Jagody to owoce, którymi możemy delektować się jedynie przez chwilę, gdyż sezon na nie trwa krótko. Warto je zamrozić i przygotowywać z nich przetwory, ponieważ są zarówno smaczne, jak i bardzo zdrowe? Co każdy z nas powinien wiedzieć o jagodach?
Czym są jagody?
Jagody (a właściwie borówka czarna, występują także pod nazwami czarna jagoda lub czernica) są to owoce wieloletniej (może dożyć nawet 34 lat) krzewinki zaliczanej do rodziny wrzosowatych. Borówka czarna w Polsce jest rośliną pospolitą, jednak można ją spotkać także w innych krajach Europy, Azji i Ameryce Północnej. Rosną one na terenach o klimacie umiarkowanym i arktycznym. Jagoda czarna to intensywnie rozrastająca się (nawet do kilku metrów kwadratowych) krzewinka (czasem krzew), która w sprzyjających warunkach może osiągać nawet do 90 centymetrów wysokości. Łodyga jagody ma postać znajdującego się pod ziemią kłącza, którego długość może przekroczyć 5 metrów. Silnie rozgałęzione pędy nadziemne są wzniesione do góry. Skrętoległe, krótkoogonkowe, jajowate liście mają kolor jasno-zielony. Jesienią stają się czerwone i opadają na ziemię. Drobne kwiaty mają kolor różowo-zielony lub biało-różowy (okres kwitnienia rozpoczyna się w kwietniu i trwa do czerwca). Owocem borówki czarnej jest jagoda osiągająca średnicę od 6 do 10 milimetrów. Gdy jest dojrzała przybiera czarną, a dodatkowo pokrywa się granatowym nalotem. W jej wnętrzu znajduje się 20 brązowych nasion. Jagody są szczególnie bogate w składniki odżywcze i mają pozytywny wpływ na ludzkie zdrowie.
Jagody – wartości odżywcze
Jagody charakteryzują się bardzo wysoką zawartością antocyjanów (organiczne związki chemiczne należące do grupy flawonoidów – w 100 g owoców może się znajdować nawet 700 mg tych związków). Pamiętajmy jednak, że zawartość substancji odżywczych zależy od tego skąd pochodzą jagody, kiedy zostały zebrane, a także od wielu innych czynników.
W jagodach znajdziemy ponadto flawonole, kwasy organiczne ( kwas cytrynowy, kwas jabłkowy, a także pewne ilości kwasu mlekowego, bursztynowego, szczawiowego, czy chinowego). Znajdziemy w nich kwercetynę, katechiny, taniny, glikozydy, polifenole, irydoidy, kwas elegowy.
Jagody są owocami słodkimi. Zawierają glukozę, fruktozę, a także niewielkie ilości sacharozy. Są bardzo dobrym źródłem pektyn (nawet osiem procent świeżego owocu).
Owoce borówki czarnej są źródłem witamin A i C, witamin z grupy B, a także minerałów: cynku, selenu, manganu i miedzi. W aromatycznych owocach obecne są fitoestrogeny, które w ludzkim organizmie zachowują się jak żeńskie hormony.
Jagody – wpływ na zdrowie
Owoce borówki czarnej mają bardzo pozytywny wpływ na zdrowie. Wykorzystuje się je między innymi do łagodzenia dolegliwości układu pokarmowego. Mają one działanie przeciwbiegunkowe, rozkurczowe (dlatego pomagają przy zaparciach i wzdęciach), wpływają ochronnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego.
Jagody wykazują silne działanie przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, przeciwzapalne, pomagają też w oczyszczaniu organizmu z toksyn (gdyż działają moczopędnie). Regularne spożywanie tych owoców wspiera pracę układu immunologicznego. Istnieją badania potwierdzające, że jagody mogą nie tylko chronić przed nowotworami, ale i niszczą już istniejące guzy (zawarte w owocach związki doprowadzają do apoptozy komórek nowotworowych). Obecność fitoestrogenów sprawia, że jagody mogą chronić przed nowotworami hormonozależnymi.
Owoce borówki czarnej pomagają w walce z pasożytami, działają przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Dzięki wysokiej zawartości przeciwutleniaczy jagody korzystnie wpływają na nasz wzrok (przyspieszają regenerację barwnika znajdującego się w siatkówce oka, a dodatkowo wzmacniają naczynia włosowate oczu).
