Groch od wieków pełni ważną rolę w kuchni polskiej (na jego bazie przygotowuje się niezwykle popularną zupę – grochówkę). Z badań archeologicznych wynika, że jest on również jedną z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka – wiemy, że ludzie znali go przynajmniej 7 tysięcy lat przed naszą erą. Co warto wiedzieć o grochu?
Czym jest groch?
Groch zwyczajny jest pnącą rośliną jednoroczną, którą zalicza się do rodziny bobowatych. Na terenie Polski występuje jedynie groch zwyczajny (na świecie uprawia się do 7 gatunków tej rośliny). Groch pochodzi najprawdopodobniej z krajów Bliskiego Wschodu. Współcześnie groch zwyczajny rośnie na całym świecie – w miejscach o umiarkowanym klimacie. Jest popularną rośliną uprawną. W stanie dzikim można go spotkać przy drogach, na terenach ruderalnych, w winnicach, czy na terenach skalistych. Groch posiada nagą, nieoskrzydloną łodygę. Jest w stanie osiągnąć do 2 metrów wysokości. Ma on również palowy korzeń (z licznymi korzeniami bocznymi), który wrasta w ziemię na głębokość około 1 metra. Jego liście są parzysto-pierzasto złożone. Natomiast motylkowe kwiaty mogą przybierać barwę żółtą, różową, czerwoną lub białą. Owocami są cylindryczne strąki, w których znajduje się kilka kulistych nasion (w jednym strąku może znajdować się od 3 do 10 nasion). Groch zwyczajny należy do roślin strączkowych ważnych w diecie człowieka. Posiada on wiele wartości odżywczych i wykazuje korzystny wpływ na zdrowie.
Groch – wartości odżywcze
Groch zwyczajny zawiera wiele cennych wartości odżywczych. W jego składzie znajdziemy między innymi duże ilości witamin z grupy B, witaminę A, C, E i K. Porcja grochu dostarcza nam cennych związków mineralnych:
– potasu,
– magnezu,
– wapnia,
– sodu,
– żelaza,
– fosforu,
– czy cynku.
Groch jest ponadto bogaty w białko (zawarte w grochu białko charakteryzuje się szczególnie wysoką zawartością takich aminokwasów jak lizyna i treonina) i błonnik pokarmowy. W niepozornych ziarnach znajduje się także sporo karotenoidów (między innymi luteina).
Groch – wpływ na zdrowie
Groch zwyczajny jest nie tylko smaczny, ale i zdrowy. Istnieją badania potwierdzające, że roślina ta może mieć korzystny wpływ na kondycję osób zmagających się z nadciśnieniem tętniczym, a także przewlekłą niewydolnością nerek. Obecne w grochu proteiny mogą opóźnić zaburzenia pracy nerek. Dzięki nim można też uregulować ciśnienie tętnicze.
W grochu znajduje się dużo białka (w 100 g suchego grochu jest około 24 g białka), dlatego będzie on cennym produktem dla osób stosujących dietę roślinną. Jest on ważny między innymi dla prawidłowej pracy mięśni.
Za sprawą luteiny groch może mieć pozytywny wpływ na narząd wzroku (zmniejsza on prawdopodobieństwo zwyrodnienia plamki żółtej, kurzej ślepoty, może pomóc osobom spędzającym wiele godzin przed komputerem).
Regularne spożywanie grochu obniża poziom złego cholesterolu we krwi. W połączeniu z właściwościami regulującymi ciśnienie tętnicze jest on jednym z lepszych produktów w profilaktyce miażdżycy i innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Warto dodać, że zawarte w grochu zwyczajnym związki charakteryzują się działaniem przeciwzakrzepowym.
W ziarnach grochu obecne jest żelazo, dlatego mogą one zapobiegać anemii (jest to ważne szczególnie w przypadku osób, które nie jedzą produktów odzwierzęcych i są bardzo narażone na niedobór żelaza).
Groch to również źródło błonnika, który usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego. Błonnik przyspiesza perystaltykę naszych jelit, a dodatkowo pomaga szybciej usuwać z organizmu toksyny (w efekcie redukuje ich szkodliwy wpływ do minimum).
