Lubczyk ogrodowy jest to zioło będące jednocześnie bardzo cenioną przyprawą. Dodaje się go do mięs, ryb, a także dań wegetariańskich. Jakie wartości odżywcze posiada lubczyk? W jaki sposób lubczyk ogrodowy wpływa na nasze zdrowie? Jak wygląda uprawa tej rośliny?
Czym jest lubczyk ogrodowy?
Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale) jest to wieloletnia bylina, którą zaliczamy do rodziny selerowatych. Lubczyk posiada prostą, wzniesioną, nagą, jedynie w górnej części rozgałęzioną, pustą wewnątrz łodygę, która osiąga do 1,5 metra wysokości. Jego duże liście są pojedynczo lub podwójnie pierzaste. Drobne, blado żółte kwiaty są zebrane w wieloszypułkowe baldachy szczytowe (okres kwitnienia rośliny przypada na lipiec i sierpień; kwiaty pojawiają się w drugim roku rozwoju rośliny). Owoc lubczyku to podwójna rozłupina. Pod ziemią znajduje się grube kłącze i duże korzenie rośliny (korzenie są zabarwione tak samo jak kłącze; grubość kłącza wynosi przeważnie 3-8 centymetrów, korzeni do 3 centymetrów). Na zimę część nadziemna lubczyku zamiera. Levisticum officinale wywodzi się z Afganistanu i Iranu. Współcześnie uprawia się go w wielu innych regionach świata (w tym również w Polsce, gdzie uprawiano go już w XVII wieku).
Lubczyk ogrodowy – skład
Jedną z ważniejszych substancji obecnych w lubczyku ogrodowym jest olejek eteryczny. W jego skład wchodzą między innymi: kwasy polifenolowe, związki kumarynowe (kumaryna, psolaren, bergapten), pochodne β-sitosterolu, ftalidy (związki o budowie laktonów), α-terpineol, pinen, estry linalolu.
W korzeniu lubczyku znajdziemy również spore ilości skrobi, kwasy organiczne, kwas jabłkowy, kawowy, chlorogenowy, fitosterole, garbniki, sole mineralne, witaminę C (duże ilości kwasu askorbinowego zawierają przede wszystkim liście lubczyku), witaminy z grupy B.
Lubczyk ogrodowy – wpływ na zdrowie
W lecznictwie wykorzystywany jest przede wszystkim korzeń lubczyku ogrodowego. Ze względu na wysoką zawartość fitosteroli jest on w stanie skutecznie obniżać poziom złego cholesterolu we krwi, dzięki czemu zmniejsza prawdopodobieństwo miażdżycy i innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Ze względu na obecność kumaryny wykazuje też działanie przeciwzakrzepowe.
Lubczyk ogrodowy wykazuje działanie moczopędne, dlatego korzystnie wpływa na pracę nerek. Jego regularne spożywanie może przyspieszać oczyszczanie organizmu z toksyn, a także zapobiegać obrzękom. Zaleca się stosowanie lubczyku ogrodowego przy infekcjach pęcherza moczowego, układu moczowego i nerek (zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych). Zawarte w nim aktywne związki działają również ochronnie na prostatę.
Od wieków znany jest pozytywny wpływ lubczyku ogrodowego na funkcjonowanie układu pokarmowego. Roślina ta pobudza wydzielanie soku żołądkowego, hamuje nadmierną fermentację w jelitach, przyspiesza przemianę materii, chroni przed wzdęciami, zmniejsza ryzyko wystąpienia wrzodów żołądka i zatruć pokarmowych (ma to związek z właściwościami antybakteryjnymi lubczyku).
Lubczyk posiada działanie rozkurczowe, dlatego może przynieść ulgę przy bólach menstruacyjnych.
Właściwości wykrztuśne sprawiają, że lubczyk ogrodowy może okazać się pomocny w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Levisticum officinale pomaga w leczeniu łuszczycy, podnosi również sprawność fizyczną i umysłową organizmu.
Wysoka zawartość polifenoli, olejków eterycznych i żywic sprawia, że lubczyk ogrodowy działa jak silny afrodyzjak (wspomaga libido i płodność).
