Dziurawiec jest jednym z najpopularniejszych i najdłużej stosowanych przez człowieka ziół. Zainteresowanie dziurawcem wynika przede wszystkim z silnego działania przeciwdepresyjnego, choć nie jest to jego jedyna właściwość. Czym charakteryzuje się dziurawiec? Kto szczególnie powinien po niego sięgnąć? Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do stosowania tej rośliny?
Czym jest dziurawiec?
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)jest to bylina, którą zaliczamy do rodziny dziurawcowatych. Posiada on prosto wzniesioną, rozgałęzioną łodygę, która może osiągnąć metr wysokości. Na jego sięgających trzech centymetrów liściach można zaobserwować prześwitujące kropki, od których wzięła się nazwa dziurawiec. W rzeczywistości nie są one dziurami, ale zbiorniczkami olejków eterycznych. Kwiaty dziurawca są szypułkowe, koloru żółtego. Owocem jest wielonasienna torebka.
Hypericum perforatum występuje w Polsce pospolicie, można go spotkać również w całej, Europie, Azji, czy Afryce Północnej. Roślina ta zajmuje ważną pozycję w ziołolecznictwie. Surowcem zielarskim są kwiatostany, które zawierają między innymi flawonoidy (w szczególności rutynę, kwercetynę), hiperozyd, garbniki, witaminy A i C, a także olejek eteryczny, który nadaje mu charakterystyczny zapach. Ponadto roślina zawiera czerwony barwnik – hiperycynę, pseudohiperycynę, hiperforynę. Dziurawiec wykazuje działanie przeciwdepresyjne, przeciwbólowo, przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie.
Jakie właściwości posiada dziurawiec?
Kwiaty dziurawca zwierają cenne dla ludzkiego zdrowia flawonoidy, między innymi rutynę i kwercetynę. Rutyna posiada właściwości wzmacniające i uszczelniające naczynia krwionośne, chroni także organizm przed wolnymi rodnikami, ma działanie przeciwzapalne, antyalergiczne. Rutyna jest w stanie spowalniać utlenianie witaminy C, co przedłuża jej dobroczynne działanie. Z kolei kwercetyna działa przeciwalergicznie, przeciwzakrzepowo, przeciwzapalnie. Jest ona zdolna przyspieszać śmierć komórek nowotworowych. Co więcej przedłuża ona trwałość witaminy A i C.
Hiperozyd to glikolid kwercetyny, który charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym, moczopędnym, przeciwwysiękowym, przeciwobrzękowym, przeciwzakrzepowym. Zapobiega on także nadciśnieniu i reguluje poziom cukru we krwi.
Obecne w dziurawcu garbniki wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, są pomocne w łagodzeniu dolegliwości układu trawiennego.
Hiperycyna to główna substancja aktywna zawarta w dziurawcu. Powoduje ona wzrost stężenia serotoniny, co jest bezpośrednio związane z poprawą nastroju. Substancja ta działa przeciwdepresyjnie i uspokajająco. Hiperycyna pozytywnie wpływa na procesy pamięci i koncentracji. Hiperforyna ma działanie antybakteryjne, a także antydepresyjnie. Warto podkreślić, że najważniejsze substancje czynne zawarte w dziurawcu nie rozpuszczają się w wodzie. Są natomiast rozpuszczalne w alkoholu.
Hypericum perforatum działa:
- przeciwdepresyjnie,
- rozkurczowo,
- uspokajająco.
Charakteryzuje się także:
- działaniem dezynfekującym,
- wzmacnia on naczynia krwionośne,
- pozytywnie wpływa na skórę,
- może być pomocny również na diecie odchudzającej.
