Menopauza – charakterystyka, przyczyny, objawy, łagodzenie objawów i próby leczenia

0

Menopauza jest przez współczesne kobiety postrzegana bardzo negatywnie. Są osoby, które wręcz panicznie się jej boją i robią wszystko, by za wszelką cenę przedłużyć swoją płodność. Teorii na temat pojawienia się menopauzy jest wiele. Jedna z popularniejszych głosi, że kobiety w pewnym wieku przestają rodzić dzieci, żeby zwiększyć szanse na przeżycie już istniejącego potomstwa. Wszak nie wystarczy urodzić dziecko, należy je jeszcze wychować, co wymaga czasu i energii. Co powinniśmy wiedzieć o menopauzie?

Czym jest menopauza?

Mianem menopauzy (inne nazwy to przekwitanie, czy klimakterium) nazywamy zatrzymanie cyklu miesiączkowego. Jest to etap przejściowy pomiędzy okresem reprodukcyjnym a rozpoczęciem procesów starzenia. Menopauza występuje u człowieka, a także niektórych innych gatunków zwierząt. Zanik miesiączkowania (często poprzedzony nieregularnym krwawieniem) dotyczy w większości kobiet pomiędzy czterdziestym piątym a pięćdziesiątym piątym rokiem życia. Jajniki przestają syntetyzować estrogeny i progesteron, co wiąże się z wieloma zmianami w kobiecym organizmie. U większości kobiet w naszej kulturze (należy podkreślić, że nie jest to typowe w innych kulturach) menopauzie towarzyszy szereg negatywnych objawów. Najbardziej charakterystyczne to uderzenia gorąca, intensywne pocenie się, bóle głowy, wahania nastrojów. Choć menopauza jest naturalnym etapem w życiu, współczesna medycyna stara się opóźnić jej wystąpienie. Obecnie istnieje wiele sposobów na złagodzenie objawów klimakterium.

Menopauza – jaki jest jej sens?

Menopauza budzi w nas wiele emocji, często również negatywnych. Jaki jest sens jej pojawienia się, skoro po okresie przekwitania współczesne kobiety żyją niekiedy jeszcze kilkadziesiąt lat (w przypadku niektórych klimakterium ma miejsce w pierwszej połowie życia)? Jedną z bardziej popularnych teorii na ten temat jest tak zwana hipoteza babci.

Ludzkie dzieci w porównaniu do młodych innych ssaków wymagają bardzo długiej opieki. W sytuacji, gdy kobiety rodziły kolejne dzieci, zmniejszały się szanse na odchowanie już istniejącego potomstwa. Potomstwo kobiet, które były zdolne do rodzenia dzieci do późnych lat nie przeżyło. Te, które w pewnym momencie przestały być płodne, mogły poświęcić się wychowywaniu już istniejących dzieci, a często także i wnuków (była to znacznie lepsza inwestycja we własne geny niż rodzenie kolejnych dzieci, którym nie można było już zapewnić wychowania). Człowiek zawdzięcza więc menopauzę ewolucji. 

Pamiętajmy, że dawniej kobiety żyły znacznie krócej niż dziś. Ich płodność ustawała w momencie, gdy szanse na doczekanie dorosłości i samodzielności najmłodszych dzieci stawały się już bardzo małe. 

Choć dziś być może się to nieco zmieniło, jeszcze jakiś czas temu instytucja babci miała ogromne znaczenie.

Menopauza – kiedy się pojawia?

Datą graniczną dla menopauzy jest ostatnia miesiączka, po której kolejne krwawienie nie pojawia się przez dwanaście miesięcy.

Statystycznie menopauza występuje u kobiet około pięćdziesiątego roku życia (przy czym w wielu wypadkach jej objawy mogą pojawić się znacznie wcześniej, a dodatkowo utrzymywać jeszcze przez kilka lat od ostatniej miesiączki).

W przypadku niektórych kobiet okres przekwitania rozpoczyna się wcześniej, bo pomiędzy czterdziestym a czterdziestym piątym rokiem życia – wówczas mamy do czynienia ze wczesną menopauzą.

