Kacheksja to stan, który bezpośrednio zagraża ludzkiemu życiu. Jeżeli nie podejmie się jej leczenia w odpowiednim czasie, szanse na przeżycie bardzo maleją. Czym dokładnie jest kacheksja? W jaki sposób się objawia? Jak przebiega proces leczenia?
Czym jest kacheksja?
Kacheksja (czyli inaczej wyniszczenie organizmu, charłactwo) to stan, który charakteryzuje się radykalnym spadkiem masy ciała, a także zmniejszeniem objętości mięśni. O kacheksji możemy mówić, kiedy ubytek masy ciała wynosi przynajmniej 5% w ciągu trzech miesięcy. Przyczyn kacheksji może być wiele. Najczęściej towarzyszy ona chorobie nowotworowej, chorobom układu sercowo-naczyniowego, wirusowemu zapaleniu wątroby, czy AIDS. Leczenie kacheksji może być przyczynowe, farmakologiczne, zabiegowe i żywieniowe. Wybór konkretnej metody leczenia zależy przede wszystkim od dolegliwości, która spowodowała wyniszczenie organizmu.
Jakie są przyczyny kacheksji?
Najczęstszymi przyczynami wystąpienia kacheksji są choroby nowotworowe (szczególnie rak trzustki i rak żołądka). Choroby nowotworowe sprawiają, że zmianom ulega metabolizm organizmu – zwiększa się wydatek energetyczny, pojawia się hipermetabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, dochodzi do szybkiego spalania tkanki mięśniowej. Chorzy na nowotwory często odczuwają jadłowstręt, który często jest pogłębiany przez towarzyszące chemioterapii nudności i wymioty, a także biegunki. Niekiedy również rozwijający się guz w znacznym stopniu utrudnia połykanie, wypróżnianie się i przyswajanie pokarmów.
Wyniszczenie organizmu często jest także wynikiem zaburzeń odżywiania takich jak bulimia, czy anoreksja. Kacheksja sercowa w wielu wypadkach pojawia się w zaawansowanym stadium chorób układu krążenia. Dochodzi wówczas do poważnego uszkodzenia wątroby, a także obrzęków jelita. W takich sytuacjach wchłanianie pokarmów jest bardzo utrudnione, co skutkuje przedostawaniem się bakterii jelitowych do krwi. To zaś zmusza układ immunologiczny do wydzielania TNF alfa, w efekcie dochodzi do wyniszczenia organizmu.
Inne przyczyny kacheksji to:
- choroby trzustki (dochodzi wówczas do spadku wchłaniania tłuszczów),
- niedoczynność kory nadnerczy lub nadczynność tarczycy,
- stany zapalne wątroby,
- cukrzyca,
- choroby pasożytnicze,
- celiakia,
- AIDIS,
- zespoły upośledzonego wchłaniania jelitowego.
W jaki sposób objawia się kacheksja?
Najbardziej charakterystycznym objawem kacheksji jest znaczny ubytek masy ciała, choć osoba dotknięta utratą wagi wcale nie zamierzała się odchudzać. Dodatkowo następuje znaczny ubytek tkanki mięśniowej. W wielu wypadkach pojawia się anemia, obrzęki dłoni i stóp.
Wyniszczenie organizmu jest równoznaczne ze spadkiem odporności. Chory bardzo często zapada na różnego rodzaju infekcje. Dodatkowo czuje się chronicznie zmęczony, senny, doświadcza zawrotów głowy, duszności, ma uczucie kołatania serca. Zdarzają mu się omdlenia i zasłabnięcia.
Radykalnie pogarsza się także kondycja psychiczna osoby doświadczającej kacheksji. Często cierpi ona na depresję, zaburzenia lękowe, jest rozdrażniona. Kacheksja sprawia, że chory jest niezdolny do normalnego funkcjonowania, staje się całkowicie zależny od innych.
Jak wygląda leczenie kacheksji?
Im szybciej kacheksja zostanie zdiagnozowana, tym większe szanse na wyleczenie. Osoby, które zaobserwują u siebie znaczny ubytek masy ciała w stosunkowo krótkim czasie, a także inne objawy charakterystyczne dla kacheksji, powinny wykonać morfologię krwi. Szczególnie ważne jest stężenie leukocytów i erytrocytów, a także białka całkowitego, transferryny, albumin i prealbumin.