Groch charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym, dlatego nie muszą się go obawiać osoby chorujące na cukrzycę (po jego spożyciu glukoza uwalnia się do naszej krwi bardzo powoli – jest to zasługą błonnika pokarmowego).
Współcześnie coraz więcej mówi się o tym, że włączenie grochu do menu może zmniejszyć prawdopodobieństwo zachorowania na nowotwory (może o zapobiegać nowotworom piersi, rakowi jelita grubego, prostaty, płuc, trzustki, a nawet białaczce).
Groch na odchudzanie
O grochu nie powinny zapominać osoby odchudzające się. Nie jest to produkt niskokaloryczny – w 100 g grochu znajduje się około 352 kcal, jednak nie dostarcza nam on kalorii pustych. Duże ilości błonnika sprawiają, że roślina ta daje nam długotrwałe uczucie sytości (groch syci lepiej niż mięso). Kiedy czujemy się syci, mamy mniejsze skłonności do podjadania pomiędzy posiłkami. Obecny w grochu błonnik poprawia perystaltykę jelit.
Roślina ta dostarcza nam również związków, które korzystnie wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego (między innymi witamin z grupy B, czy magnezu). W efekcie po zjedzeniu grochu mamy lepszy nastrój i lepiej radzimy sobie ze stresem. Być może nie jest to bezpośrednio związane z odchudzaniem, jednak należy wziąć pod uwagę, że ogromna część osób, które odchudzają się latami i nigdy nie mogą schudnąć ma skłonność do objadania się pod wpływem stresu.
W składzie grochu znajdziemy także potas, który reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową naszego organizmu. Dzięki niemu zlikwidujemy problem obrzęków i mało estetycznego cellulitu wodnego.
Zastosowanie grochu w kuchni
Groch jest jednym z ważniejszych produktów w polskiej kuchni. Jest podstawowym składnikiem grochówki, która jest jedną z tradycyjnych polskich potraw.
Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że groch nie jest pozbawiony wad. Podobnie jak inne rośliny strączkowe jest on ciężkostrawny i przyczynia się do powstawania gazów w żołądku i jelitach. Możemy jednak zneutralizować niekorzystne działanie grochu i czerpać z niego same korzyści. Sposób jest prosty – groch przed gotowaniem trzeba moczyć co najmniej trzy godziny. Następnie płuczemy go i gotujemy w nowej wodzie. Do grochu warto również dodawać przyprawy, które zneutralizują jego niekorzystny wpływ na pracę układu pokarmowego. Zaliczamy do nich:
– szałwię,
– majeranek,
– kminek,
– koper,
– imbir,
– czy bazylię.
Suchy groch jest idealnym produktem do dłuższego przechowywania (ważne jest, żeby przechowywać go w szczelnie zamkniętym pojemniku, z dala od wilgoci).
Przeciwwskazania do spożywania grochu
Groch jest smaczny i odżywczy, pomimo to nie będzie odpowiedni dla wszystkich. Odradza się jego spożywanie przy refluksie, chorobie wrzodowej, a także w przypadku bardzo wrażliwego żołądka. Pamiętajmy, że w grochu zwyczajnym obecne są tioglikozydy – związki, które mogą zaburzać wchłanianie jodu. Z tego względu ostrożność przy spożywaniu tej rośliny powinny zachować osoby cierpiące na niedoczynność, czy nadczynność tarczycy (nie oznacza to jednak, że muszą raz na zawsze rezygnować z ulubionej grochówki, chodzi raczej o to, by nie łączyć w jednym posiłku grochu i produktów bogatych w jod).
Zastosowanie grochu w kosmetyce
Choć groch nie kojarzy się nam z przemysłem kosmetycznym, warto zdawać sobie sprawę, że w pielęgnacji skóry był on wykorzystywany już tysiące lat temu. Działanie pielęgnacyjne mają szczególnie białka grochu – regenerują one skórę, zmniejszają widoczność drobnych zmarszczek, dobrze nawilżają i ujędrniają. Ekstrakty z grochu można znaleźć w niektórych kremach i balsamach do ciała. Ciekawym pomysłem jest wykonanie z grochu domowych maseczek, które pomogą nawilżyć, wygładzić, zregenerować i oczyścić cerę.
