Kolagenoza – charakterystyka, przyczyny, objawy, dieta

0

Kolagenozy to choroby tkanki łącznej, które wymagają niezwłocznego podjęcia leczenia. Oprócz leczenia farmakologicznego pomocna może okazać się odpowiednia dieta i zmiana stylu życia. Czym dokładnie są kolagenozy? Jakie są przyczyny i objawy tych chorób? Jak wygląda proces leczenia?

Co to jest kolagenoza?

Mianem kolegenozy określamy grupę chorób układowych tkanki łącznej. Jako, że tkanka łączna występuje w wielu narządach, niemal każdy z nich może zostać zaatakowany przez kolagenozę. Choroby te mają podłoże autoimmunologiczne, co oznacza, że układ immunologiczny (z przyczyn, których nie potrafimy jednoznacznie wyjaśnić – organizm przestaje rozpoznawać swoje komórki) atakuje komórki własnego organizmu. Objawy są uzależnione od tego z jakim rodzajem kolagenozy mamy do czynienia. W przypadku zdiagnozowania kolagenozy stosuje się leczenie objawowe (jak do tej pory medycyna nie jest w stanie raz na zawsze wyleczyć tego typu chorób). Zauważono również, że pomocne w leczeniu są zdrowy styl życia i odpowiednia dieta. Najczęściej występujące kolagenozy to reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, twardzina układowa, rumień guzowaty, choroba Stilla, zespół Sjögrena, zespół antyfosfolipidowy.

Choroba Stilla

Choroba Stilla to inaczej młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Cierpią na nią przede wszystkim osoby młode – pomiędzy szesnastym a trzydziestym piątym rokiem życia. Przyczyny tej choroby nie zostały poznane. Lekarze przypuszczają, że mogą wywoływać ją niektóre wirusy (na przykład wirus różyczki czy świnki). Choroba Stilla może mieć charakter przewlekły (dotyczy to sytuacji, kiedy objawy utrzymują się dłużej niż dwanaście miesięcy) lub nawracający. Jest ona bardzo niebezpieczna, gdyż podczas jej trwania dochodzi do uszkodzenia stawów. Zdiagnozowanie tego schorzenia zazwyczaj nie jest proste. Objawy są bowiem mało charakterystyczne – zaliczamy do nich stan zapalny stawów, bóle stawów i mięśni, wysypkę, świąd skóry, podwyższoną temperaturę ciała, wysoki poziom leukocytów, bóle gardła, powiększone węzły chłonne. U części osób można zaobserwować wypadanie włosów, pogorszenie słuchu i wzroku, a nawet problemy z funkcjonowaniem układu krążenia i układu oddechowego.

Leczenie polega zazwyczaj na podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a w trudnych przypadkach także glikokortykosteroidów. W przypadku, gdy choroba Stilla ma charakter przewlekły, stosuje się metotreksat. Konieczne jest również poddanie chorego rehabilitacji.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Reumatoidalne zapalenie stawów (gościec) to choroba przewlekła, która atakuje stawy (ale także i niektóre narządy). Jej przyczyny nie są znane. RZS charakteryzuje się stanem zapalnym, który rozwija się wewnątrz stawu (nie wiemy jednak, co wywołuje stan zapalny). Przypuszcza się, że jedną z przyczyn tej choroby mogą być czynniki genetyczne (jeżeli ktoś w naszej rodzinie cierpiał na reumatoidalne zapalenie stawów, istnieje duże prawdopodobieństwo, że i my zachorujemy). Inna teoria zakłada, że choroba jest wynikiem defektu układu immunologicznego (rozpoznaje on własne komórki jako obce i rozpoczyna ich niszczenie). Badania pokazują, że na reumatoidalne zapalenie stawów zdecydowanie częściej niż mężczyźni (nawet trzy razy częściej; chorują zazwyczaj kobiety pomiędzy trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia) cierpią kobiety. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że do jej aktywowania przyczynia się silny stres, czy palenie papierosów. U części osób stan zapalny w stawach może pojawić się w efekcie choroby zakaźnej.

Typowe objawy RZS to obrzęk, silny ból i sztywność, a także ograniczenie ruchomości stawów. Z czasem może pojawić się również deformacja stawów. Inne objawy, które towarzyszą stanom zapalnym stawów to podwyższona temperatura, zmęczenie, brak apetytu, zmniejszenie masy ciała.