Przeciwwskazania do stosowania lubczyku ogrodowego
Lubczyk nie jest polecany osobom, które nie ukończyły osiemnastego toku życia. Ze względu na działanie rozkurczowe nie jest wskazany także dla kobiet w ciąży. Przeciwwskazaniem do spożywania tej rośliny jest także alergia lub nadwrażliwość na nią.
Preparatów z lubczykiem powinno się unikać też przy ostrej niewydolności nerek, zaburzeniach miesiączkowania i w czasie laktacji.
Zastosowanie lubczyku ogrodowego w kuchni
Lubczyk ogrodowy znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Jednak jego walory smakowe zostały docenione dopiero w XIX wieku, kiedy Julius Maggi ze Szwajcarii użył go jako bazy do swojej autorskiej płynnej przyprawy. Lubczyk w smaku jest początkowo gorzkawy, później staje się lekko ostry, a na koniec cierpki.
W celu wzbogacenia smaku potraw wykorzystuje się liście lubczyku (po obróbce termicznej także łodygę tej rośliny – przygotowuje się ją tak jak szparagi; a czasem też nasiona i korzenie). Lubczyk dobrze komponuje się z makaronami, ziemniakami. Można dodać go do kanapek, bigosu, dań mięsnych, sosów, ryb i owoców morza, dań wegetariańskich.
We Włoszech lubczyk jest często dodawany do sosów pomidorowych (obok oregano i czosnku). Będzie też doskonałym uzupełnieniem rosołu, czy twarożku.
Decydując się na zastosowanie lubczyku ogrodowego w kuchni musimy pamiętać, żeby nie dodać go zbyt wiele, gdyż jest wyjątkowo aromatyczny.
Lubczyk ogrodowy – uprawa
Lubczyk ogrodowy będzie idealnym elementem ogrodu ziołowego. Niestety ze względu na rozbudowany system korzeniowy nie można uprawiać go w doniczce (chyba, że będzie ona naprawdę pokaźnych rozmiarów). Dla lubczyku należy znaleźć takie miejsce, w którym nie będzie przeszkadzał on innym roślinom (ma tendencje do bujnego wzrostu). Dla rośliny tej dobrze jest przygotować ciepłe i słoneczne (choć poradzi sobie także w cieniu) stanowisko. Lubczyk dobrze rośnie na glebach lekkich, żyznych (powinny być szczególnie zasobne w próchnicę i wapń), przepuszczalnych.
Zimą część nadziemna rośliny zamiera. Żeby nie dopuścić do jej przemarznięcia zaleca się przysypanie jej niewielką ilością obornika lub kompostu.
Lubczyk wymaga regularnego odchwaszczania, nawożenia i spulchniania gleby, w której rośnie.
Roślinę można rozmnażać z nasion lub poprzez podział starszych kłączy. Korzeń lubczyku zaleca się wykopać w drugim, ewentualnie trzecim roku wegetacji. Należy go dokładnie opłukać, pokroić na drobne kawałki i suszyć w temperaturze do 35 stopni Celsjusza. Wysuszony surowiec zielarski przekładamy do papierowych toreb.
Czy wiesz, że:
– Lubczyk ogrodowy powszechnie uprawiany był już w starożytnej Grecji i Rzymie.
– Levisticum officinale jest elementem wielu mieszanek ziołowych, w tym również przyprawy Maggi.
– Inne używane nazwy tej rośliny to: łakotne ziele, isjasz, mleczeń, lubiśnik lekarski.
– Olejek pozyskiwany z lubczyku ogrodowego wykorzystywany jest do produkcji niektórych perfum.
– Dawniej wierzono, że dodanie lubczyku do pierwszej kąpieli dziewczynki przyniesie jej szczęście w miłości.
– W dawnych czasach panny młode przypinały lubczyk do sukni ślubnej lub wpinały go we włosy, co miało przynieść szczęście w małżeństwie.
– Lubczyk ogrodowy wykorzystywany jest do przygotowywania nalewki o nazwie kordiał.
– Liście lubczyku ogrodowego są bardzo podobne do naci selera (z tego względu we Francji nazywano go fałszywym selerem).
– W Europie Levisticum officinale został rozpowszechniony za sprawą Benedyktynów.
– W medycynie ludowej wykorzystywano nie tylko korzeń, ale i owoce lubczyku, które nie są obecnie stosowane.
– Popularnym zwyczajem w Anglii jest dodawanie rozdrobnionych nasion lubczyku do pieczywa i wypieków.
