Legionelloza to stosunkowo niedawno poznana choroba, która stanowi dla człowieka śmiertelne niebezpieczeństwo. W jakich warunkach dochodzi do zachorowania? Czym objawia się ta choroba? W jaki sposób można ją leczyć? Czy istnieją skuteczne sposoby, żeby jej przeciwdziałać?
Czym jest legionelloza?
Legionelloza (legionelozowe zapalenie płuc, LD) to choroba wywoływana przez bakterię o nazwie Legionella. Gram-ujemna pałeczka odpowiedzialna jest także za wywołanie gorączki Pontiac. Legionelloza (nazywana również chorobą legionistów) ma postać ciężkiej gorączki, która w piętnastu – dwudziestu procentach kończy się śmiercią chorego. Legionelloza w większości wypadków występuje w krajach wysokorozwiniętych. Można się nią zarazić w pomieszczeniach klimatyzowanych, pod prysznicem, w jacuzzi, siedliskiem niebezpiecznej bakterii mogą być ponadto nawilżacze powietrza i inhalatory. Leczenie choroby polega na podaniu pacjentowi antybiotyków. Bardzo ważna jest również profilaktyka – namnażaniu bakterii można zapobiegać regularnie czyszcząc instalacje wodociągowe czy klimatyzatory.
Legionella – bakteria, która wywołuje legionellozę
Legionella to bakteria mająca postać gram-ujemnej pałeczki, która posiada zdolność ruchu. Jej wzrost jest możliwy w warunkach, gdzie panuje duża wilgotność i wysokie stężenie dwutlenku węgla.
Bakterie bytują w instalacjach wodociągowych – zwłaszcza w wewnętrznych częściach rur z ciepłą wodą. Jej rozwojowi sprzyja temperatura około czterdziestu stopni, obecność osadów, brak recyrkulacji. Bakterie często można spotkać w długich i rozgałęzionych sieciach wody, które spotykamy w budynkach użyteczności publicznej, takich jak hotele, szpitale, sanatoria. Tam też występuje największe prawdopodobieństwo zarażenia. Jednocześnie należy pamiętać, że bakterie niesione wiatrem mogą powodować zarażenie nawet na odległość jednego kilometra od miejsca, które jest źródłem ich występowania. Pozytywną informacją jest natomiast fakt, że zarażenie się od chorego na legionellozę człowieka jest praktycznie niemożliwe.
Legionella wywołuje chorobę o nazwie legionelloza, a także gorączka pontiac, z czego ta pierwsza jest zdecydowanie bardziej niebezpieczna.
To, że legionella jest niebezpieczną bakterią wywołującą legionellozę odkryto dopiero w 1977 roku, po tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce rok wcześniej. W 1976 roku miała miejsce Konwencja Legionu Amerykańskiego w Filadelfii. Wśród jej uczestników odnotowano wiele przypadków zachorowań na ciężkie zapalenia płuc. Na dwustu chorych zmarło aż trzydzieści cztery osoby. Od tego wydarzenia powstała nazwa bakterii.
Bakteria legionella ginie dopiero w siedemdziesięciu stopniach Celsjusza.
W jaki sposób objawia się legionelloza?
Choroba legionistów początkowo przypomina zwykłe przeziębienie. Chory skarży się na złe samopoczucie, bóle głowy, bóle mięśni, dreszcze, pojawia się wysoka gorączka. Towarzyszą mu objawy ze strony układu oddechowego – suchy kaszel, silne bóle w klatce piersiowej, a nawet krwioplucie. Oprócz tych objawów pojawiają się dolegliwości ze strony układu pokarmowego – szczególnie:
- bóle brzucha,
- biegunka,
- nudności i wymioty.
W tym czasie chory może cierpieć na zaburzenia świadomości, może czuć się zdezorientowany, splątany, otępiały. Często pojawiają się halucynacje, ataki padaczki, czy zapalenie nerwów obwodowych.
Jednocześnie legionelloza może być przyczyną niewydolności nerek, wątroby, a nawet serca. W szczególnie ciężkich przypadkach towarzyszą jej powikłania takie jak niewydolność krążenia, niewydolność układu oddechowego, zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, a także skaza małopłytkowa.