Jeżeli zależy nam na nawilżeniu skóry – 3 łyżki grochu zmielmy w młynku do kawy lub blenderze (można również wykorzystać mąkę grochową). Tak powstały proszek mieszamy z łyżką jogurtu naturalnego, łyżką oliwy z oliwek. Następnie do naszej mieszanki dodajemy zawartość jednej kapsułki witaminy A+E. Maskę nakładamy na dokładnie oczyszczoną skórę twarzy, szyi i dekoltu. Pozostawiamy na około piętnaście minut, po czym dokładnie spłukujemy ciepłą wodą.
Groch zwyczajny – uprawa
Groch zwyczajny można uprawiać w przydomowym ogródku warzywnym. Jest on rośliną wdzięczną w uprawie, gdyż dobrze znosi niskie temperatury i przymrozki. Zaleca się wysiewanie grochu do połowy kwietnia (wczesny wysiew sprawia, że roślina wykazuje większą odporność na choroby, rzadziej jest też atakowana przez szkodniki). Dla grochu najlepiej jest przygotować stanowisko słoneczne (w takich warunkach daje on najbardziej obfite plony). Gleba powinna być umiarkowanie wilgotna, przepuszczalna, zasobna w próchnicę, o obojętnym pH. W żadnym wypadku nie powinno się sadzić grochu na glebach jałowych i suchych, mokrych, ciężkich, zimnych, kwaśnych, ale też i zbyt zasadowych. Groch zwyczajny uprawia się zazwyczaj w drugim, ewentualnie trzecim roku po oborniku.
Tak jak i w przypadku innych roślin należących do rodziny bobowatych – groch można wysiewać na tym stanowisku nie częściej niż raz na pięć lat (jeżeli jednak przerwa w uprawie grochu jest bardzo długa, zaleca się wzbogacenie gleby w bakterie symbiotyczne). W przypadku grochu obowiązkowymi zabiegami pielęgnacyjnymi są spulchnianie gleby i regularne odchwaszczanie. W przypadku małej ilości opadów groch powinien być regularnie nawadniany.
Nasiona grochu mogą kiełkować w bardzo niskich temperaturach (nawet 2 stopni Celsjusza). Wczesne odmiany grochu są gotowe do zbioru już po osiemdziesięciu dniach od zasadzenia.
W przypadku grochu zwyczajnego duże znaczenie ma nawożenie. Jeżeli chodzi o gleby w nisko i średnionakładowej uprawie – zaleca się nawożenie azotem w dawce 30 kg/ha, potasem w ilości 80-90 kg/ha, a także fosforem w ilości 40-50 kg/ha. W przypadku upraw wysokonakładowych ilość azotu ulega zwiększeniu do 50-60 kg/ha, fosforu do 80 kg/ha, a potasu do 120 kg/ha. Gleby kompleksu pszennego wystarczy umiarkowanie nawozić przy pomocy nawozów mineralnych.
Problemem w przypadku uprawy grochu zwyczajnego (tak jak i wielu innych roślin) są choroby i szkodniki. Pasożyty, które mogą szczególnie zagrozić naszej uprawie grochu to: pachówka strąkóweczka, oprzędziki, mszyca grochowa, czy strąkowiec grochowy. Typowe choroby to: rdza grochu, mączniak rzekomy, mączniak prawdziwy, czy askochytoza.
Czy wiesz, że:
– Gregor Mendel prowadził swoje badania nad dziedziczeniem właśnie na grochu zwyczajnym.
– Groch zwyczajny trafił do Europy z Bliskiego Wschodu.
– W Europie na szarszą skalę zaczęto spożywać groch w średniowieczu.
– Groch zwyczajny wchodzi w symbiozę z bakteriami brodawkowymi, w rezultacie jest bardzo dobrym przedplonem dla warzyw, które charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem na azot.
