Lawenda jest wiecznie zielonym, pięknie pachnącym krzewem, który posiada wszechstronne właściwości. Wykorzystuje się ją w lecznictwie, kosmetyce, a nawet w kuchni. Czym dokładnie jest lawenda? Jaki wpływ na ludzki organizm ma ta roślina? Co możemy zrobić z lawendą? Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do stosowania tej rośliny?
Co to jest lawenda?
Lawenda to nazwa obejmująca około czterdzieści gatunków roślin zaliczanych do rodziny jasnotowatych. Pochodzi ona z rejonów Morza Śródziemnego. Współcześnie jest uprawiana w wielu rejonach świata (w tym również w Polsce – szczególnie na południu kraju). W naszym kraju najpopularniejsza jest lawenda wąskolistna (nazywana także lawendą lekarską), która jest półkrzewem osiągającym od pięćdziesięciu do dziewięćdziesięciu centymetrów wysokości. Jej liście są wąskolancetowate do równowąskich, całobrzegie z podwiniętymi brzegami. Lawenda lekarska posiada silnie rozgałęziony, wiązkowy korzeń, którego długość może dochodzić nawet do dwóch metrów. Kwiaty mogą przybierać barwę od purpurowo-liliowej po fioletową. Są zebrane w poprzerywany kwiatostan. Okres kwitnienia lawendy rozpoczyna się w czerwcu i trwa do października W krajach śródziemnomorskich lawenda jest rośliną miododajną. Surowcem zielarskim są wysuszone kwiaty, a niekiedy także liście lawendy.
Lawenda – skład
Lawenda, a konkretnie jej kwiaty zawierają wiele składników, które korzystnie wpływają na nasze zdrowie, samopoczucie, a także urodę. W ich składzie można znaleźć nawet dwanaście procent garbników. Są ponadto bogate w fitosterole, kwasy organiczne, antocyjany, triterpeny, kumaryny, sole mineralne, a także olejki eteryczne, które odpowiadają za charakterystyczny, przez większość osób oceniany jako bardzo przyjemny zapach lawendy.
W lawendowym olejku eterycznym znajdują się substancje takie jak:
– cyneol,
– pinen,
– linalol,
– furfurol,
– geraniol,
– borneol,
– cukry,
– garbniki,
– a także związki mineralne.
Pamiętajmy, że proporcje konkretnych składników są uzależnione od tego z jaką odmianą lawendy mamy do czynienia (ważne jest też to gdzie i w jakich warunkach rosła roślina).
Lawenda – wpływ na zdrowie
Lawenda ma wszechstronny, pozytywny wpływ na zdrowie. Napar z kwiatów tej rośliny może pomóc w łagodzeniu dolegliwości trawiennych. Może on przyspieszać wydzielanie soków żołądkowych, poprawiać trawienie i apetyt, zwiększać wydzielanie żółci i soków żołądkowych, przyspieszać ruchy perystaltyczne jelit (z tego względu lawenda będzie odpowiednia dla cierpiących na zespół leniwego jelita). Picie naparów z kwiatów lawendy (innym, ale równie skutecznym rozwiązaniem jest spożywanie surowych liści tej rośliny) zaleca się przy takich problemach jak wzdęcia, zaparcia, kolki, a także niestrawność.
Lawenda jest pełna aromatycznych związków, które oddziałują na ludzki układ nerwowy. Nawet krótki kontakt z nimi łagodzi stres, uspokaja, zmniejsza napięcie nerwowe (roślina ta może być wykorzystywana w profilaktyce nerwicy), a także ułatwia zasypianie (w przypadku bezsenności często stosowanym rozwiązaniem jest wkładania wysuszonych kwiatów lawendy do poduszki lub płóciennego woreczka i trzymanie ich przy łóżku).
Lawendę warto wykorzystać w celu wzmocnienia odporności. Zawarte w roślinie związki charakteryzują się silnymi właściwościami antybakteryjnymi, a także antyseptycznymi. Lawendę w różnych postaciach wykorzystuje się w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych (inhalacje z lawendy świetnie sprawdzą się w przypadku zapalenia zatok, zapalenia gardła, stanów zapalnych migdałków, czy oskrzeli). Będzie ona bardzo pomocna w leczeniu przeziębienia i grypy, a także infekcji pęcherza moczowego (zawarte w lawendzie związki posiadają właściwości przeciwzapalne i moczopędne, dlatego mogą znacząco przyspieszyć proces leczenia).
