich schorzeń jak wielotorbielowatość nerek, czy kłębuszkowe zapalenie nerek.
Zmniejszenie ilości produktów odzwierzęcych w diecie
W trosce o zdrowe nerki zaleca się ograniczenie spożycia produktów pochodzenia zwierzęcego. Specjaliści przekonują, że podczas trawienia białek zwierzęcych organizm wytwarza amoniak, a także ketokwasy, które muszą zostać wydalone przez nerki. Taka sytuacja sprawia, że narządy te zostają zmobilizowane do naprawdę ciężkiej pracy. Mniej obciążające dla nerek jest białko pochodzące z roślin.
Ograniczenie spożycia alkoholu
Dużym zagrożeniem dla nerek jest alkohol. Nie tylko podnosi on ciśnienie tętnicze. Nerki muszą poradzić sobie z usunięciem zawartych w alkoholu toksyn. Pamiętajmy, że niebezpieczne są nie tylko alkohole wysokoprocentowe (jak whisky, czy wódka). Nerkom może zaszkodzić także piwo, czy wino jeżeli są spożywane regularnie.
Regularne wizyty u dentysty
Choć pozornie sprawy te nie wydają się związane – osoby troszczące się o zdrowie nerek nie powinny unikać wizyt u dentysty. Nieleczona próchnica w stanach osłabionej odporności może stanowić zagrożenie dla twa ważnych narządów jak nerki, czy serce.
Utrzymywanie prawidłowej masy ciała
Ważnym czynnikiem mającym wpływ na zdrowie naszych nerek jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Trzeba zdawać sobie sprawę, że zarówno otyłość, jak i nadwaga mogą doprowadzić do rozwoju poważnych chorób, które uszkodzą nasze nerki.
Dbanie o higienę
Zdarza się, że problemy z nerkami są efektem infekcji układu moczowego. Dotyczy to szczególnie kobiet, u których w wyniku braku higieny może dojść do zakażenia bakteryjnego o wiele łatwiej niż u mężczyzn.
Częste wizyty w toalecie
Mało kto zdaje sobie sprawę, że częste wstrzymywanie moczu może doprowadzić do uszkodzenia nerek. W moczu zaczynają gromadzić się bakterie, które mogą doprowadzić do powstania stanów zapalnych dróg moczowych i nerek.
Uważajmy na wysokoprzetworzone produkty
Robiąc zakupy uważnie czytajmy składy wszystkich produktów spożywczych. Obecnie w sklepach nie brakuje żywności wysokoprzetworzonej, która stanowi prawdziwe wyzwanie dla naszych nerek. Częste jedzenie tego typu produktów może nadmiernie obciążyć ten narząd.
Czytajmy składy kosmetyków
Warto zdawać sobie sprawę, że zagrożeniem dla naszych nerek są nie tylko produkty, które spożywamy. Równie niebezpieczne mogą okazać się kosmetyki, które wmasowujemy w nasze ciało. Są one szczególnym zagrożeniem dla kobiet, które nierzadko używają ich w dużych ilościach. Zanim zdecydujemy się na stosowanie konkretnego kosmetyku, koniecznie przeanalizujmy jego skład i upewnijmy się, że jest dla nas bezpieczny.
Korzystajmy z dobroczynnych właściwości ziół i przypraw
Pozytywny wpływ na kondycję naszych nerek mogą mieć niektóre zioła i przyprawy. Szczególnie warto zainteresować się imbirem, kurkumą, jałowcem, czerwoną koniczyną, prawoślazem, mniszkiem lekarskim, krwawnikiem pospolitym, czy pokrzywą.
Nerki są jednymi z najważniejszych narządów w naszym ciele. Bez nich nie jesteśmy w stanie funkcjonować. Chore nerki przez długi czas nie dają żadnych powodów do niepokoju, jednocześnie gdy pojawiają się objawy choroby – jest ona już w stadium zaawansowanym. Z powyższych względów dobrze jest zadbać o nerki jak najwcześniej.