Dziurawiec na depresję
Działanie dziurawca jest tak silne, że porównuje się je z działaniem leków przeciwdepresyjnych. Zawarte w nim aktywne substancje hamują rozkład serotoniny, co ma bardzo pozytywny wpływ na nastrój. Dziurawiec uspokaja, wycisza, pomaga przy problemach z zasypianiem. Jego spożywanie zaleca się w stanach wyczerpania nerwowego, a także u dzieci, które moczą się w nocy.
Jeżeli jesteśmy zainteresowani przede wszystkim przeciwdepresyjnym działaniem tej rośliny, pamiętajmy, że zawarta w niej hiperycyna i inne substancje odpowiedzialne za poprawę nastroju nie rozpuszczają się w wodzie. Spożywanie naparów z dziurawca nie pomoże więc w stanach obniżonego nastroju. Pozytywnych efektów możemy się spodziewać po preparatów na bazie dziurawca dostępnych w aptekach.
Dziurawiec na dolegliwości układu pokarmowego
Wszechstronny dziurawiec jest niezwykle przydatny w leczeniu dolegliwości wątroby, a także problemach trawiennych. Co więcej posiada on działanie żółciopędne i żółciotwórcze, a także przeciwbólowe i rozkurczające. Wodne wyciągi z tej rośliny pomagają leczyć stany zapalne błony śluzowej, jelit, żołądka i jamy ustnej. Przy jego pomocy można zmniejszyć wydzielanie soku żołądkowego, a także zminimalizować zaparcia, zgagę, biegunkę, nadmierne gazy i wzdęcia. Po dziurawiec warto sięgać w pierwszych stadiach kamicy żółciowej, a także chorobach wątroby.
Dziurawiec w kamicy moczowej i na oczyszczenie organizmu
Napary z dziurawca dzięki zawartości flawonoidów działają moczopędnie, dzięki czemu pomagają w usuwaniu toksyn z organizmu. Warto wykorzystać je, kiedy cierpimy na zmniejszone wydzielanie moczu (roślina ta sprawia, że ilość moczu może wzrosnąć nawet o trzydzieści procent), kamicę nerkową.
Dziurawiec na skórę
Wyciągi z dziurawca wykazują bardzo korzystny wpływ na skórę. Jest on wykorzystywany przy leczeniu bielactwa. Przy stosowaniu zewnętrznym na skórę przyspiesza on gojenie się ran, oparzeń, odmrożeń. Warto wykorzystywać go w leczeniu skóry dotkniętej wrzodami, trądzikiem czy ropniami.
Zarówno świeży, jak i suszony dziurawiec będzie pomocny w stanach zapalnych gardła, dziąseł i jamy ustnej. W celu redukcji stanu zapalnego należy płukać nim gardło.
Dziurawiec na odchudzanie
Hypericum perforatum należy do ziół, które mogą wspomagać i przyspieszać proces odchudzania. Jego pozytywny wpływ na układ nerwowy sprawia, że pomoże on osobom zajadającym stres. Zmniejszenie poziomu stresu sprawia, że sięganie po dodatkowe przekąski nie będzie konieczne.
Wodne roztwory dziurawca przyspieszają trawienie, są również pomocne w zapobieganiu takim dolegliwościom jak wzdęcia czy zaparcia, które często zdarzają się na diecie redukcyjnej.
Osoby odchudzające się z pewnością docenią również, że dziurawiec działa moczopędne i przyspiesza usuwanie organizmu z toksyn, co jest bezpośrednio powiązane z utratą wagi.
Uprawa dziurawca
Współcześnie coraz trudniej jest pozyskiwać dziurawiec z naturalnych źródeł. Jeżeli chcemy sami przygotować surowiec leczniczy najlepszym rozwiązaniem jest wyhodowanie tej rośliny we własnym ogrodzie. Dla dziurawca powinniśmy przygotować stanowisko słoneczne, gdyż w takich warunkach wydaje on najwięcej kwiatów. Jeżeli chodzi o glebę, roślina nie ma dużych wymagań, choć najlepiej radzi sobie w żyznych glebach z domieszką piasku.
