Koperek, czyli koper ogrodowy często gości na polskich stołach. Jest on popularną rośliną przyprawową, która nie dość, że nadaje potrawom unikalnego smaku, to jeszcze pozytywnie oddziałuje na zdrowie. Jakie wartości odżywcze posiada koperek? W jaki sposób roślina ta może nam pomóc? Jak wygląda jej uprawa?
Czym jest koperek?
Koperek (koper ogrodowy) jest to roślina jednoroczna, którą zaliczamy do rodziny selerowatych. Wywodzi się on najprawdopodobniej z południowo-zachodniej Azji, a w Europie uprawia się go od czasów starożytności. Koper ogrodowy posiada bardzo aromatyczną sino-zieloną, rozgałęzioną łodygę, która może osiągnąć nawet to 120 centymetrów wysokości. Liście są 3 lub 4-krotnie pierzaste o nitkowatych odcinkach. Żółte kwiaty koperku zebrane są w wieloszypułkowe baldachy złożone. Owocem jest spłaszczona rozłupina, w której znajdują się niewielkie rozłupki o soczewkowatym kształcie. Surowcem zielarskim jest cały koper ogrodowy (a w szczególności jego liście i nasiona). W kuchni wykorzystuje się młode pędy, czyli tak zwany koperek. Roślina posiada wiele cennych wartości odżywczych. Współcześnie uprawia się ją na całym świecie.
Koperek – wartości odżywcze
Koperek jest rośliną szczególnie bogatą w związki odżywcze. Znajdziemy w nim bardzo duże ilości witaminy C, witaminę H, witaminy z grupy B, a także witaminy A, E i D. Zielony kolor kopru włoskiego wynika z zawartości w nim chlorofilu. Roślina zawiera takie minerały jak między innymi wapń, mangan, fosfor, czy żelazo.
Charakterystyczny, intensywny zapach kopru jest wynikiem obecności w nim dużych ilości olejków eterycznych (w składzie olejku eterycznego znajduje się między innymi limonen, kawon, czy felandren). Koperek dostarcza nam flawonoidów i kumaryn.
Koperek – wpływ na zdrowie
Koperek ma korzystny wpływ na nasze zdrowie. Jego stosowanie zaleca się przede wszystkim przy dolegliwościach układu trawiennego, gdyż obecne w nim olejki eteryczne pobudzają wytwarzanie żółci i soków trawiennych. Co więcej pobudzają one perystaltykę jelit, co sprawia, że roślina ta może pomóc w łagodzeniu wzdęć.
Większość z nas wie o pozytywnym wpływie koperku na funkcjonowanie układu trawiennego, jednak mało kto zdaje sobie sprawę, że ma on również działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wyciągi z tej rośliny pomagają leczyć dolegliwości towarzyszące reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Koperek pomaga też przy bólach menstruacyjnych i bólach brzucha.
W świeżym koperku znajdziemy ogromne ilości przeciwutleniaczy. Związki te sprawiają, że roślina ta charakteryzuje się działaniem antyoksydacyjnym. Regularnie spożywany koperek może chronić przed chorobami nowotworowymi, a także opóźniać procesy starzenia się organizmu.
Warto włączyć koper ogrodowy do codziennego menu także ze względu na jego działanie antybakteryjne. Roślina ta może hamować rozwój takich bakterii jak: Listeria monocytogenes, E.coli, Yersinia enterocolitis, Salmonella typhi, Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Bacillus cereus (laseczka woskowa), czy Enterofaecalis (paciorkowiec kałowy).
O koperku powinny pamiętać także osoby zmagające się z chorobami układu krążenia lub nimi zagrożone. Udowodniono bowiem, że częste jego spożywanie obniża poziom złego cholesterolu (frakcja LDL) i trójglicerydów we krwi.
Dzięki zawartości chlorofilu koper ogrodowy pomaga oczyszczać organizm z toksyn. Magnez i witaminy z grupy B sprawiają, że roślina ta korzystnie wpływa na kondycję układu nerwowego. Koperek może łagodzić stres, ułatwiać zasypianie, a także poprawiać pamięć i koncentrację.
