Kamica szczawianowa to poważna i bolesna choroba. Jakie są jej przyczyny? W jaki sposób się objawia? Jak wygląda leczenie? Czy istnieje dieta, która uchroni nas przed kamicą szczawianową?
Czym jest kamica szczawianowa?
Kamica szczawianowa jest jedną z odmian kamicy nerkowej. Jednocześnie jest ona najczęściej występującą kamicą układu moczowego (nawet osiemdziesiąt procent wszystkich przypadków). Choroba polega na odkładaniu nierozpuszczających się złogów szczawianu wapnia w drogach moczowych. Początkowo schorzenie nie wiąże się z żadnymi objawami, jednak z czasem zaczynają pojawiać się przewlekłe stany zapalne. W skrajnych wypadkach dochodzi do niemożności oddawania moczu, a nawet niewydolności nerek. Kamica szczawianowa może być uwarunkowana genetycznie, choć nie jest to regułą. Leczenie polega na zastosowaniu specjalnej diety, piciu dużych ilości płynów, a także przyjmowaniu specjalnych leków, których zadaniem jest zmniejszanie wydalania wapnia z moczem, a także zatrzymujących ten pierwiastek w układzie pokarmowym. Charakterystycznym jest, że schorzenie to dotyka mężczyzn niemal dwa razy częściej niż kobiety.
Kamica szczawianowa – jakie są przyczyny choroby?
Istnieją dwa źródła przez które szczawiany trafiają do naszego organizmu – przede wszystkim jest to żywność, która zawiera duże ilości kwasu szczawiowego (szczaw, szpinak, piwo, herbata, cytryny, czy rabarbar). Warto zdawać sobie również sprawę, że szczawiany są produktem przemiany materii wielu substancji (do tej grupy możemy zaliczyć witaminę C, czy choćby kwas glioksalowy). Z tego względu choć współcześnie witamina C uchodzi za panaceum na wszystko, należy spożywać ją z rozwagą i nie przekraczać zalecanych dawek.
Przyczyną nadmiernego poziomu szczawianów wapnia w naszym moczu jest przede wszystkim regularne spożywanie dużych ilości pokarmów zawierających szczawiany. Taka sytuacja zdarza się również, kiedy w naszym organizmie dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej. Kwasica szczawianowa często dotyczy osób, które spożywają zbyt duże ilości zwierzęcego białka. Może być również wynikiem innych chorób, które powodują większe wchłanianie wapnia – na przykład choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, osteoporoza, nowotwory kości zaburzenia hormonalne. Nadmierne wchłanianie wapnia jest charakterystyczne również dla terapii przy użyciu leków steroidowych.
Bywa, że choroba jest uwarunkowana genetycznie. Jeżeli w naszej rodzinie występowały przypadki kamicy szczawianowej, wówczas jesteśmy w grupie zwiększonego ryzyka.
Czasem zdarza się, że przyczyna pojawiania się kamicy szczawianowej jest dość błaha – chodzi o niedostateczne nawodnienie organizmu. Pojawia się także w przypadkach zakażenia układu moczowego i zatrzymaniu moczu.
W niektórych przypadkach kamica szczawianowa jest następstwem niedoborów inhibitorów krystalizacji – na przykład: magnezu, cytrynianów, pirofosforanów, białka Tamma – Horsfalla.
Jeżeli chodzi o dzieci, nadmiar szczawianów wapnia w moczu może być skutkiem wady genetycznej. Może w niej dochodzić do zaburzeń przemian, w których powstają szczawiany lub nieprawidłowości w metabolizmie wapnia.
W jaki sposób objawia się kamica szczawianowa?
W większości wypadków choroba początkowo przebiega bezobjawowo. Dopiero po pewnym czasie pojawia się silny, ostry ból, nazywany kolką nerkową. Jest on zlokalizowany w okolicy lędźwi i ma tendencję do promieniowania do zewnętrznych narządów płciowych, spojenia łonowego i wewnętrznej powierzchni ud.
Kolka nerkowa często współwystępuje z wysoką gorączką. Osoby cierpiące na kamicę szczawianową często skarżą się na częste parcie na mocz, a także oddawanie go w bardzo małych ilościach. Chorobie towarzyszą niekiedy nudności i wymioty.
Innym charakterystycznym objawem jest nadmierna ruchliwość. Chory nie może usiedzieć na miejscu. U części osób można zaobserwować spadek ciśnienia tętniczego, krew w moczu, bladość skóry, intensywne pocenie się. Chorzy na kamicę szczawianową mają również skłonności do omdleń.
Badanie szczawianów wapnia w moczu
Stężenie szczawianów wapnia w moczu ocenia się podczas mikroskopowego badania osadu moczu. Jeżeli jesteśmy zdrowi, wyniki nie przekraczają kilku sztuk. Jeżeli szczawianów wapnia jest w moczu znacznie więcej, dostaniemy skierowanie na tak zwaną dobową zbiórkę moczu. To badanie ma na celu określenie całkowitej wartości szczawianów wapnia w moczu w ciągu dwudziestu czterech godzin. Prawidłowe wyniki to takie, kiedy wartości te nie przekraczają 35 mg w ciągu doby.