O późnym klimakterium mówimy w momencie, gdy ostatnie krwawienie menstruacyjne ma miejsce pomiędzy pięćdziesiątym piątym a sześćdziesiątym rokiem życia. W skrajnych sytuacjach menopauza pojawia się u kobiet, które nie ukończyły jeszcze czterdziestego roku życia.

Rzadko kiedy menopauza jest dla kobiety zaskoczeniem. Zazwyczaj poprzedza ją okres nazywany premenopauzą. Zmiany hormonalne mogą się rozpocząć nawet dziesięć lat przed zakończeniem miesiączkowania.

Wiek, w którym pojawia się menopauza w dużej mierze zależny jest od genów. Choć należy zdawać sobie sprawę, że wpływają na niego także czynniki środowiskowe. Są to przede wszystkim:

  • chroniczny stres,
  • nieprawidłowe odżywianie się,
  • czy palenie wyrobów tytoniowych.

Jakie są objawy menopauzy?

blankCzasem zdarza się, że objawy menopauzy są dla kobiety praktycznie niezauważalne (szacuje się, że ma to miejsce w przypadku osiemdziesięciu procent kobiet). Zaburzenia równowagi hormonalnej w większości przypadków objawiają się uderzeniami gorąca, bólami głowy, intensywnym poceniem się, huśtawkami nastrojów, zmniejszeniem libido, zaburzeniami snu, depresją. Wiele kobiet w tym okresie skarży się z powodu problemów z zasypianiem, uczucia chronicznego zmęczenia, pogorszenia pamięci i koncentracji, drażliwości. W okresie menopauzy problemem może być również suchość pochwy, odczuwanie bólu podczas stosunku (a także niemożliwość osiągnięcia orgazmu), nietrzymanie moczu, często powracające stany zapalne dróg moczowych, swędzenie pochwy. 

Do dolegliwości związanych ze zmianami hormonalnymi towarzyszącymi menopauzie zalicza się ponadto bóle stawów i kości, bóle krzyża, zwiększoną aktywność gruczołów łojowych, zwiększoną utratę masy kostnej (w tym okresie rośnie prawdopodobieństwo zachorowania na osteoporozę), zanik gruczołu piersiowego.

Menopauza jest widoczna dla otoczenia – u kobiet ją przechodzących stwierdza się zmniejszenie elastyczności i grubości skóry. Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że estrogeny mają bardzo duży wpływ na wygląd skóry. Zanik kolagenu rozpoczyna się już około trzydziestego roku życia, jednak w okresie menopauzy postępuje on bardzo gwałtownie. U kobiet przechodzących menopauzę widoczna jest zmiana owalu twarzy, opadanie policzków, opadanie powiek. Twarz wygląda coraz starzej również ze względu na ubytki tkanki tłuszczowej w tej okolicy. Zmniejsza się produkcja kwasu hialuronowego, dlatego skóra staje się coraz bardziej sucha, bruzdy i zmarszczki pogłębiają się. Skóra staje się też bardziej wrażliwa na działanie promieniowania słonecznego.

Wiele kobiet w wyniku zmian hormonalnych przybiera na wadze. Podczas menopauzy należy szczególnie dbać o swoje zdrowie, gdyż w tym okresie może nastąpić wzrost ciśnienia tętniczego, zwiększenie poziomu złego cholesterolu we krwi. Wszystko to sprawia, że choroby serca stają się realnym zagrożeniem.

To, które objawy wystąpią u danej kobiety i jak długo będą się utrzymywały jest kwestią bardzo indywidualną. Statystycznie pojawiają się one na około pięć lat przed menopauzą i utrzymują jeszcze pięć lat po jej zakończeniu.

Menopauza – uwarunkowania kulturowe

blankWarto podkreślić, że sposób przechodzenia menopauzy różni się w zależności od kultury w jakiej wychowała się dana kobieta. Choć z punktu biologicznego się nie różnimy, to menopauza postrzegana jest przez społeczeństwo, ma ogromny wpływ na psychikę kobiet.

