Ajurweda to starożytny system filozoficzno-medyczny, który powstał w Indiach. Sposób odżywiania, który zaleca ajurweda nie jest taki sam dla każdego. Zależy on przede wszystkim od naszego typu konstytucyjnego. Stosowanie się do zasad ajurwedy ma zapewniać dobrą kondycję fizyczną i psychiczną, a także zdolność do życia w równowadze z otaczającym nas światem. Jakie typy konstytucyjne wyróżnia ajurweda? Jak powinny odżywiać się osoby należące do poszczególnych typów?
Co to jest ajurweda?
Ajurweda jest to system medycyny indyjskiej, który rozwinął się już w czasach starożytnych. Charakterystycznym jest, że ajurweda nie zajmuje się jedynie zdrowiem fizycznym, ale również psychicznym i duchowym. W ramach ajurwedy możemy wyróżnić osiem specjalizacji: chirurgię ogólną, choroby wewnętrzne, toksykologii, pediatrię, leczenie chorób głowy i szyi, naukę o afrodyzjakach, psychiatrię, a także naukę o odmładzaniu. Zgodnie z koncepcją ajurwedy wszystko, co nas otacza składa się z pięciu żywiołów: ziemi, ognia, wody, eteru i powietrza. Każda żyjąca istota posiada jeszcze pranę, czyli energię życiową, która jest odpowiedzialna za zdrowie duchowe, fizyczne, umysłowe, a także siłę. Ciało człowieka zbudowane jest z pięciu żywiołów. Ajurweda wyodrębnia również trzy dosze, czyli typy energetyczne. Pierwszy z nich to vata (zaliczamy do niej takie żywioły jak wiatr i eter), drugi to pitta, czyli ogień, a trzeci określany jest jako kapha (czyli ziemia i woda). W każdym człowieku występują te trzy dosze, przy czym występują one w różnych proporcjach. Zazwyczaj jest tak, że jedna z nich przeważa. W ajurwedzie występuje także koncepcja agni, czyli ognia trawiennego, którego zadaniem jest trawienie, a także sprawianie, żeby składniki odżywcze docierały do tkanek ludzkiego organizmu.
Vata – czym się charakteryzuje
Vata składa się z powietrza i eteru. Są one związane z układem nerwowym, oddechowym, narządami zmysłów, ruchem powiek i serca, przemieszczaniem się energii witalnej. Cechy, które dobrze opisują typ vata to zwiewność, lekkość, ruchliwość, suchość, zmienność, szorstkość, zimno.
Ludzie, u których przeważa typ vata są zazwyczaj szczupłe, drobne, mają wąskie ramiona i biodra. Pod ich skórą wyraźnie zaznaczone są żyły i ścięgna. Skóra osób z przewagą typu vata ma skłonności do przesuszania się, słabo tolerują one zimno i wiatr. Typ vata ma tendencje do zaparć. Chętnie wybierają dania gorące.
Jeżeli chodzi o cechy charakteru ludzi zaliczanych do typu vata, można powiedzieć, że są oni raczej chwiejni emocjonalnie, nerwowi, gwałtowni, działają szybko. Są oni dość elastyczni, szybko nawiązują znajomości, łatwo przystosowują się do warunków zewnętrznych. Cechuje ich kreatywność, zmysł twórczy, bogata wyobraźnia. Ich problemem jest między innymi to, że często cierpią z powodu bezsenności. Vata dość szybko się uczą, jednak niekiedy mają kłopoty z pamięcią.
Jakie cechy posiada typ kapha?
Kapha składa się z ziemi i wody. Cechy, które dobrze ja określają to płodność, odporność, siła fizyczna. Ziemia i woda zapewniają dobre nawilżenie skóry, sprawne stawy, szybkie gojenie się ran, elastyczność błon śluzowych. Jest ona stabilna, spójna, zrównoważona. Charakteryzuje się gładkością, kleistością, zimnem, powolnością, słodkością, ciężkością, powolnością, stałością, miękkością.
