Lizyna – charakterystyka, właściwości, źródła, przeciwwskazania

0

Nasz organizm bardzo potrzebuje lizyny jednak nie jest w stanie wytworzyć jej samodzielnie. Z tego względu konieczne jest dostarczanie jej z pożywieniem. Czym dokładnie jest lizyna? Jakie pełni funkcje w ludzkim organizmie? Które produkty spożywcze są szczególnie zasobne w lizynę?

Co to jest lizyna?

Mianem lizyny określamy organiczny związek chemiczny, będący aminokwasem białkowym. Lizyna nie jest syntetyzowana w ludzkim organizmie, dlatego jest dla nas (tak jak i dla zwierząt) aminokwasem egzogennym. Po raz pierwszy lizyna została wyizolowana w 1889 roku (przez niemieckiego chemika Ferdinanda Heinricha Edmunda Drechsela) z kazeiny. Na skalę przemysłową produkuje się ją z kaprolaktamu. W takiej postaci jest ona wytwarzana od 1978 roku. Lizyna jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Bierze udział między innymi w budowie białek, wytwarzaniu hormonów, przeciwciał, enzymów, czy też w procesach odnowy tkanek. Aminokwas ten jest obecny w wielu produktach spożywczych – między innymi jajach, mięsie, rybach, mleku, roślinach strączkowych. Współcześnie bez problemu można kupić także suplementy diety zawierające lizynę. Aminokwas ten znajduje zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu.

Lizyna – jakie funkcje pełni w ludzkim organizmie?

Lizyna bierze udział w budowie białek (przede wszystkim w kościach i mięśniach) i kolagenu, jej obecność jest bardzo ważna w okresie rozwoju. Jest ona obecna przy wytwarzaniu hormonów, enzymów i przeciwciał. Bierze ona udział w procesach odnowy tkanek, czy stymulacji wzrostu. Może także przeciwdziałać tworzeniu się nowotworów.

Udowodniono, że lizyna zwiększa odporność na stres (reguluje pracę ośrodkowego układu nerwowego). Regularne spożywanie lizyny obniża poziom kortyzolu. W efekcie redukuje lęk. W ośrodkowym układzie nerwowym L-lizyna pełni funkcję modulatora receptora GABA-A. Okazuje się skuteczna w leczeniu napadów drgawkowych. Ma ona wpływ także na neuroprzekaźnictwo serotoninergiczne (może osłabić zaburzenia ze strony układu pokarmowego, które pojawiają się w wyniku reakcji na silny stres).

Lizyna uczestniczy w produkcji glutaminianu, czyli aminokwasu, który pełni rolę głównego neuroprzekaźnika pobudzającego.

Obecność lizyny jest niezmiernie ważna dla prawidłowej pracy układu immunologicznego. Ma ona udział w ochronie organizmu przed nowotworami. Może ponadto zahamować namnażanie się wirusa opryszczki wargowej (w skrócie HSV-1). Przyspiesza ona gojenie się uszkodzonej skóry, hamuje lub zapobiega nawrotom opryszczki. Aminkwas ten łagodzi objawy przeziębienia i grypy.

Innym atutem lizyny jest jej korzystny wpływ na układ kostno-stawowy. Dzieje się tak dlatego, że aminokwas ten zwiększa biodostępność wapnia, a dodatkowo poprawia jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Może ona również zatrzymać wapń w organizmie. Z powyższych względów suplementację lizyny zaleca się osobom starszym, a także kobietom po menopauzie (są to grupy najbardziej narażone na wystąpienie osteoporozy). 

Suplementacja lizyny prowadzi do obniżenia stężenia glukozy we krwi na czczo, a także zwiększa poziom insuliny i glukagonu. W efekcie jest ona bardzo pomocna osobom chorującym na cukrzycę typu II.

Lizyna ma bardzo pozytywny wpływ na sprawność serca, dlatego poleca się ją osobom z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Bierze ona udział w syntezie karnityny, która wzmacnia układ krążenia. Dodatkowo chroni naczynia krwionośne i zapobiega tworzeniu się złogów miażdżycowych.

Warto wspomnieć także o pozytywnym wpływie lizyny na funkcjonowanie ludzkiego układu hormonalnego. Istnieją badania potwierdzające, że regularna suplementacja tego aminokwasu stymuluje uwalnianie hormonu wzrostu (somatotropiny), który ma wpływ na regenerację organizmu, a także budowę tkanki mięśniowej (z tego względu lizyna jest niezbędna osobom pracującym fizycznie lub uprawiającym sport).