Istnieją badania międzykulturowe, które pokazują, że kobiety wywodzące się z europejskiego kręgu kulturowego (czyli również Australijki i Amerykanki) znoszą menopauzę najgorzej ze wszystkich kobiet na świecie. Co ciekawe to właśnie one najczęściej i najintensywniej doświadczają objawów przekwitania. 

W niektórych kulturach menopauza jest oczekiwana przez kobiety z niecierpliwością. Jest to bowiem czas wolności i swobody. Społeczeństwo przestaje wymagać od nich zajmowania się dziećmi i gospodarstwem domowym, zyskują także większe prawa i szacunek.

Przykładem pozytywnego podejścia do menopauzy są ludy Indonezji. W społeczeństwach tych panuje przekonanie, że mądrość przekazywana jest poprzez krew. W przypadku kobiet miesiączkujących jest ona przekazywana potomstwu. Gdy kobiety te przestają miesiączkować, cała mądrość należy się już tylko im, co powoduje wzrost samooceny i poważania społecznego.

W naszej kulturze menopauza postrzegana jest bardzo negatywnie. Kobieta, która przestaje rodzić dzieci zaczyna być traktowana jako bezwartościowa, wypada z obiegu, społeczeństwo daje jej mniej lub bardziej wyraźny komunikat, że powinna usunąć się w cień. Nie dziwi więc, że kobiety bardzo obawiają się menopauzy, dla niektórych jest ona wręcz końcem świata. W Polsce sytuację dodatkowo pogarsza fakt, że kobieta po pięćdziesiątym roku życia może mieć kłopoty ze znalezieniem pracy. Wszystkie objawy związane z tym stanem są szczególnie dotkliwie odczuwane.

Menopauza – leczenie

blankNa samym początku należy podkreślić, że menopauza nie jest chorobą. Jest ona nieuniknionym etapem w życiu każdej kobiety, dlatego bardzo ważne jest by ją zaakceptować. Leczenie w tym wypadku polega na łagodzeniu przykrych objawów towarzyszących przekwitaniu.

Problemem wielu kobiet przechodzących menopauzę są uderzenia gorąca (fala ciepła przepływająca przez całe ciało, utrzymująca się od trzydziestu sekund do nawet trzydziestu minut), które uważane są za bardzo nieprzyjemne i często mogą utrudnić normalne funkcjonowanie. Uderzenia gorąca są związane ze znacznym spadkiem estrogenów, który powoduje nieprawidłowości pracy podwzgórza (jest ono nazywane termostatem ciała). Sprawiają one, że naczynia krwionośne rozszerzają się, wzrasta tętno, przyspiesza praca gruczołów, pojawia się intensywny pot.

Żeby ograniczyć uderzenia gorąca zaleca się rezygnację z picia kawy, palenia papierosów, przyjmowania leków przeciwbólowych (chyba, że zalecił je lekarz) i picia alkoholu. Dobre efekty może dać spożywanie ziół takich jak:

  • szałwia,
  • kozłek lekarski,
  • lukrecja (pod warunkiem, że ciśnienie jest w normie),
  • liście maliny,
  • czerwona koniczyna,
  • czy mięta pieprzowa.

Część kobiet jest zdania, że znaczną poprawę przynoszą suplementy diety zawierające fitoestrogeny, biotynę i kwas foliowy. Objawy menopauzy można także zmniejszyć jedząc soję i siemię lniane (są to produkty szczególnie bogate w estrogeny). Zmniejszenie potliwości można uzyskać dzięki dodawaniu spożywaniu octu jabłkowego (wystarczą niewielkie ilości – na przykład dwie łyżki na szklankę wody).