Warto zdawać sobie sprawę, że nadmiar szczawianów wapnia w moczu nie zawsze oznacza chorobę. Jesteśmy zdrowi dopóki w naszym organizmie nie zaczną tworzyć się kamienie. Często można dość szybko skorygować ten stan poprzez zmianę diety i picie dużych ilości wody. Zawsze jednak nieprawidłowe wyniki powinny być sygnałem, że konieczne jest wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych.
Jak wygląda leczenie kamicy szczawianowej?
Leczenie kamicy szczawianowej opiera się przede wszystkim na spożywaniu bardzo dużej ilości płynów. Choremu zleca się wypijanie nawet pięciu litrów wody w ciągu doby. Dzięki temu ilości moczu radykalnie się zmniejszy, co pozwoli na szybsze usunięcie kamienia z dróg moczowych. Warto wybierać wodę źródlaną, ewentualnie przegotowaną. Dobrym sposobem na uzupełnienie ilości płynów są zioła o właściwościach moczopędnych – na przykład pokrzywa.
Bardzo ważna jest regularna aktywność fizyczna, która pomoże utrzymać prawidłową masę ciała.
Chorym podaje się również leki pozwalające na zmniejszenie wydalania wapnia wraz z moczem. Zatrzymują one wapń w przewodzie pokarmowym, co zmniejsza prawdopodobieństwo tworzenia się nowych kamieni.
Należy podkreślić, że kluczową rolę w profilaktyce kamicy szczawianowej odgrywa dieta. Bez niej nie da się wyleczyć, ani też zapobiec nawrotom choroby.
Jak powinna wyglądać dieta przy kamicy szczawianowej?
Jako, że kamica szczawianowa w wielu wypadkach jest efektem nieprawidłowej diety. Z tego też względu przy pomocy określonego stylu odżywiania można często wyleczyć chorobę, a także uniknąć jej nawrotów. Podstawowym zaleceniem dietetycznym dla chorych na kamicę szczawianową jest picie dużych ilości wody. Unikajmy jednak wody, która zawiera duże ilości wapnia.
Należy wykluczyć inne napoje z wyjątkiem herbat ziołowych. Nie można spożywać alkoholu, mocnej kawy, a także herbaty.
Bardzo duże znaczenie ma również to jak pijemy. Unikajmy picia dużych ilości płynów naraz. Znacznie lepiej jest pić często, jednak w nieco mniejszych ilościach. W ten sposób zminimalizujemy ryzyko odwodnienia organizmu.
Jedną z ważniejszych zasad, których należy przestrzegać jest ograniczenie ilości spożywanego białka. Pamiętajmy, że białko (szczególnie to pochodzenia zwierzęcego) może powodować nasilenie krystalizacji szczawianów wapnia a także kwasu moczowego. Co więcej może ono zmniejszać wydalanie cytrynianów z moczem. Optymalna ilość białka zależy między innymi od naszej płci. Zazwyczaj jednak zaleca się przyjmowanie od 0,8 do 1g białka na każdy kilogram masy ciała.
Oczywistym jest, że kiedy cierpimy na kamicę szczawianową, powinniśmy skupić się na wyeliminowaniu z diety produktów, które zawierają duże ilości kwasu szczawiowego. Na naszej czarnej liście powinny znaleźć się:
- szczaw,
- szpinak,
- kapusta włoska,
- rabarbar,
- botwina,
- mocna kawa i herbata,
- czerwone winogrona,
- agrest,
- czekolada,
- kakao,
- suszone śliwki,
- koncentrat pomidorowy,
- borówki.
Bardzo istotne jest również ograniczenie spożycia soli kuchennej (powoduje ona zatrzymanie wody w organizmie). Nie musimy rezygnować z niej całkowicie, jednak dobrze jest ograniczyć się do 5-6g soli dziennie. Pamiętajmy, żeby uwzględnić sól, która znajduje się w wielu produktach spożywczych – mięsach, wędlinach, konserwach, kiszonkach, różnego rodzaju przekąskach.
Wskazane jest ponadto wyeliminowanie z diety ostrych przypraw. Nauczmy się przyrządzać dania bez pieprzu, soli, octu.
Koniecznie zrezygnujmy z żywności wysoko przetworzonej. Unikajmy restauracji typu fast food, nie dla nas zupki w proszku, czy kostki rosołowe.
Zdecydowanie pozytywny wpływ na stan zdrowia osoby cierpiącej na kamicę szczawianową mają świeże warzywa, dlatego powinniśmy jeść je niemal bez ograniczeń. Warto postawić na brokuły, kalarepę, kukurydzę, kalafior, ogórki, sałatę czy brukselkę. Dopuszczalne jest także jedzenie owoców – tu należy jednak zachować umiar, gdyż zazwyczaj są one wysokokaloryczne. Dobrym wyborem będą awokado, jabłka, gruszki, owoce cytrusowe, brzoskwinie czy morele.
Możemy jeść chude mięso, drób, ryby, czy masło.
Dieta musi być skomponowana w taki sposób, żeby umożliwić nam zgubienie nadprogramowych kilogramów (o ile jest taka potrzeba). Odpowiedni jadłospis powinien wystarczyć, ale warto również zdecydować się na uprawianie umiarkowanej aktywności fizycznej. Jest ona szczególnie istotna, kiedy zmagamy się z problemem nadprogramowych kiogramów.
Leczenie warto jest wspomagać ziołami. Warto zdecydować się na picie naparów z mącznicy, lubczyku, czy brzozy.