Listerioza to poważna choroba, którą możemy zarazić się poprzez spożycie niektórych produktów spożywczych. Jak większość chorób jest ona szczególnie niebezpieczna dla ludzi z obniżoną odpornością. Czym dokładnie jest listerioza? Jak wyglądają jej objawy i powikłania? W jaki sposób leczy się listeriozę?
Czym jest listerioza?
Listerioza jest to choroba zakaźna dotykająca zarówno ludzi, jak i zwierząt (do zachorowań dochodzi u świnek morskich, szynszyli, koni, królików, zajęcy, bydła, świń, kur, a także owiec). Wywołują ją bardzo rozpowszechnione w środowisku gram-dodatnie pałeczki Listeria monocytogenes. Człowiek listeriozą zaraża się od zwierząt (najczęściej do zakażenia dochodzi w wyniku spożycia produktów odzwierzęcych). W przypadku listeriozy okres wylęgania może trwać od kilku dni do nawet trzech miesięcy. Choroba w niektórych wypadkach może mieć bardzo ciężki przebieg (bywa, że jest śmiertelna), dlatego warto zrobić wszystko, żeby jej zapobiegać. W tej chwili jedyną skuteczną metodą jej leczenia jest antybiotykoterapia.
Listerioza – przyczyny
Listerioza to stosunkowo rzadka choroba zakaźna, którą wywołują gram-dodatnie pałeczki Listeria monocytogenes. Nosicielami tych bakterii są zwierzęta, które w większości przypadków przechodzą zakażenie bezobjawowo. Do zachorowań dochodzi na skutek spożycia zakażonej żywności.
Bakterie wywołujące listeriozę są obecne między innymi w mleku, które nie zostało poddane pasteryzacji, w surowych warzywach i owocach, w mrożonych warzywach (dlatego muszą być one ugotowane po rozmrożeniu), w wędzonych i surowych rybach, w surowym, mrożonym i gotowanym mięsie, w białych i żółtych serach. Do zakażenia może dojść także w wyniku spożycia sałat, lodów, gotowych wyrobów garmażeryjnych, kiszonek, dań typu fast food, czy fermentowanych surowych kiełbas.
Bakteria Listeria monocytogenes jest wyjątkowo niebezpieczna, gdyż jest w stanie namnażać się w niskich temperaturach jakie panują w lodówce (od 2 stopni Celsjusza). Dopiero w 60 stopniach Celsjusza bakteria ginie.
Warto zdawać sobie sprawę, że Listeria monocytogenes znajduje się nie tylko w pożywieniu, ale i w glebie, ściekach, wodzie, gnijących roślinach. Jej nosicielami mogą być dzikie i hodowlane zwierzęta (można się zarazić poprzez kontakt z wydzielinami zwierzęcia, które jest nosicielem).
U noworodków do zakażenia może dojść poprzez łożysko, zakażone drogi rodne, w wyniku infekcji na oddziałach dla noworodków.
Istnieją badania szacujące, że nawet 10% ludzi jest nosicielami Listeria monocytogenes.
Do czynników sprzyjających listeriozie zaliczamy cukrzycę, nowotwory, alkoholizm, terapię immunosupresantami.
Listerioza – jakie są jej objawy?
U osób ze sprawnie funkcjonującym układem odpornościowym listerioza przebiega bezobjawowo. Choroba ta jest szczególnie dużym zagrożeniem dla kobiet w ciąży, noworodków, osób starszych, ludzi o obniżonej odporności (prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta 3-krotnie u ludzi po siedemdziesiątym roku życia, a w przypadku kobiet w ciąży aż 17-krotnie).
Listeriozę początkowo łatwo jest pomylić z grypą, gdyż jej pierwszymi objawami są: dreszcze, gorączka, bóle mięśni. Osoba zakażona może cierpieć też na dolegliwości ze strony układu pokarmowego – nudności i wymioty, czy biegunkę (w większości przypadków jednak ustępują one po maksymalnie trzech dniach).
Do objawów listeriozy zaliczamy ponadto: światłowstręt, przeczulicę, uczucie splątania, zaburzenia równowagi, drgawki, czasowa utrata przytomności. W sytuacji, gdy bakteria zaatakuje układ nerwowy mogą się pojawić problemy w postaci sztywnego karku, czy kłopoty z przygięciem brody do klatki piersiowej.