Nasiona wysiewa się w październiku – wprost do gruntu. W okresie wiosenno-letnim dziurawiec można nawozić przy użyciu nawozów organicznych. W przypadku suszy młode rośliny należy podlewać, starsze poradzą sobie nawet w trudnych warunkach. Żeby roślina rosła bez przeszkód, konieczne jest regularne odchwaszczanie.
Okres kwitnienia dziurawca rozpoczyna się w czerwcu, kończy natomiast we wrześniu. Jego kwiatostany ścina się już na początku kwitnienia. Najlepszy czas na drugie cięcie to koniec sierpnia. Unikamy zbierania kwiatów przekwitniętych. Optymalna temperatura suszenia to czterdzieści stopni. Miejsce w którym suszymy dziurawiec powinno być przewiewne i zacienione.
Przeciwwskazania do stosowania dziurawca
Choć dziurawiec wykazuje niewątpliwie pozytywny wpływ na wiele aspektów naszego zdrowia, należy pamiętać, że istnieje wiele przeciwwskazań do jego stosowania.
Spożywania preparatów na bazie dziurawca powinny unikać osoby chore na anemię, gdyż zioło to pogarsza wchłanianie żelaza.
Kolejnym problemem w przypadku dziurawca jest fakt, że zwiększa on wrażliwość skóry na słońce (ze względu na zawartość hiperycyny). Z tego względu nie jest najlepszym pomysłem spożywanie ich latem. Szczególną ostrożność powinny zachować również osoby o jasnej karnacji, których skóra ma skłonność do poparzeń słonecznych. Jeżeli jednak zdecydujemy się na kurację dziurawcem, koniecznie pamiętajmy o kremach ochronnych z wysokim filtrem.
Wszystkie osoby zainteresowane dziurawcem powinny zdawać sobie sprawę, że wchodzi on w interakcje z niektórymi lekami, między innymi:
- warfaryną,
- cyklosporyną,
- dekstrometorfanem,
- teofiliną,
- amitryptyliną,
- i digoksynami.
Dziurawca nie mogą stosować kobiety w ciąży, a także kobiety karmiące piersią. Kobiety stosujące środki antykoncepcyjne muszą zdawać sobie sprawę, że dziurawiec osłabi ich działanie.
Jeżeli już przyjmujemy leki przeciwdepresyjne, dodatkowo stosowanie dziurawca należy bezwzględnie skonsultować z lekarzem.
Ciekawostki na temat dziurawca:
- Dziurawiec jest rośliną całkowicie odporną na mróz.
- Przez rolników dziurawiec uważany jest za chwast. Dzieje się tak dlatego, że obniża on jakość siana. Krowy, które spożywają takie siano dają mleko zabarwione na czerwono (odpowiedzialna jest za to hiperycyna). Dodatkowo zwierzęta mogą nabyć nadwrażliwości na światło.
- Inne spotykane nazwy dziurawca to: ziele świętego Jana, świętojańskie ziele, przestrzelon, dzwonki Panny Marii, krewka Matki Boskiej, boża krewka.
- Szczątki dziurawca znaleziono w wykopaliskach w Biskupinie.
- Dziurawiec często stosowany jest jako roślina dekoracyjna.
- W języku rosyjskim dziurawiec to zwieroboj (czyli zwierzobój). Nazwa ta jest spowodowana faktem, że roślina ta jest trująca dla niektórych zwierząt (zwłaszcza tych o jasnej sierści).
- O leczniczych właściwościach dziurawca pisał już Hipokrates.
- Dawniej wierzono, że dziurawiec posiada właściwości magiczne. Gałązki dziurawca wieszano zarówno w domach jak i oborach – miał on chronić bydło przed demonami, a ludzi przed złymi duchami. Palenie dziurawcem w piecu mogło odpędzić burzę, a położenie kilku gałązek na dachu – chronić dom przed piorunami.