Poważnym problemem kobiet przechodzących menopauzę są kłopoty z zasypianiem. Zdarza się, że uderzenia gorąca pojawiają się w nocy skutecznie uniemożliwiając zasypianie. W tym wypadku warto postarać się o uregulowanie rytmu dobowego. Zaleca się chodzenie spać i wstawanie o tych samych porach. Co więcej przed zaśnięciem warto wypić napar ziołowy, który pozwoli się wyciszyć i poprawi jakość snu. Dobrze sprawdzą się takie zioła jak melisa, dziurawiec, chmiel. Przed pójściem spać można wziąć relaksującą kąpiel z dodatkiem olejków eterycznych. Upewnijmy się, czy nasze kłopoty z zasypianiem nie są spowodowane brakiem magnezu (jeśli tak należy zmienić dietę i zastosować suplementację). Jeżeli powyższe metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów – warto wypróbować suplementy diety zawierające melatoninę (hormon snu).

Znaczna część kobiet w okresie menopauzy ma kłopot z utrzymaniem stałej masy ciała. Mogą one chudnąć, bądź też nadmiernie tyć. Menopauza może prowadzić do apatii, która objawia się spadkiem aktywności życiowej, a także zmniejszeniem apetytu. Jeżeli kobieta nauczona jest rekompensować sobie negatywne stany emocjonalne jedzeniem, wzrasta prawdopodobieństwo, że przekwitanie spowoduje u niej przyrost wagi.

Rozwiązaniem problemów z wagą jest kontrolowanie diety – regularne posiłki, unikanie głodówek, ale też słodkich przekąsek. Większe szanse na utrzymanie stabilnej wagi mają kobiety prowadzące aktywny tryb życia.

W przypadku problemów ze stabilnością nastroju, a nawet depresją, lekarze decydują się na stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Bardzo pomocna okazuje się też psychoterapia – zarówno indywidualna, jak i grupowa.

Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)

W przypadku gdy objawy menopauzy są bardzo nasilone, stosowanie naturalnych metod jak na przykład dieta bogata w fitoestrogeny, czy przyjmowanie suplementów diety mogą okazać się niewystarczające. Wówczas lekarz może zasugerować hormonalną terapię zastępczą.

Dzięki zastosowaniu hormonalnej terapii zastępczej można utrzymać poziom estrogenów na stałym poziomie, co praktycznie niweluje przykre objawy. Hormonalna terapia zastępcza może być podawana w postaci:

  • tabletek,
  • iniekcji domięśniowych,
  • plastrów,
  • implantów podskórnych,
  • żelów dopochwowych (są przeznaczone do stosowania na śluzówkę pochwy).

Należy podkreślić, że nie każda kobieta może stosować HTZ. Przeciwwskazaniami do podawania hormonów są choroby nowotworowe, choroba niedokrwienna serca, udar, zakrzepica żył głębokich, mięśniaki macicy, krwawienia z dróg rodnych o nieznanym podłożu, a także ostra niewydolność wątroby.

Korzyści z hormonalnej terapii zastępczej są znacznie – może ona zniwelować uderzenia gorąca, chroni przed osteoporozą (są nią zagrożone przede wszystkim kobiety, u których menopauza pojawiła się wcześnie, bo przed czterdziestym piątym rokiem życia), zwiększa nawilżenie pochwy, chroni przed stanami zapalnymi pochwy i dróg moczowych. Co ciekawe podawana kobietom zdrowym zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego.

Wiele kobiet rezygnuje z hormonalnej terapii zastępczej w obawie przed zachorowaniem na nowotwory. Współcześnie przeprowadzone badania pokazują jednak, że ryzyko zachorowania na raka w przypadku stosowania hormonów wzrasta jedynie nieznacznie, dlatego nie ma powodów do obaw.

Hormonalnej terapii zastępczej nie stosuje się u kobiet powyżej sześćdziesiątego roku życia.