Jagody mogą skutecznie obniżać poziom złego cholesterolu we krwi, zwiększają elastyczność naczyń krwionośnych, w efekcie mogą przeciwdziałać rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego.
Jeżeli cierpimy na stany zapalne dróg moczowych, powinniśmy spożywać więcej jagód, a także pić wyciśnięty z nich sok (działają one podobnie jak żurawina). Jagody pomogą również przy uporczywym kaszlu i stanach zapalnych górnych dróg oddechowych.
Sok z jagód jest niezwykle skuteczny w leczeniu zatruć. Zabezpiecza również ludzki organizm przed pylicą, dlatego podaje się go osobom pracującym w kopalniach, kamieniołomach, czy cementowniach.
Owoce te mogą obniżać poziom cukru we krwi, a także chronić przed anemią (są skuteczne ze względu na zawartość żelaza i przeciwutleniaczy).
Jagody mogą być naturalnym filtrem przeciwsłonecznym. Za sprawą wysokiej zawartości antocyjanów chronią one skórę przed niszczącym wpływem promieni słonecznych.
Jagody na odchudzanie
Jagody to owoce, o których warto pamiętać na diecie odchudzającej. W 100 g owoców znajduje się około 57 kcal. Owoce te są gęste odżywczo, dlatego nie dopuszczą do powstania niedoborów witamin, minerałów i innych związków potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co więcej udowodniono, że mogą one przyspieszać rozpad tkanki tłuszczowej i chronić przed powstawaniem nowych komórek tłuszczowych (jest to zasługa polifenoli).
Zastosowanie jagód w kuchni
Jagody znajdują szerokie zastosowanie w kuchni. Większości osób kojarzą się z jagodziankami (bułki z drożdżowego ciasta, które są wypełnione farszem jagód). Dodaje się ich do ciast, jogurtów, tortów, deserów, lodów. Latem wielką popularnością cieszą się pierogi nadziewane jagodami. Owoce borówki czarnej można mieszać z białym serem i wykorzystywać jako farsz do naleśników. Przyrządza się z nich kompoty, soki, a nawet zupy.
Sezon na jagody trwa krótko, na szczęście można je mrozić (mrożone jagody mogą być przechowywane w naszym zamrażalniku nawet przez dwanaście miesięcy). Zachowują one swój kształt, kolor, smak, a także wartości odżywcze. Owoce te nadają się też do suszenia. Pamiętajmy, żeby do mrożenia i suszenia wykorzystywać tylko wysokiej jakości owoce.
Jagody można przechowywać, jednak tylko przez krótki czas (zaleca się przechowywanie mniej więcej siedem dni, w praktyce jednak okazuje się, że często tracą świeżość szybciej). Przed włożeniem do lodówki nie należy myć owoców (robi się to bezpośrednio przed spożyciem). Możemy trzymać je w ceramicznej misce lub torbie papierowej.
Jeśli kupujemy jagody – wybierajmy tylko owoce, które są intensywnie niebieskie i pokryte kredowym nalotem. Upewnijmy się, czy nie są one wilgotne lub spleśniałe.
Kupując mrożone jagody sprawdźmy, czy są one sypkie. Jeżeli nie – oznacza to, że doszło do ich rozmrożenia i ponownego zamrożenia. Takie owoce w żadnym wypadku nie powinny być spożywane.
Jak zrobić nalewkę z jagód?
Nalewka z jagód jest od wieków obecna w polskiej kuchni. W przeciwieństwie do wielu trunków jest nie tylko smaczna, ale również zdrowa.
Składniki, które będą nam potrzebne do jej przygotowania to:
– kilogram świeżych jagód,
– 800 g białego cukru,
– ¾ litra spirytusu,
– ¾ litra wody,
– pół laski wanilii,
– sok wyciśnięty z połówki cytryny.
Owoce należy dokładnie oczyścić i umyć. Przekładamy je do dużego słoika i zalewamy alkoholem. Słoik zakręcamy i odstawiamy w ciemne miejsce na około dwa tygodnie (dobrze jest nim wstrząsnąć od czasu do czasu). Po upływie dwóch tygodni otwieramy słoik i odcedzamy owoce borówki czarnej.