Ludzie, u których ta dosza przeważa są często ciemnowłosi, mają mocną budowę ciała, są silni i wytrzymali. Mają oni powolne trawienie, co skutkuje skłonnościami do tycia. Zazwyczaj mają dobrą pamięć, nie tracą panowania nad sobą, cieszą się dobrym, spokojnym snem. Ich skóra może mieć tendencję do przetłuszczania się.
Jeżeli chodzi o cechy charakteru tych osób – uchodzą one za godne zaufania, spokojne, zrównoważone, wierne, nie lubią zmian, dobrze czują się w jednym miejscu, bardzo ważne są dla nich trwałe relacje rodzinne. Ich problemem jest między innymi to, że mają skłonność do wpadania w depresję i odrętwienie.
Czym charakteryzuje się Pitta?
Pitta złożona jest z ognia i wody. Te dwa żywioły odpowiedzialne są za trawienie i przemianę materii, wytwarzanie płynów fizjologicznych, krążenie krwi, utrzymywanie stałej temperatury ciała. Można je opisać takimi przymiotnikami jak oleistość, ostrość, wilgotność, gorąco. Osoby, u których przeważa dosza pitta są szczupli, a jednak charakteryzują się silną budową ciała. W wielu wypadkach są to osoby aktywnie uprawiające sport. Ich włosy są rude, skóra często jest pokryta piegami, normalna, nie ma skłonności do przesuszania, czy też do przetłuszczania.
Cechuje och dobry apetyt, a także szybkie trawienie. Chętnie wybierają zimne pokarmy i napoje. Bardzo źle tolerują gorąco. Mają przeciętne tempo uczenia się i przeciętną pamięć.
Jeżeli chodzi o cechy charakteru ludzi z przewagą doszy pitta, należy wymienić systematyczność, pracowitość, silną motywację, niezależność, dociekliwość, zdecydowanie. Ich problemem jest natomiast to, że szybko się denerwują i wpadają w złość, brakuje im cierpliwości, mają skłonności do krytykowania – zarówno siebie, jak i całego otoczenia. Mają również skłonności do perfekcjonizmu.
Odżywianie a typ konstytucyjny
Przedstawiciele poszczególnych dosz różnią się pomiędzy sobą bardzo, dlatego ajurweda proponuje im zupełnie inne sposoby odżywiania. Jedzenie zgodnie z zaleceniami kuchni ajurwedyjskiej pozwala cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem. Niedostosowana do naszych potrzeb dieta sprawia, że czujemy się źle i zaczynamy chorować.
Jak powinna odżywiać się kapha?
Osoby zaliczane do typu kapha powinny postawić na smaki cierpki, gorzki i ostry. Ich przemiana materii jest powolna, mają one także skłonności do tycia, co sprawia, że muszą ograniczać dzienne spożycie kalorii. Od czasu do czasu rekomenduje się im posty, które wpłyną pozytywnie zarówno na zdrowie, jak i samopoczucie.
Zgodnie z zaleceniami ajurwedy kapha może jeść małe śniadania, ewentualnie całkowicie z nich zrezygnować.
Idealną propozycją obiadową są gotowane na parze (lub w małej ilości wody) warzywa. Ważne, żeby dodać do nich przyprawy, które mają właściwości pobudzające trawienie. Dobrym wyborem są imbir, chili, a także pieprz. Jeżeli chodzi o węglowodany – wybieramy tylko i wyłącznie węglowodany złożone. Odpowiednie będą różnego rodzaju kasze, brązowy ryż, amarantus, kukurydza, otręby, makaron gryczany lub razowy. Do menu warto jest włączyć także warzywa strączkowe – szczególnie fasole. Nie jest natomiast zalecane spożywanie nabiału.
Kolacja (podobnie jak pozostałe posiłki) powinna być lekka i nie obciążać układu trawiennego przed snem. Nie należy jeść jej zbyt późno, gdyż organizm nie będzie miał wystarczająco dużo czasu na jej strawienie. Zgodnie z zaleceniami ajurwedy dobrą propozycją na kolację będzie zupa jarzynowa z dodatkiem pełnoziarnistego pieczywa.
