Macierzanka piaskowa to znana już starożytnym roślina o licznych prozdrowotnych właściwościach. W jaki sposób macierzanka wpływa na ludzki organizm? Kto szczególnie powinien zainteresować się tą rośliną? Czy są jakieś przeciwwskazania do jej spożywania?
Czym jest macierzanka piaskowa?
Mianem macierzanki piaskowej (inne nazwy to: cząberek, macierzanka pospolita, czy dzięcielnica) określamy roślinę wieloletnią, która zaliczana jest do rodziny jasnotowatych. Macierzanka rośnie pospolicie na całym terytorium Polski, można ją spotkać także w innych krajach Europy, a także na Syberii. Roślina posiada liczne łodygi, które są w stanie osiągnąć do trzydziestu centymetrów wysokości. Są one zdrewniałe u nasady, owłosione, płożące się lub podnoszące, zdolne do zakorzeniania się. Długie, skórzaste liście posiadają orzęsione brzegi. Różowo-fioletowe kwiaty mogą przybierać dwie formy – mniejsze i większe. Owocami są niewielkie orzeszki. Macierzanka jest rośliną owadopylną, miododajną. Okres kwitnienia rozpoczyna się w czerwcu, kończy natomiast we wrześniu. Co ciekawe – jej nasiona są roznoszone przez mrówki. Roślina jest ceniona i od wieków wykorzystywana przez medycynę naturalną. A to ze względu na właściwości przeciwzapalne, wykrztuśne, dezynfekujące. Przyrządzane z niej napary pomagają w łagodzeniu dolegliwości trawiennych.
Macierzanka piaskowa – skład
Cząberek zawiera wiele substancji posiadających lecznicze działanie. W jej składzie znajdziemy:
- garbniki,
- flawonoidy,
- kwasy organiczne,
- saponiny,
- witaminę C,
- sole mineralne (szczególnie wysoka zawartość litu i glinu),
- związki goryczkowe.
Za najważniejszy składnik dzięcielnicy uważa się olejek eteryczny, który tworzony jest głównie przez fenole: tymol i karwakrol, a także terpeny: cymon, terpineol i cytral.
Surowcem zielarskim są kwitnące, wysuszone pędy tej rośliny. Niekiedy wykorzystuje się także sam pyłek kwiatowy.
Macierzanka piaskowa – właściwości
Dzięcielnica posiada silne działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe i antybakteryjne, co sprawia, że znajduje zastosowanie w leczeniu wielu chorób. Ma ona szczególnie korzystny wpływ na układ pokarmowy i oddechowy.
Wyciągi z macierzanki pomagają w wykrztuszaniu, dlatego zaleca się je w przypadku uporczywego kaszlu. Picie naparów z cząberka, a także wykonywanie inhalacji na bazie tej rośliny będzie szczególnie pomocne dla osób palących papierosy (łagodzi ona tak zwany kaszel palacza), a także cierpiących na przewlekłe choroby oskrzeli – dzięki nim możemy skutecznie oczyścić, jak również odkazić górne drogi oddechowe.
Działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze i ściągające tej rośliny sprawia, że znajduje ona zastosowanie w leczeniu niektórych dolegliwości skórnych. Będzie ona idealna do pielęgnacji skóry dotkniętej trądzikiem. Okłady z cząberka warto wykorzystać w przypadku, kiedy mamy problem z owrzodzeniami, oparzeniami, zranieniami (przyspiesza ona gojenie się ran), a także ukąszeniami owadów (łagodzi świąd). Płukanki z tej rośliny poleca się wykorzystać w przypadku problemów z łojotokiem i grzybicą skóry głowy.
Regularne stosowanie macierzanki pomoże wzmocnić nasz organizm, a nawet poprawić funkcjonowanie układu nerwowego. Kąpiele z jej dodatkiem są polecane osobom wyczerpanym nerwowo (posiada ona silny zapach, który może łagodzić napięcie nerwowe) lub wycieńczonym ciężką chorobą. Picie naparów z macierzanki może w znaczący sposób poprawić pamięć i koncentrację. Dzięki niej odzyskamy jasność umysłu i dobry humor. Roślina łagodzi nerwobóle i zmniejsza częstotliwość ich występowania.
Cząberek polecany jest kobietom, gdyż ma zdolność do minimalizowania bólów miesiączkowych – to wszystko przez działanie rozkurczające i przeciwzapalne. Właściwości przeciwbólowe tej rośliny warto wykorzystać w przypadku uporczywych bólów głowy, w tym również migren.
Po napary z macierzanki warto sięgać w przypadku zaburzeń trawienia (stymuluje ona większą produkcję soków żołądkowych), a także skurczów żołądka. Cząberek jest pomocny w niwelowaniu wzdęć i dolegliwości wątroby.
Jak stosować macierzankę piaskową?