Za sprawą wysokiego stężenia witaminy C koperek przyspiesza gojenie się ran, a także wspiera pracę układu immunologicznego (między innymi skraca czas trwania infekcji).
Koperek – przeciwwskazania
Nie ma wielu przeciwwskazań do spożywania koperku. Jest to roślina bezpieczna dla większości osób. W skrajnych wypadkach zdarza się, że powoduje on reakcje alergiczne. Alergia na koperek może się objawiać swędzeniem jamy ustnej, biegunką, wymiotami, obrzękami języka i gardła.
Koper ogrodowy na odchudzanie
Koper ogrodowy nie jest magicznym środkiem na odchudzanie. Jednak osoby na diecie redukcyjnej mogą (a niekiedy nawet powinny) włączyć go do swojego menu. Koperek można spożywać bez obaw, gdyż jest on niskokaloryczny – w 100 g świeżych liści znajduje się około 40 kcal.
Jako, że koper ogrodowy ma korzystny wpływ na pracę układu nerwowego, może pomóc także w odchudzaniu. Powinny po niego sięgać szczególnie osoby mające skłonność do niekontrolowanego objadania się pod wpływem stresu.
Wielu ludzi w pierwszej fazie odchudzania doświadcza problemów trawiennych. Dodawanie koperku do potraw może w znaczącym stopniu je złagodzić. Co więcej roślina ta skutecznie oczyszcza organizm z toksyn. W wielu wypadkach odchudzanie jest utrudnione (a czasem wręcz niemożliwe) z powodu nadmiernego nagromadzenia toksycznych substancji w organizmie.
Zastosowanie kopru ogrodowego w kuchni
W kuchni wykorzystuje się przede wszystkim liście kopru włoskiego. Są one niezwykle aromatyczne i znakomicie komponują się z ziemniakami. Dodaje się je do wielu zup (trudno wyobrazić sobie zupę ogórkową bez koperku), sosów. Koperek jest idealnym uzupełnieniem sałatek, dań z ryb i mięsa. Można dodawać go to twarogów, kefirów, czy potraw z jaj. Korzenie i kwiatostany kopru ogrodowego wykorzystywane są w procesie kiszenia ogórków.
Stosując koperek w kuchni pamiętajmy, że nie powinno się poddawać go obróbce termicznej, gdyż w wysokich temperaturach traci on swój aromat i prozdrowotne właściwości. Jeżeli używamy go do przyprawiania zupy – pamiętajmy, że trzeba go dodać na samym końcu.
Jak zrobić nalewkę z kopru ogrodowego?
Nalewka z kopru ogrodowego posiada działanie lecznicze. Wykorzystuje się ją przede wszystkim w celu łagodzenia kolek i skurczów w układzie pokarmowym. Ma także delikatne działanie uspokajające, korzystne wpływa na pracę żołądka. Dodatkowo obniża ciśnienie tętnicze. Do przygotowania nalewki potrzebujemy:
– około 50 g suszonych nasion kopru ogrodowego,
– 50 ml spirytusu,
– litr białego wytrawnego wina.
Nasiona przekładamy do wyparzonego słoja, a następnie zalewamy je spirytusem i winem. Naczynie szczelnie zakręcamy i odstawiamy w ciepłe miejsce na około dwa tygodnie (przez ten czas warto nim kilka razy wstrząsnąć). Po upływie czternastu dni nalewkę odcedzamy i przelewamy do mniejszych butelek (najlepiej wykonanych z ciemnego szkła).
Zaleca się, żeby spożywać dwie łyżki stołowe nalewki trzy razy dziennie (po posiłkach).
W żadnym wypadku nie stosujemy kuracji nalewką z kopru jeżeli danego dnia będziemy jeszcze prowadzić samochód.
Zastosowanie koperku w kosmetyce
Koperek znajduje zastosowanie również w kosmetyce. Do celów kosmetycznych wykorzystuje się przede wszystkim olejek koperkowy. Jako, że odświeża on oddech, dodaje się go do past do zębów, płukanek do ust. Znajdziemy go również w kosmetykach do przetłuszczającej się skóry i włosów (zmniejsza wydzielanie sebum). Olejek koperkowy jest składnikiem niektórych mydeł, perfum, czy wód zapachowych.