Dieta dla osoby zaliczającej się do typu kapha powinna zawierać minimalne ilości tłuszczu. Należy unikać nabiału (dopuszczalne jest jedynie kozie mleko), zbyt dużych ilości pieczywa, wszelkiego rodzaju słodyczy, a także zimnych napojów, które wychładzają organizm.
Produkty spożywcze, które będą sprzyjały zachowaniu zdrowia i dobrego samopoczucia powinny być suche, lekkie i ciepłe.
Ajurweda zaleca w tym przypadku ograniczenia jeżeli chodzi o ilości wypijanych płynów, a także spożywanej soli.
Vata – zalecenia żywieniowe
Ważną zasadą żywieniową, której powinny trzymać się osoby z przewagą doszy vata jest spożywanie regularnych posiłków, a także pilnowanie, żeby przerwy pomiędzy nimi nie trwały zbyt długo. Większość spożywanych potraw powinna być ciepła, oleista, dość ciężka. W potrawach muszą dominować smaki – słodki, kwaśny i słony. Dania powinny rozgrzewać organizm, dlatego dodajemy do nich rozgrzewających przypraw.
Dobrym wyborem na obiad będą zboża – ryż, kasze z dodatkiem warzyw, a także zawiesistymi sosami. Znakomitym wyborem będą także zupy i dania jednogarnkowe.
Jeżeli osoby, u których przeważa typ vata mają ochotę na owoce, powinny wybierać te słodkie, dojrzałe i soczyste. Owoców nie powinno się łączyć z innymi potrawami. Dobrze jest spożywać je pomiędzy posiłkami lub rano przed śniadaniem – są trawione niemal natychmiast.
W kuchni dobrze jest wykorzystywać jaja (mogą być gotowane na miękko, można przyrządzać z nich omlety, czy też jajecznicę). Jeżeli chodzi o tłuszcze – dobrym wyborem jest masło klarowane, a także olej sezamowy.
Produkty, które mogą zaszkodzić to mrożonki, słodycze, owoce suszone, produkty surowe. Niewskazane są produkty charakteryzujące się działaniem gazotwórczym – zaliczamy do nich przede wszystkim warzywa kapustowate, a także warzywa strączkowe (wyjątek może stanowić czarna soczewica lub fasolka mung – z ich spożyciem również nie należy przesadzać).
Osoby, u których obserwuje się przewagę doszy vata powinny unikać wszelkiego rodzaju głodówek. Nie są dla nich wskazane nawet posty lecznicze.
Co powinna jeść pitta?
Pitta powinna postawić na spożywanie potraw o smakach gorzkim, słodkim i cierpkim. Bardzo istotne jest w jej przypadku ograniczenie spożywanych kalorii. Umiar w tej kwestii na pewno pozytywnie wpłynie na jej zdrowie i samopoczucie.
Niewskazane jest spożywanie produktów typu fast food, ostrych przypraw, produktów smażonych, alkoholu, czy soli.
Zaleca się, żeby posiłki miały właściwości chłodzące – w tym przypadku nie można dopuścić do przegrzania organizmu. Warto postawić na świeże warzywa i owoce.
Pitta dobrze toleruje mleko, a także jego przetwory – na przykład twarogi. Ważne jest jednak, żeby spożywane produkty nie zawierały zbyt wiele tłuszczu.
Podstawą diety powinny być produkty zbożowe. Warto jest sięgać po produkty roślinne zawierające duże ilości białka. Warzywa strączkowe mogą być spożywane nawet pięć razy w tygodniu. Pitta musi natomiast unikać czosnku.
Jeżeli chodzi o warzywa, dobrze jest wybierać takie, które charakteryzują się gorzkim smakiem – kapusta, jarmuż, rzeżucha, rzepa, pietruszka.
Przyprawy wykorzystywane w kuchni mają mieć łagodny smak – sprawdzi się szczególnie natka pietruszki, koperek, kminek, kolendra, czy mięta.
Tłuszcze zalecane osobie z przewagą typu pitta to olej słonecznikowy, masło, masło klarowane.