Obecnie nie znamy sposobu na pełne wyleczenie reumatoidalnego zapalenia stawów. Chorym podaje się często metotreksat, leflunomid, sulfasalazynę, sole złota, chlorochinę. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych wykorzystuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Współcześnie coraz większą popularnością cieszą się takie preparaty jak: adalimumab, etanercept, infliksymab, certolizumab, golimumab, abatacept, tocilizumab, rytuksymab. Zazwyczaj konieczne jest poddanie chorego rehabilitacji. W trudnych przypadkach stosuje się leczenie operacyjne.

Rumień guzowaty

Rumień guzowaty to kolagenoza, która objawia się kilku-centymetrowymi, czerwonymi i bolesnymi guzami, które umiejscowione są pod skórą. Choroba częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Uważa się, że mogą wywołać ją wirusy, bakterie, pasożyty, pewne leki (między innymi leki przeciwbólowe, salicylany, tetracykliny), a także stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Objawami (oprócz charakterystycznych guzów) są podwyższona temperatura, bóle gardła, obniżone samopoczucie, rozwolnienie, kaszel, chrypka. Guzy – początkowo czerwone, wraz z upływem czasu zmieniają kolor na brązowy, a następnie zielony. Najczęściej zlokalizowane są na przedniej powierzchni podudzia. Niekiedy zlewają się ze sobą. Są tak bolesne, że u niektórych osób mogą przyczynić się nawet do problemów z chodzeniem. Znikają samoistnie, niestety zazwyczaj mają skłonności do nawrotów.

Leczenie ustala się indywidualnie dla każdego pacjenta. Często stosuje się różnego rodzaju maści. Gdy jednak okażą się one nieskuteczne, lekarz może przepisać kortykosteroidy.

Zespół antyfosfolipidowy

Zespół antyfosfolipidowy (inaczej zespół Hughesa) to kolagenoza, która obawia się zakrzepicą (problem dotyczy szczególnie głębokich żył kończyn dolnych), bólami stawów, zaburzeniami neurologicznymi (objawy charakterystyczne dla udaru mózgu, ewentualnie przemijającego niedokrwienia mózgu), zmianami na skórze. Kobiety cierpiące na zespół antyfosfolipidowy mają problemy z donoszeniem ciąży.

Współczesna medycyna nie jest w stanie w pełni wyleczyć zespołu antyfosfolipidowego. W sytuacji, gdy doszło do zakrzepicy stosuje się leki przeciwzakrzepowe.

Zespół Sjögrena

Zespół Sjögrena nazywany także chorobą Mikulicza-Radeckiego lub zespołem suchości to choroba, która objawia się stanami zapalnymi w okolicach gruczołów wydzielania zewnętrznego (co z kolei upośledza ich funkcjonowanie). Przyczyny schorzenia jak do tej pory nie zostały dokładnie poznane. Przypuszcza się, że może mieć ona podłoże genetyczne, być wynikiem infekcji wirusowej lub posiadania określonej grupy antygenów zgodności tkankowej. Zespół suchości dotyka najczęściej kobiet w okresie menopauzy, dlatego istnieje prawdopodobieństwo, że wywołują go zmiany hormonalne. 

 

Oprócz suchości spojówek i rogówki chory wykazuje nadwrażliwość na światło i dym papierosowy, odczuwa pieczenie oczu, ma zaczerwienione spojówki, może również mieć problem z suchością w jamie ustnej, co z kolei prowadzi do kłopotów z przełykaniem. W przypadku kobiet schorzenie może spowodować suchość w pochwie, co wiąże się z dużym dyskomfortem podczas stosunku. Zespół Sjögrena może również przyczynić się do tak zwanego objawu Raynauda, czyli sinienia rąk, które jest dodatkowo połączone z bólem palców (dolegliwości nasilają się pod wpływem niskich temperatur).

Leczenie ma na celu przede wszystkim ochronę oczu – lekarze przepisują specjalne krople nawilżające. Reumatolog może w takich sytuacjach przepisać również leki immunopresyjne.