Lizyna – źródła

blankNiedobory lizyny zdarzają się stosunkowo rzadko, gdyż aminokwas ten jest obecny w wielu produktach spożywczych. Bogate w lizynę są między innymi w jajkach, czerwonym i białym mięsie (mięso kurczaka i indyka), podrobach – na przykład w wątróbce. Ilości lizyny, które spokojnie pokrywają nasze dzienne zapotrzebowanie zawarte są w wielu gatunkach ryb. Można ją znaleźć w makreli, śledziach, łososiu, tuńczyku, halibucie, sardynkach, czy dorszu. Lizyna jest obecna w mleku i jego przetworach, a więc serach (zarówno białych, jak i żółtych), kefirach, maślankach, jogurtach. Pewne jej ilości są obecne także w żelatynie i drożdżach.

Odpowiednich ilości lizyny mogą sobie dostarczyć nawet osoby, które stosują dietę wegańską (choć należy zdawać sobie sprawę, że to właśnie weganie częściej niż osoby jedzące mięso są narażeni na niedobory lizyny). Jest ona bowiem obecna w soi i jej przetworach, czerwonej fasoli, zielonym groszku. Innymi roślinnymi produktami, które mają w swoim składzie lizynę są kakao, pietruszka, ciecierzyca, soczewica, fasola azuki, sezam, pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, czy migdały.

Niedobory lizyny

U osób stosujących zdrową, dobrze zbilansowaną dietę niedobory lizyny praktycznie się nie zdarzają. Pierwsze efekty niedoboru tego aminokwasu pojawiają się bardzo szybko. Zaczynamy czuć się zmęczeni, mamy znacznie mniej energii niż zazwyczaj, pojawia się rozdrażnienie. Do typowych objawów zalicza się również brak apetytu, trudności z koncentracją, zawroty głowy, pogorszenie kondycji włosów (i często ich nadmierne wypadanie), przekrwienie oczu, opryszczkę. W przypadku długotrwałych niedoborów pojawia się odwapnienie kości, spowolnienie wzrostu (u dzieci i młodzieży), a także zanik mięśni.

Zmiana diety i suplementacja sprawiają, że objawy niedoborów zaczynają znikać.

Skutki nadmiaru lizyny

Przedawkowanie lizyny jest trudne i praktycznie niemożliwe, kiedy jedynym jej źródłem są produkty spożywcze. Przy spożyciu nadmiernych ilości suplementów diety zawierających ten aminokwas mogą nastąpić zaburzenia ze strony układu pokarmowego – na przykład biegunka. Ustępują one po odstawieniu preparatów zawierających lizynę.

Suplementy diety zawierające lizynę

Osoby, które nie są pewne, czy ich dieta zawiera odpowiednie ilości lizyny mogą zdecydować się na jej okresową suplementację (pamiętajmy jednak, że na dłuższą metę nic nie zastąpi zdrowej, dobrze zbilansowanej diety). W przypadku przyjmowania leków skonsultujmy suplementację z lekarzem.

Jeżeli chodzi o optymalne dawki lizyny zaleca się przyjmowanie do 35 mg na każdy kilogram masy ciała (w przypadku dorosłych) lub 12 mg/kg (w przypadku młodzieży pomiędzy trzynastym a osiemnastym rokiem życia), ewentualnie 10 mg/kg (u dzieci poniżej trzynastego roku życia).

Warto zdawać sobie sprawę, że zapotrzebowanie na lizynę może być większe w okresie rekonwalescencji, u osób stosujących dietę odchudzającą, a także u ludzi bardzo aktywnych fizycznie, czy umysłowo.

Lizyny nie powinno się przyjmować w trakcie posiłku, gdyż inne zawarte w żywności aminokwasy mogą zmniejszać jej wchłanianie.

Jeżeli mamy w planach długotrwałą suplementację, dobrze jest zdecydować się na najmniejsze dawki lizyny, które pomogą nam w osiągnięciu zamierzonego efektu.

Kupując suplementy diety z lizyną, przeczytajmy uważnie ich skład i upewnijmy się, że nie zawierają one żadnych zbędnych dodatków.

Z czym łączyć lizynę?

Niekiedy zaleca się łączenie lizyny z innymi suplementami diety w celu wzmocnienia jej działania. Jeżeli najbardziej zależy nam na redukcji stresu, warto przyjmować lizynę razem z brahmi lub tauryną. Walka z opryszczką będzie skuteczniejsza, jeśli będziemy przyjmować lizynę łącznie z resweratrolem lub gotu cola. Kondycję naszych kości poprawimy spożywając lizynę łącznie z mumio lub macą. W celu zwiększenia wydolności fizycznej organizmu można wzbogacić suplementację o l-argininę lub traganek błoniasty.

Przeciwwskazania do stosowania lizyny

Lizyna jest suplementem bezpiecznym dla większości osób, dlatego nie ma szczególnych przeciwwskazań do jej stosowania. Preparatów, które zawierają ten aminokwas nie poleca się kobietom w ciąży, kobietom karmiącym piersią, a także osobom, które w planują zabiegi operacyjne w bliskim terminie.

4.7/10 - (2 votes)
reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here