Kobiety w ciąży mogą przechodzić listeriozę bezobjawowo lub z niewielkimi objawami. Jednocześnie choroba ta jest bardzo niebezpieczna dla płodu. W wielu wypadkach doprowadza do poronienia, przedwczesnego porodu, urodzenia martwego dziecka, listeriozy wrodzonej u noworodka (nawet 8 na 10 dzieci z listeriozą wrodzoną umiera).
U części osób listerioza może przybrać formę inwazyjną. Jest ona bardzo niebezpieczna, gdyż doprowadza do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, posocznicy, ropnia mózgu. Zdarza się, że listerioza inwazyjna doprowadza do zapalenia płuc, zapalenia gałki ocznej, zapalenia spojówek, zapalenia stawów, zapalenia osierdzia i mięśnia sercowego, zapalenia kości i szpiku kostnego, zapalenia węzłów chłonnych, zapalenia skóry, zakażeń żołądka i jelit.
W przypadku choroby jaką jest listerioza niezwykle ważna jest wczesna diagnoza. Niepostawienie diagnozy na czas może doprowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wsierdzia, a nawet sepsy.
Poważnym powikłaniem po przebyciu listeriozy może być bezpłodność.
Listerioza – diagnoza
Diagnoza choroby jaką jest listerioza dokonywana jest najczęściej na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. W przypadku podejrzenia listeriozy lekarz zleca wykonanie posiewu z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego (w niektórych przypadkach badany jest płyn z jamy opłucnej lub otrzewnej).
Listerioza – leczenie
Jedynym skutecznym sposobem leczenia listeriozy jest antybiotykoterapia, która trwa zazwyczaj o trzech do ośmiu tygodni. Współcześnie najczęściej podawanymi lekami są amoksycylina z aminoglikozydem, makrolidy i kotrimoksazol.
Jeżeli objawy choroby tego wymagają podawane są także leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (dotyczy to szczególnie wysokiej gorączki i silnych bólów mięśniowych). Gdy choroba ma ciężki przebieg lekarz może zdecydować o hospitalizacji.
W przypadku zachorowania na listeriozę rokowania w większości przypadków są dobre. Część osób przechodzi zakażenie bezobjawowo. Podjęcie prawidłowego leczenia umożliwia całkowite wyleczenie listeriozy. Sytuacja staje się niebezpieczna w przypadku inwazyjnej postaci tej choroby. Wówczas nawet 70 procent zakażeń może skończyć się śmiercią (w przypadku zakażeń noworodków jest to nawet 80 procent).
Listerioza – profilaktyka
W niektórych przypadkach listerioza może być bardzo niebezpieczna, dlatego nie powinniśmy jej bagatelizować. Nie jesteśmy w stanie w stu procentach uchronić się przed zachorowaniem, jednak profilaktyka ma tu ogromne znaczenie. Możemy znacząco zmniejszyć prawdopodobieństwo zakażenia dokładnie myjąc ręce przed jedzeniem i po wyjściu z toalety. Nie zapominajmy także o umyciu rąk każdorazowo po kontakcie ze zwierzętami (przechodzą one listeriozę bezobjawowo).
Bardzo ważnym elementem profilaktyki jest przestrzeganie zasad higieny podczas przygotowywania posiłków. Mrożone owoce i warzywa należy ugotować po rozmrożeniu. Nie warto wierzyć producentom, którzy deklarują, że sprzedawane przez nich sałaty i warzywa są myte (dla bezpieczeństwa swojego i naszych bliskich umyjmy je jeszcze raz). Zrezygnujmy ze spożywania surowego mięsa.
Listerioza stanowi duże zagrożenie dla kobiet w ciąży. Z tego względu kobiety spodziewające się dziecka powinny unikać spożywania mięsa na zimno (bakteria wywołująca listeriozę ginie w temperaturze 60 stopni Celsjusza), niepasteryzowanego mleka, surowych ryb i owoców morza. Warto jest również unikać dłuższego przechowywania potraw w lodówce (pamiętajmy, że bakteria Listeria monocytogenes swobodnie namnaża się w niskich temperaturach).