Bardzo dobre efekty przynosi stosowanie lawendy w leczeniu niektórych schorzeń skóry. Jako, że posiada ona działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i antyseptyczne będzie pomocna w przypadku takich problemów jak trądzik, czy grzybica skóry. Lawenda przyspiesza gojenie się ran, przez co sprawdzi się do pielęgnacji skóry bardzo wrażliwej i podrażnionej. Warto wykorzystać ją do łagodzenia dolegliwości spowodowanych ukąszeniami owadów.
Jak zrobić nalewkę lawendową?
Nalewka z lawendy nie jest zbyt popularna w Polsce, jednak warto ją wypróbować, gdyż pomaga w leczeniu wielu dolegliwości. Przy dolegliwościach trawiennych, czy bólach głowy może ona zastąpić konwencjonalne lekarstwa.
Do przygotowania nalewki będziemy potrzebować:
– dziesięciu łyżek suszonych kwiatów lawendy,
– pół kilograma miodu,
– jednego litra wódki,
– kilku cytryn,
– jednej pomarańczy,
– przypraw do smaku (sprawdzą się na przykład goździki).
Wszystkie owoce dokładnie myjemy, kroimy i wrzucamy do dużego słoja (można lekko odcisnąć z nich sok). Dodajemy suszoną lawendę i przyprawy, po czym zalewamy całość alkoholem. Słoik szczelnie zamykamy i odkładamy na około czternaście dni w ciemne miejsce. Po upływie tego czasu dodajemy miód. Nalewkę z lawendy można pić już po miesiącu leżakowania, jednak najlepiej, kiedy damy jej kilka miesięcy, a nawet rok.
Olej z lawendy
Olejek lawendowy jest jednym z bardziej popularnych olejków eterycznych. Do jego produkcji używa się różnych odmian lawendy, jednak najczęściej do tego celu wykorzystywana jest lawenda wąskolistna. Jest on wykorzystywany w aromaterapii, należy również do nielicznych olejków eterycznych, które mogą być aplikowane bezpośrednio na skórę (działa przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, co więcej jest w stanie odstraszać niektóre gatunki insektów). Olejku lawendowego można użyć do kominka aromaterapeutycznego (wdychanie lawendowych oparów uspokaja, pomaga łagodzić stres), inhalacji, czy masażu.
Jeżeli chcemy mieć pewność, że nasz olejek lawendowy charakteryzuje się najwyższą jakością – przygotujmy go sami. Do tego celu będziemy potrzebować:
– świeżych lub suszonych kwiatów lawendy,
– a także oleju migdałowego.
Kwiaty lawendy przekładamy do słoika, a następnie zalewamy je podgrzanym olejem migdałowym. Słoik szczelnie zamykamy i odstawiamy w zacienione miejsce na około miesiąc. Po tym czasie odcedzamy kwiaty.
Zastosowanie lawendy w kuchni
Lawendę często wykorzystuje się w kuchni. Jest ona elementem dekoracyjnym potraw, może też wzbogacić ich smak. Lawendę można dodawać do koktajli, herbaty i innych napojów. Będzie ona ciekawym uzupełnieniem sałatek, a także niektórych dań mięsnych. Do celów kulinarnych sprawdzi się zarówno świeża, jak i suszona lawenda (można użyć i kwiatów i liści). Jeżeli mamy taką możliwość wybierajmy rośliny pochodzące z własnych upraw (są zdecydowanie najbardziej bezpieczne).
Lawenda na odchudzanie
Lawenda może być bardzo pomocna podczas kuracji odchudzającej. Nie wpływa ona bezpośrednio na spalanie tłuszczu, jednak posiada pozytywny wpływ na układ trawienny. Większość osób odchudzających się doświadcza różnego rodzaju dolegliwości trawiennych. Dzięki spożywaniu lawendy, a także piciu naparów z tej rośliny można się ich szybko pozbyć.
Trudny do przecenienia jest wpływ lawendy na nasz układ nerwowy. Znaczna część osób, która bezskutecznie próbuje schudnąć ma nawyk objadania się pod wpływem stresu. Dzięki lawendzie można szybko uspokoić się i wyciszyć, co sprawia, że sięganie po wysokokaloryczne przekąski nie jest konieczne. Lawenda ułatwia zasypianie. Mogłoby się wydawać, że nie jest to związane z odchudzaniem, jednak powinniśmy mieć świadomość, że niedobór snu doprowadza do zaburzeń hormonalnych, które praktycznie uniemożliwiają nam chudnięcie.
Przeciwwskazania do stosowania lawendy
Przeciwwskazań do stosowania lawendy nie ma wiele. Pamiętajmy jednak, że u niektórych roślina ta może wywoływać alergie, a także podrażnienia. Nie zaleca się stosowania lawendy u kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią, a także małych dzieci. Należy również zdawać sobie sprawę, że olejek lawendowy w zbyt dużych ilościach może mieć działanie neurotoksyczne.