Z wody i cukru przygotowujemy syrop, który następnie studzimy. Kolejnym krokiem jest dokładne wymieszanie go z nalewką, a następnie dodanie soku z cytryny. Słoik zakręcamy i odstawiamy na około siedem dni (starajmy się regularnie potrząsać słoikiem, by wszystkie składniki dobrze się połączyły). Po tym czasie nalewkę przelewamy do butelki i przechowujemy jeszcze przez co najmniej dwa miesiące (jednak w przypadku nalewek zdecydowanie lepiej sprawdza się zasada, że im dłużej, tym lepiej.
Jak zrobić dżem z jagód?
Dżem z jagód będzie idealnym dodatkiem do kanapek, naleśników, porannej owsianki, a także wielu deserów. Żeby go przygotować należy zaopatrzyć się w:
– kilogram czarnych jagód,
– pół kilograma cukru (jeżeli chcemy, żeby dżem był mniej słodki – zmniejszamy ilość cukru),
– sok z cytryny (dokładnie wyciśnięty z jednego dużego owocu).
Czarne jagody dokładnie oczyszczamy i myjemy. Kiedy wyschną przekładamy je do garnka (koniecznie takiego z grubym dnem) i rozdrabniamy widelcem (jeśli chcemy zaoszczędzić na czasie – po prostu wkładamy je do blendera).
Kiedy nasze owoce uzyskają już pożądaną konsystencję dodajemy do nich cukier, a także sok z cytryny. Wszystkie składniki mieszamy i gotujemy na małym ogniu przez około 50 minut (czas gotowania jest tak naprawdę względny – gotujemy do momentu aż dżem będzie odpowiednio gęsty) cały czas mieszając.
Po ugotowaniu dżem należy przełożyć do wyparzonych i osuszonych słoików. Słoiki szczelnie zakręcamy, a następnie stawiamy do góry dnem na około 45 minut.
Przeciwwskazania do spożywania jagód
Jagody są owocami bezpiecznymi dla większości ludzi, jednak nie powinny spożywać ich osoby uczulone na nie. Bezwzględnym przeciwwskazaniem są także schorzenia dróg żółciowych (jedzenie jagód może nasilić objawy choroby)
W żadnym wypadku nie powinno się jeść jagód nieumytych – grozi to poważnymi chorobami (między innymi bąblowicą).
Liście jagód – właściwości i zastosowanie
Liście jagód są równie wartościowe co same owoce. W ich składzie znajdziemy duże ilości antocyjanów, kwasu hydroksycynamonowego, flawonoli, olejków eterycznych, kwasów owocowych, czy soli mineralnych. Znajdują one zastosowanie zarówno w lecznictwie i kosmetyce.
Napar z liści jagody możemy przygotować samodzielnie. Do tego celu będziemy potrzebować jednej łyżki liści borówki czernicy, a także szklanki wrzącej wody. Wystarczy zalać liście wodą na następnie odstawić do zaparzenia pod przykryciem na około 15 minut). Zaleca się picie go dwa do trzech razy dziennie. Można również przemywać nim skórę.
Czy wiesz, że:
– Skupiska jagody czarnej nazywane są jagodziskami.
– Jagoda występuje na terenie całej Polski, jednak najwięcej jest je na południu kraju.
– W Polsce jagody występowały pod wieloma nazwami. Najpopularniejsze z nich to: borówczak, borówka, borówka zwyczajna, borôwka, borówka czernica, borzyk, afina, afyny, borowina, borownik, czernina, czarne jagody, czernice, czornyja jahody, carna jagoda, ciemna jagoda, czarna jagoda, czernica, jagoda leśna, jagodnik, jagodowisko, jagodzina, jagodzisko, modra jagoda, jafena, jafery, jagoda czarna, jagoda czernica, czy sinica.
– Jagody były dobrze znane i stosowane w starożytności i średniowieczu.
– Słowianie wykorzystywali jagody do leczenia biegunek i krwawej dyzenterii.
– Rasputin wykorzystywał jagody do hamowania krwotoków u chorego carewicza Aleksego, przez co zyskał sobie uznanie dworu i wpływ na losy świata.
– Zanim poznano antybiotyki przy pomocy jagód leczono wiele chorób – między innymi tyfus, czy polio.
– Lek o nazwie diabetosan (mieszanka ziołowa dla osób chorych na cukrzycę) zawiera w swoim składzie liście jagód.
– Sezon na jagody rozpoczyna się w połowie lipca.