Warto wykonać również badania hormonalne: wolny kortyzol, GnRH, T3, TSH, estrogeny.
W przypadku podejrzenia kacheksji lekarz zleci prawdopodobnie USG wątroby, trzustki, jelit, dróg żółciowych. Jeżeli istnieje podejrzenie nowotworów, wykonuje się rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową.
Leczenie przyczynowe polega na skupieniu się na likwidacji schorzenia, które doprowadziło do kacheksji. Przykładowo w stanach zapalnych wątroby podawane są leki przeciwwirusowe.
W wielu wypadkach konieczne okazuje się farmakologiczne leczenie niedożywienia. Zadaniem substancji takich jak glikokortykoidy (prednizon, deksametazon, hydorkortyzon) jest pobudzenie łaknienia. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że takie leczenie może mieć poważne skutki uboczne.
Jeżeli chory cierpi z powodu nudności i wymiotów leczenie powinno w pierwszej kolejności skupić się na eliminacji tych objawów.
Jak powinna wyglądać dieta w kacheksji?
Dieta zalecana w leczeniu wyniszczenia organizmu powinna zawierać wszystkie niezbędne człowiekowi witaminy i minerały, konieczne jest także zwiększenie ilości białka i kalorii. Należy bowiem zdawać sobie sprawę, że organizm chorego człowieka gorzej przyswaja substancje odżywcze. Spożycie białka i tłuszczów powinno być jednak dostosowane do możliwości konkretnego organizmu. Jeżeli konieczne jest zwiększenie spożycia białka, należy pamiętać, żeby jego ilość zwiększać stopniowo.
Jako, że spożywanie dużej ilości żywności bogatej w białko może być trudne, polecane są specjalne odżywki białkowe. Ich atutem jest nie tylko wysoka zawartość czystego białka, ale także obecność witamin i minerałów, tłuszczów, elektrolitów i węglowodanów. Co więcej wszystkie składniki odżywek są dobrze przyswajalne i lekkostrawne. Obecnie bez problemu można kupić odżywki białkowe bez laktozy, czy bez dodatku glutenu. Tego typu preparaty można spożywać pomiędzy głównymi posiłkami.
Optymalna dieta przy kacheksji powinna zawierać więcej tłuszczów. Szczególnie takich o odpowiedniej proporcji pomiędzy kwasami omega 6, a omega 3. Warto postawić na olej kokosowy, awokado, oliwę z oliwek.
Doskonałym źródłem witamin, minerałów i antyoksydantów są warzywa i owoce, jednak są one trudne do spożycia dla osób zmagających się z dolegliwościami trawiennymi. Problem ten można rozwiązać przygotowując je w formie musów, ewentualnie soków (zawierają mniej błonnika).
Bardzo duże znaczenie ma to, żeby dieta dla pacjenta z kacheksją była nie tylko pełna odżywczych składników, ale również smaczna. Nie powinno zabraknąć w niej przypraw, które pobudzają apetyt, takich jak na przykład kminek.
Często zdarza się, że dieta nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania chorej osoby na wszystkie niezbędne składniki odżywcze (może być to również spowodowane upośledzonym wchłanianiem). W takich wypadkach wskazana jest suplementacja. Osobom z kacheksją bardzo często przepisuje się probiotyki lub synbiotyki, których zadaniem jest odbudowanie flory jelitowej.
Aktywność fizyczna osób z wyniszczonym organizmem jest bardzo utrudniona, jednak jeżeli tylko jest to możliwe, zaleca się umiarkowany ruch. Nawet spacery na świeżym powietrzu mogą przyczynić się do poprawy apetytu, co więcej mają one bardzo pozytywny wpływ na samopoczucie osoby dotkniętej kacheksją. Jest to tym ważniejsze, że często cierpi ona z powodu depresji czy zaburzeń lękowych.
W przypadku choroby nowotworowej lub ciężkich chorób układu sercowo-naczyniowego odpowiednia dieta poprawia odporność organizmu, a tym samym zwiększa szanse na przeżycie.