Przeciwwskazaniami do stosowania lawendy są również ostre zapalenia żołądka, jelit i wyrostka robaczkowego, czynna choroba wrzodowej, krwawienia z przewodu pokarmowego, czy też poważniejsze schorzenia wątroby i nerek.
Lawenda w kosmetyce
Lawenda jest na szeroką skalę stosowana w kosmetyce. Ekstrakty z kwiatów tej rośliny są składnikiem wielu kosmetyków. Na bazie świeżych lub suszonych kwiatów tej rośliny można przygotować tonik, który będzie działał przeciwtrądzikowo, a także opóźniał procesy starzenia się skóry (ze względu na wysoką zawartość witaminy C i antyoksydantów). Olejek lawendowy zmniejsza przetłuszczanie się skóry, pomaga także zredukować widoczność porów.
Kosmetyki z dodatkiem lawendy idealnie sprawdzą się do pielęgnacji skóry problematycznej – podrażnionej, przesuszonej, dotkniętej takimi problemami jak łuszczyca.
Olejku lawendowego warto jest dodawać do oliwek (choć jest on delikatny, nie stosujmy go bezpośrednio na skórę zbyt często) lub balsamów – będzie miał wówczas działanie ujędrniające i antycellulitowe. Jako, że lawenda redukuje potliwość skóry, warto jest jej dodawać do kremów do stóp.
Lawenda znakomicie sprawdzi się też do pielęgnacji włosów. Lawendowy olejek pobudza krążenie krwi, przez co zmniejsza wypadanie włosów. Pomaga również przy takich problemach jak nadmierne przetłuszczanie się włosów, czy łupież. Do uzyskania zadowalających efektów wystarczą niewielkie ilości oleju z lawendy.
Uprawa lawendy
Lawenda jest rośliną, którą bardzo chętnie uprawia się w Polsce. Popularność lawendy wynika przede wszystkim z długiego okresu kwitnienia. Rozpoczyna się on w czerwcu i trwa aż do października. Choć lawenda pochodzi z krajów śródziemnomorskich, istnieje wiele odmian, które świetnie przystosowują się do klimatu umiarkowanego.
Dla lawendy dobrze jest wybrać stanowisko nasłonecznione. Idealna gleba pod uprawę tej rośliny jest piaszczysto-gliniasta (powinna mieć tendencję do wysychania). Jej pH powinno wynosić około 7.
Lawenda nadaje się do uprawy w ogrodzie, ale również doniczkach i skrzynkach balkonowych.
Roślinę tą można wysiewać z nasion, jednak większość ogrodników decyduje się na zakup gotowych sadzonek. Podczas sadzenia trzeba pamiętać o nawet 90 – centymetrowym odstępie pomiędzy roślinami (będą się one intensywnie rozrastać). Świeżo posadzoną lawendę trzeba bardzo intensywnie podlewać (później można znacznie zredukować nawadnianie, gdyż rośliny te nie przepadają za wilgocią).
Lawendy nie powinno się nawozić (spowoduje to rozrost krzewów, przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości kwiatów, a na czym w przypadku tej rośliny nam nie zależy).
Krzewy lawendy wymagają przycinania – trzeba przycinać łodygi i kwiecie (w żadnym wypadku nie powinno się ich ciąć na wysokości zdrewnienia łodyg, gdyż z takich roślin już nic nie wyrośnie).
Czy wiesz, że:
– W starożytnym Egipcie kwiaty lawendy wykorzystywane były do mumifikowania zwłok.
– Lawenda swoim zapachem odstrasza mole odzieżowe. Z tego względu woreczki z wysuszonymi kwiatami umieszcza się w szafach.
– Suszone kwiaty lawendy mogą posłużyć do aromatyzowania cukru.
– Miód lawendowy cieszy się ogromną popularnością w krajach śródziemnomorskich.
– Nazwa lawenda pochodzi od łacińskiego słowa 'lavare’, co oznacza 'kąpać się’ (w starożytności popularnym zwyczajem było stosowanie kwiatów lawendy do aromatyzowania kąpieli).
– W grobowcu Tutenchamona, który otwarto po trzech tysiącach lat znaleziono kwiaty lawendy – nie straciły one całego zapachu.
– Podobno królowa Elżbieta I (żyjąca w latach 1533 – 1603) bardzo ceniła sobie syrop z lawendy. Lubiła również ciasteczka z dodatkiem kwiatów tej rośliny.