Przeszczep jajników

Obecnie wiele mówi się o nowej metodzie, która zdaniem jej twórców jest w stanie opóźnić wystąpienie menopauzy nawet o dwadzieścia lat. Jest to zabieg podczas którego pobierany jest fragment jednego z jajników. Następnie jest on zamrażany, a wszczepia się go do organizmu znacznie później, zanim jednak wystąpi menopauza. Im wcześniej pobierze się od kobiety fragment jajnika, tym lepszych rezultatów można się spodziewać. Jako, że mrożone fragmenty tkanek się nie starzeją, efekty mogą być naprawdę obiecujące.

Metodę tę zaczęto stosować na kobietach z nowotworami, u których leczenie mogłoby wywołać trwałą bezpłodność. Po jego zakończeniu wszczepiano jajnik ponownie, dzięki czemu mogły one urodzić zdrowe dzieci.

Terapia tego typu jest jeszcze w fazie eksperymentów (nie wiemy jakie jest jej długofalowy wpływ na organizm), jednak może dawać wiele korzyści. Nie tylko umożliwiałaby kobietom po ukończeniu pięćdziesiątego roku życia urodzenie dziecka, ale też zmniejszałaby ryzyko zachorowania na takie schorzenia jak osteoporoza (zagrożone są nią przede wszystkim kobiety po menopauzie), czy choroby układu sercowo – naczyniowego. 

Przeszczep jajników może stać się nadzieją dla kobiet, które genetycznie zagrożone są przedwczesnym przekwitaniem.

Menopauza – akceptacja

blankKobiety cierpiące przez menopauzę najbardziej to te, które nie akceptują tego stanu, często nawet wypierają objawy świadczące o przekwitaniu. Jak pokazują przykłady kobiet w innych kulturach – menopauza nie musi być czymś przykrym, czasem jest nawet oczekiwana z niecierpliwością.

Pamiętajmy, że menopauza to nie choroba. Jest ona naturalnym etapem w życiu kobiety. Współcześnie nie oznacza nawet, że zbliża się śmierć. Bardzo często zdarza się, że kobiety, które ją przechodzą są jeszcze w pierwszej połowie swojego życia. Menopauza oznacza tylko tyle, że kobieta traci zdolności reprodukcyjne. Może więc wreszcie zająć się tylko sobą.

To w jaki sposób kobieta przejdzie menopauzę zależy od jej systemu wartości, podejścia do życia. Jeżeli uważa, że jej wartość opiera się na młodym, seksownym wyglądzie to bardzo prawdopodobne jest, że menopauza będzie dla niej końcem świata. Wraz ze spadkiem sprężystości skóry jej poczucie wartości będzie gwałtownie się obniżać.

Gdy jednak przyjmie, że to po prostu nowy etap w jej życiu, zacznie bardziej dbać o swój rozwój, przestanie od siebie wymagać zbyt wiele, sytuacja może wyglądać zupełnie inaczej.

Osoby, które mają problem z akceptacją menopauzy mogą pomyśleć o psychoterapii. Warto również otaczać się pozytywnymi ludźmi, którzy w pełni akceptują osobę i zmiany w niej zachodzące.

Co jeszcze można zrobić, żeby złagodzić objawy menopauzy?

blankKobiety w okresie menopauzy powinny zadbać o regularną aktywność fizyczną. Warto zdecydować się na ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, a gdy kondycja jest słaba – zacząć od spacerów. Regularny wysiłek (najlepiej na świeżym powietrzu) często działa lepiej niż leki przeciwdepresyjne. Co więcej umożliwia on pozbycie się nadprogramowej tkanki tłuszczowej (tycie jest często poważnym problemem kobiet w tym okresie). Sport, a nawet spacery pomagają zachować mięśnie i stawy w dobrej kondycji, zapobiegają osteoporozie (zwiększają gęstość kości), obniżają też poziom złego cholesterolu.