Grupy najbardziej narażone na zachorowania na legionellozę to mężczyźni w wieku od czterdziestu do sześćdziesięciu dziewięciu lat, a także kobiety pomiędzy pięćdziesiątym a sześćdziesiątym dziewiątym rokiem życia. Legionelloza jest również olbrzymim zagrożeniem dla wszystkich, których odporność jest obniżona (do tej grupy zaliczamy między innymi ludzi chorujących na nowotwory, zarażonych HIV, alkoholików, palących papierosy, tych, którzy przebyli antybiotykoterapię).
Objawy gorączki pontiac
Gorączka pontiac jest łagodniejszą chorobą wywoływaną przez tę samą bakterię. Gorączka pontiac w przeciwieństwie do legionellozy nie wywołuje spustoszenia w ludzkim organizmie. Jest jednak sygnałem, że w danym środowisku występuje groźna bakteria. Typowe objawy gorączki pontiac to:
- problemy z oddychaniem,
- wysoka gorączka,
- dreszcze,
- intensywne bóle głowy,
- zaburzenia świadomości,
- kaszel,
- zakażenie płuc.
Warto zdawać sobie sprawę, że od momentu, kiedy bakteria dostanie się do organizmu, do wystąpienia pierwszych objawów może minąć od dwóch do nawet dziesięciu dni. Choroba powinna ustąpić samoistnie po trzech – maksymalnie pięciu dniach.
Legionelloza – diagnoza i leczenie
Zdiagnozowanie legionellozy nie jest proste. Opiera się na wykryciu bakterii Legionella w moczu i wydzielinie z górnych dróg oddechowych. Sygnałem o chorobie jest także obecność we krwi przeciwciał typowych dla tej bakterii (konieczne jest dwukrotne pobranie krwi).
Leczenie legionellozy opiera się na antybiotykoterapii. Antybiotyki podawane w takich przypadkach to azytromycyny, klarytromycyny i ciprofloksacyny. Zazwyczaj podaje się je przez okres przynajmniej trzech tygodni. Bardzo ważne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia. Dzięki niemu znacznie zwiększają się szanse chorych na przeżycie.
Do tej pory nie opracowano szczepionki przeciw legionellozie, jednak obecnie trwają nad nią pracę.
W jaki sposób zapobiegać legionellozie?
Zapobiegać wystąpieniu legionellozy można na wiele sposobów. Kluczem do sukcesu jest stworzenie takich warunków, w których bakterie nie będą mogły się rozmnażać. Niezwykle ważne jest regularne czyszczenie instalacji wodnych. Czyścić powinno się także nawilżacze powietrza. Ważne jest również to, żeby napełniać je przegotowaną wodą. Skuteczną praktyką jest obniżenie wilgotności powietrza i chlorowanie wody.
Jako, że legionelloza bardzo często występuje w postaci epidemii, istotne jest szczególne zachowanie ostrożności w miejscach użyteczności publicznej.
Ilość bakterii jest regulowana przez Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29.03.2007 (Dz.U. 2007 nr 61, poz. 417) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Określa ono wymagania mikrobiologiczne, jakim musi sprostać ciepła woda. Limit w szpitalach to 100 jtk Legionella sp. na 100 ml wody. Jednocześnie niedopuszczalne jest występowanie nawet najmniejszych ilości bakterii w miejscach, gdzie przebywają osoby z obniżoną odpornością.
Co robić, kiedy dojdzie do zakażenia?
W sytuacji, kiedy odnotowuje się zachorowania na legionellozę, niezmiernie ważne jest zmniejszenie do minimum wilgotności powietrza. Wyłączając klimatyzację i nawilżacze powietrza, stworzymy środowisko nieprzychylne bakterii Legionella.
Bakterię można zabić podgrzewając kanalizację o temperatury przynajmniej siedemdziesięciu stopni Celsjusza. Jeżeli jest to niemożliwe, zaleca się dokładne oczyszczanie, a następnie chlorowanie.