Koper ogrodowy może być wykorzystywany do produkcji kosmetyków przeznaczonych do cery problematycznej (na przykład trądzikowej), gdyż działa antyseptycznie i przeciwzapalnie.
Uprawa kopru ogrodowego
Koper ogrodowy należy do roślin, które dość często spotykamy w ogrodach warzywnych. Jako, że jest on nie tylko przydatny w kuchni, ale również zdrowy, warto zainteresować się jego uprawą. Może on rosnąć nie tylko w ogrodzie, ale również na balkonie, czy w donicy na parapecie.
Koperek lubi stanowiska słoneczne (rośnie najlepiej, kiedy temperatura przekracza 20 stopni Celsjusza) i osłonięte od wiatru. Gleba pod uprawę kopru powinna być żyzna (idealne pH waha się pomiędzy 5.5 a 6.5). Jeżeli sadzimy koper ogrodowy w ogrodzie, najlepszym miejscem dla niego będzie takie, na którym w poprzednim sezonie rosły rośliny motylkowe (ale już nie selerowate). Musi być ona spulchniona i odchwaszczona.
Wysiew nasion można zaplanować na okres od marca do lipca. Nasiona kopru sadzi się w płytkich rowkach (powinniśmy zachować pomiędzy nimi odstęp około 20 centymetrów).
Koper ogrodowy należy obficie podlewać (jednocześnie gleba nie może być zbyt wilgotna). Zaleca się także stosowanie nawozów organicznych.
Zanim zdecydujemy się na posadzenie koperku, powinniśmy zapoznać się z poszczególnymi jego odmianami i wybrać tę, która będzie dla nas najbardziej odpowiednia.
Choć koper ogrodowy jest rzadko atakowany przez szkodniki i choroby, warto mieć świadomość, że w pewnych sytuacjach może być zakażony przez mączniaka rzekomego, mączniaka prawdziwego, czy szarą pleśń.
Niekiedy zdarza się, że koperek jest atakowany przez mszyce. Jeżeli chcemy uniknąć takiej sytuacji – posadźmy go w towarzystwie cebuli, mięty, lawendy, czy czosnku (rośliny te odstraszają mszyce).
Odmiany wczesne to na przykład:
– Turkus,
– czy Lukullus.
Odmiany średniowczesne:
– Amant,
– Szmaragd,
– Ambrozja.
Czy wiesz, że:
– Koper ogrodowy przez długi czas uchodził za roślinę czarodziejską. Panowało powszechne przekonanie, że może on chronić przed koszmarami sennymi i piorunami. Z tego względu wiązanki koperku można było spotkać w wielu domach.
– Wzmianki o koperku pojawiły się już w Biblii (niektórzy Żydzi mieli płacić nim dziesięcinę).
– Koperek był dobrze znany starożytnym Babilończykom, Grekom, Egipcjanom i Rzymianom.
– Liście koperku miały ponoć dodawać odwagi, dlatego dodawano je do posiłku gladiatorów.
– Inne nazwy kopru ogrodowego to: koper ogrodowy zwykły, koper swojski, koper wonny, kajzer, koper, koperek wonny, kopr, kopr pospolity, kopr swojski, krop, kopr polski.
– Rzymianie wykorzystywali olejek koperkowy do namaszczania ciała.
– Ogrodnicy chętnie sadzą koper ogrodowy w towarzystwie fasoli, gdyż chroni on ją przed uszkodzeniami zmieników. Co więcej bardzo korzystnie wpływa on na plonowanie kapusty, brokułów i marchewki.
– Kwitnący koper ogrodowy wykorzystywany jest niekiedy to tworzenia bukietów, czy stroików.
– Owoce kopru ogrodowego są składnikiem niektórych likierów i nalewek.
– Suszone owoce kopru ogrodowego były kiedyś traktowane jako namiastka kawy.