W okresie menopauzy nie należy nadmiernie eksploatować swojego organizmu. Dobrze jest pozwolić sobie na wypoczynek, a także dodatkowy relaks. Kobiety, które mają problemy z zasypianiem powinny unikać spożywania w drugiej połowie dnia (najlepiej jest całkowicie z nich zrezygnować) napojów zawierających duże ilości kofeiny. Kolacja (koniecznie węglowodanowa, proteiny zarezerwujmy na śniadanie) musi być spożywana nie później niż trzy godziny przed pójściem spać. Dobrze jest przyzwyczaić swój organizm do chodzenia spać i wstawania o stałych godzinach. Pomieszczenie, w którym spędzamy noc musi być dobrze przewietrzone i zacienione. Wieczorem można poczytać książkę, lepiej jednak zrezygnować z laptopa i smartfona.

Dla większości kobiet menopauza to czas, który mogą poświęcić sobie. Ich dzieci często są już odchowane, dlatego liczba obowiązków domowych się zmniejsza. Znakomitym pomysłem jest znalezienie nowego hobby, podjęcie studiów, na które wcześniej nie było czasu, podróżowanie, spotykanie się ze znajomymi. Kobieta, która się realizuje, przestaje myśleć o zmianach jakie zachodzą w jej organizmie.

Menopauza – jaką dietę stosować?

soja, tofu, mleko sojoweDieta dla kobiet przechodzących menopauzę powinna uwzględniać ich indywidualne potrzeby. Jeżeli wahania hormonalne spowodowały tycie – konieczne będzie zastosowanie diety, która umożliwi schudnięcie (jednocześnie nie powinna być to głodówka). Kobiety, które mają skłonności do nadmiernego chudnięcia powinny zastosować dietę o zwiększonej ilości kalorii (jednak w żadnym wypadku nie powinna być to dieta oparta na słodyczach, fast foodach i innych niebezpiecznych dla zdrowia produktach).

Warto zdawać sobie sprawę, że u większości kobiet przed pięćdziesiątym rokiem życia tkanka tłuszczowa odkłada się przede wszystkim na biodrach i udach. U kobiet, które przeszły menopauzę następuje zmiana – tłuszcz zaczyna odkładać się na brzuchu. Otyłość brzuszna natomiast jest bardzo niebezpieczna dla zdrowia. Często towarzyszy jej nadciśnienie tętnicze i insulinooporność.

Kobieta w trakcie i po menopauzie, która ma tendencje do tycia, powinna zdawać sobie sprawę, że nie może jeść tyle, ile jadła w wieku lat dwudziestu. W przeciwnym wypadku przytyje. Niestety z wiekiem metabolizm zwalnia. Konieczne jest więc zmniejszenie wielkości spożywanych porcji.

Dietetycy zalecają kobietom w okresie menopauzy spożywanie większej ilości produktów zawierających błonnik (gruboziarnistych kasz, razowych makaronów, pełnoziarnistego pieczywa), roślin strączkowych (przede wszystkim soi, która zawiera duże ilości fitoestrogenów), owoców jagodowych (które są znakomitym źródłem antyoksydantów), tłustych ryb morskich i awokado (produkty te są bogate w działające przeciwzapalnie nienasycone kwasy omega-3). Dobrym wyborem będą także banany i pomidory (należy je jeść, gdyż zawierają pokaźne ilości potasu posiadającego zdolność do regulowania ciśnienia tętniczego). Świetnym wyborem są również szpinak, rukola i różne rodzaje sałat – są one bogate w wapń i witaminę K.

Jeżeli kobieta nie cierpi na nietolerancje pokarmowe może pomyśleć o włączeniu do menu przetworów mlecznych (maślanek, kefirów, jogurtów naturalnych) – są one wartościowe ze względu na obecność wapnia i bakterii probiotycznych.

Kobiety po pięćdziesiątym roku życia muszą pamiętać o spożywaniu odpowiednich ilości pełnowartościowego (czyli takiego, które zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy) białka. Jest ono budulcem mięśni, które w tym wieku zaczynają zmniejszać swoją objętość.

Zdecydowanie najzdrowsze są produkty surowe (o ile można jeść je na surowo), gotowane na parze, duszone, pieczone, czy gotowane w niewielkiej ilości wody. Odradza się natomiast smażenie i wędzenie.

4.8/10 - (7 votes)
reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here