Twardzina układowa

Twardzina układowa to kolejna przewlekła choroba tkanki łącznej. Charakteryzuje się ona postępującym włóknieniem skóry i narządów wewnętrznych, co nieuchronnie prowadzi do zaburzeń ich funkcjonowania. Tak jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych, jej przyczyna nie jest jeszcze poznana. Być może jest uwarunkowana genetycznie (jeżeli ktoś w nasze rodzinie chorował, jest prawdpodobieństwo, że problem będzie dotyczył również nas). Inną przyczyną może być nieprawidłowe funkcjonowanie układu hormonalnego. Niektórzy lekarza są zdania, że choroba może rozwijać się na skutek długotrwałej ekspozycji organizmu na krzem lub szkodliwe substancje takie jak: silikon, toulen, benzen, ksylen, czy chlorek winylu.

Typowe objawy choroby to obrzęk (najczęściej) palców u rąk, stwardnienia skóry (zanik gruczołów potowych i łojowych), przebarwienia, zanik naczyń krwionośnych, trudno gojące się blizny i owrzodzenia. W pewnych wypadkach dochodzi do zaniku skóry  paznokci, i w efekcie do skrócenia palców. Pacjenci z twardziną układową mają charakterystyczny wyraz twarzy (wygląda ona jak maska), który wynika z faktu, że dochodzi u nich do utraty mimiki. Inne objawy to zmiany kostno-stawowe (niszczenie kości, włóknienie mięśni i stawów), włóknienie mięśni. Charakterystyczne zmiany widoczne są również w narządach wewnętrznych.

Jako, że nie jesteśmy pewni przyczyn twardziny układowej, nie jesteśmy również w stanie jej skutecznie wyleczyć. Nie dysponujemy też lekami, które mogą hamować postęp choroby. W przypadku dolegliwości bólowych najczęściej podaje się paracetamol. Dolegliwości skórne leczy się za pomocą leków immunopresyjnych. Bardzo ważne w procesie leczenia jest ograniczenie skutków niszczenia narządów wewnętrznych.

Toczeń rumieniowaty układowy

Toczeń rumieniowaty układowy to kolagenoza, której dokładne przyczyny nie zostały jak dotąd ustalone. O jego wystąpienie podejrzewa się czynniki genetyczne. Choroba będzie się rozwijała pod warunkiem wystąpienie przynajmniej jednego bodźca. Może ją wywołać ekspozycja ciała na działanie promieni słonecznych (powodują one uszkodzenie naskórka), czynniki hormonalne (dotyczy to szczególnie kobiet, które stosują środki antykoncepcyjne lub hormonalną terapię zastępczą), zakażenie bakteryjne lub wirusowe, stosowanie niektórych leków (zagrożeniem są szczególnie izoniazyd, antagoniści TNF-alfa, interferon, prokainamid, chlorpromazyna, metyldopa, hydralazyna). Kobiety chorują nawet osiem razy częściej niż mężczyźni.

Typowym objawem choroby jest charakterystyczny rumień na twarzy lub innych częściach ciała (w kształcie motyla), który pojawia się pod wpływem ekspozycji skóry na słońce. Inne objawy to obrzęki i bóle stawów, łysienie, objaw Raynauda, gorączka, osłabienie, utrata masy ciała.

Leczenie polega zazwyczaj na podawaniu choremu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwmalarycznych, czy kortykosteroidów.

Dieta przy kolagenozie

tłuste jedzenieCoraz częściej wspomina się, że przy kolagenozach liczy się stosowanie odpowiedniej diety, a także prowadzenie zdrowego stylu życia. Kolagenozy często wiążą się z utratą masy ciała, dlatego dieta powinna zawierać zwiększoną ilość kalorii. Jeżeli choroba doprowadziła do przyrostu masy ciała – nasze menu powinno umożliwić schudnięcie.

Należy też zwrócić uwagę na odpowiednią ilość białka, które jest niezbędne między innymi do syntezy tkanki łącznej.

Menu przy kolagenozie powinno uwzględniać wysoką zawartość kwasów omega-3, które charakteryzują się silnymi właściwościami przeciwzapalnymi. Konieczne jest spożywanie dużej ilości warzyw i owoców będących źródłem antyoksydantów.

Bardzo ważne jest unikanie szeroko rozumianej żywności wysoko przetworzonej, produktów zawierających duże ilości tłuszczów trans i cukrów prostych.

4.7/10 - (2 votes)
reklama

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Please enter your comment!
Please enter your name here