Macierzanka może być stosowana samodzielnie, choć znacznie częściej spotkamy ją w formie składnika różnego rodzaju mieszanek ziołowych. Inne zioła wzmacniają jej działanie. Cząberek znakomicie komponuje się z nagietkiem, szałwią, babką lancetowatą, krwawnikiem, lipą, czy rumiankiem.
Przygotowanie macierzanki jest bardzo proste. Zazwyczaj sporządza się napar z tego ziela. W tym celu jedną łyżkę wysuszonego surowca zalewamy szklanką wrzącej wody i zaparzamy pod przykryciem przez około piętnaście minut. Po tym czasie napar przecedzamy.
Jeżeli zdecydujemy się na kąpiel z naparem z macierzanki, będziemy potrzebowali większej ilości – bo około 200 g ziela. Macierzankę zalewamy trzema litrami wrzątku i odstawiamy na piętnaście do dwudziestu minut. Odcedzony napar wlewamy do wanny z wodą (woda nie powinna być zbyt gorąca).
Macierzanka piaskowa – uprawa
Coraz więcej osób zdaje sobie sprawę z walorów leczniczych macierzanki piaskowej, dlatego jest ona bardzo częstym gościem ziołowych ogródków.
Roślina ta szczególnie upodobała sobie odkryte, bardzo nasłonecznione stanowiska. Tam też często spotkamy ją w warunkach naturalnych. Cząberek potrzebuje przepuszczalnej gleby. Nie ma on wielkich wymagań glebowych – świetnie radzi sobie nawet na podłożu ubogim w związki mineralne (warto jednak, żeby było lekko kwaśne). Macierzanka posiada płożące się pędy, za których sprawą rozrasta się bardzo szybko.
Macierzanka może być rozsadzana z sadzonek (po kwitnieniu) lub po prostu z ukorzenionych pędów. Oczywiście można zdecydować się też na rozsiew z nasion. Najlepszy czas na jej sadzenie to wiosna i lato. Odstęp pomiędzy roslinami musi wynosić co najmniej dziesięć centymetrów. Bardzo ważne jest, żeby zabezpieczyć roślinę na zimę.
Decydując się na uprawę macierzanki pownniśmy mieć świadomość, że roślina ta kwitnie dopiero w drugim roku. Podczas ciepłych miesięcy konieczne jest jej podlewanie. Roślina wymaga przycinania.
Zaletą macierzanki piaskowej jest jej duża odporność na szkodniki, a także choroby roślin. Z tego względu nie powinna być bardzo kłopotliwa w uprawie. W suchych miejscach cząberek świetnie zastąpi trawę.
Jeżeli zamierzamy wykorzystać cząberek w celach leczniczych, zbieramy jego kwitnące pędny już na początku okresu kwitnienia (wówczas zawierają one największe ilości związków odżywczych). Surowiec zielarski nie powinien zawierać zdrewniałych części rośliny. Należy go wysuszyć w ciemnym, a jednocześnie przewiewnym pomieszczeniu.
Zastosowanie macierzanki w kuchni
Macierzanka należy do ziół, dla których znajdujemy szerokie zastosowanie w kuchni. Jej atutem jest korzenny smak i wyjątkowo intensywny aromat. Będzie ona odpowiednia do przyprawiania mięs (nawet dziczyzny i baraniny), drobiu i ryb. Sprawdzi się również jako dodatek do farszów, sosów, zup, dań warzywnych. Świeże liście macierzanki wzbogacą smak naszych sałatek.
Przeciwwskazania do stosowania macierzanki pospolitej
Macierzanka pospolita powszechnie uważana jest za roślinę bezpieczną dla zdrowia. Nie zaleca się jej jednak kobietom spodziewającym się dziecka, a także matkom karmiącym piersią. Innym przeciwwskazaniem jest uczulenie na tę roślinę.
Zanim zdecydujemy się na kurację macierzanką pospolitą, upewnijmy się, że surowiec zielarski, którym dysponujemy pochodzi z pewnego źródła.
Napar z macierzanki działa na nasz organizm odwadniająco, dlatego należy spożywać go w ograniczonych ilościach.
Czy wiesz, że:
- W starożytności wierzono, że macierzanka jest w stanie odstraszać węże i skorpiony.
- Cząberek w stanie naturalnym występuje najczęściej w widnych lasach brzozowych i sosnowych.
- Dzięcielnica powszechnie wykorzystywana jest w przemyśle perfumeryjnym.
- Macierzanka była jednym z najważniejszych składników kadzidła – obok żywicy i innych przypraw.
- Współcześnie macierzanka pospolita bardzo chętnie stosowana jest jako roślina ozdobna – znakomicie sprawdza się na przykład w ogródkach skalnych.
- O właściwościach macierzanki pisał już grecki przyrodnik i filozof Teofrast w dziełach pt. „Badania nad roślinami” i „O działaniu roślin”.
