Owoce czerwonej porzeczki są bardzo smaczne i zdrowe, a dodatkowo prezentują się niezwykle okazale. Jedyną ich wadą wydaje się fakt, że są nietrwałe, przez co znajdują zastosowanie przede wszystkim w przetwórstwie. Jakie wartości odżywcze ma czerwona porzeczka? W jaki sposób wpływa ona na zdrowie? Czy istnieją przeciwwskazania do spożywania tych owoców?
Czy jest czerwona porzeczka?
Mianem czerwonej porzeczki (nazywana jest również porzeczką dziką) nazywamy wieloletni, około dwumetrowy krzew, który zalicza się do rodziny agrestowatych. Roślina ta dziko rośnie na Syberii i w Europie. W Polsce zalicza się ją do gatunków pospolitych (występuje na terenie całego kraju z wyjątkiem Karpat, gdzie spotyka się ją dość rzadko). Sercowate liście czerwonej porzeczki są od spodu miękko owłosione, ich blaszka jest równa długości ogonka. Zebrane w grona kwiaty obupłciowe mają kolor zielono-żółty, a ich średnica dochodzi do ośmiu milimetrów. Okres kwitnienia rozpoczyna się w kwietniu, kończy natomiast w maju. Owocami są jadalne czerwone, półprzezroczyste, kuliste jagody o średnicy do jednego centymetra. W jednym owocu może się znajdować od trzech do nawet dwunastu nasion. Są one bogate w składniki odżywcze. Często wykorzystuje się je do produkcji przetworów. Znajdują także zastosowanie w kosmetyce.
Czerwona porzeczka – wartości odżywcze
Owoce czerwonej porzeczki są bardzo dobrym źródłem witamin i minerałów. Dostarczają nam między innymi witamin A, K, C, E, witamin z grupy B. Jeżeli chodzi o minerały – najwięcej jest w nich żelaza, potasu, a także selenu.
Czerwona porzeczka zawiera antocyjany (choć jest ich mniej niż w innych owocach jagodowych o ciemniejszym zabarwieniu), pektyny (czyli rozpuszczalny błonnik), garbniki, kwas elagowy (szacuje się, że stanowi on nawet pięćdziesiąt procent wszystkich zawartych w czerwonej porzeczce polifenoli), kwas bursztynowy, kwas jabłkowy, argininę, karotenoidy, kwas glutaminowy, czy kwas asparaginowy.
Czerwona porzeczka – wpływ na zdrowie
Spożywanie owoców czerwonej porzeczki poleca się w celu wzmocnienia pracy układu odpornościowego. Zawarte w niej antyoksydanty wychwytują, a następnie usuwają z organizmu wolne rodniki. W efekcie zmniejsza się prawdopodobieństwo zachorowania na poważne choroby, w tym również choroby nowotworowe (doprowadzają one do apoptozy komórek nowotworowych, zapobiegają ich namnażaniu się i chronią przed przerzutami). Przeciwutleniacze mogą ponadto spowalniać procesy starzenia się skóry i całego organizmu. Czerwone porzeczki mogą przyspieszać leczenie przeziębienia, a także anginy i grypy.
Dzięki zawartości witaminy A i karotenoidów owoce czerwonej porzeczki mogą wpływać ochronnie na wzrok.
Od dawna poleca się spożywanie porzeczek w profilaktyce chorób układu krążenia. Są one w stanie (między innymi dzięki wysokiej zawartości potasu) obniżać ciśnienie krwi, a także zmniejszać poziom złego cholesterolu (chronią tym samym przed miażdżycą). Działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy wykazują również liczne antyoksydanty.
Owoce czarnej porzeczki są bogate w pektyny i garbniki (posiadają właściwości ściągające), dlatego wpływają korzystnie na pracę układu pokarmowego. Ich regularne spożywanie przywraca prawidłową mikroflorę jelitową, chroni przed rozwojem niekorzystnych dla zdrowia drobnoustrojów, poprawia perystaltykę jelit (chroni przed wzdęciami i zaparciami), pomaga w usuwaniu z organizmu toksyn. Będą one pomocne przy chorobach wątroby, a także takich problemach jak zgaga. Czerwone porzeczki mogą ponadto pobudzać apetyt.
Zawarte w czerwonych owocach związki posiadają właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwbólowe. Mogą być one pomocne w łagodzeniu dolegliwości menstruacyjnych.
Współcześnie bardzo często poleca się czerwone porzeczki w przypadku dolegliwości dróg moczowych. Działają one moczopędnie, dlatego będą pomocne w leczeniu stanów zapalnych pęcherza moczowego i nerek. Mogą one przeciwdziałać tworzeniu się kamieni nerkowych.
Owoce czerwonej porzeczki zawierają wiele substancji, które korzystnie wpływają na stan naszej skóry, włosów i paznokci. Dodatkowo dzięki zawartości żelaza chronią one przed anemią.
Liście czerwonej porzeczki
Bardzo dużo mówi się o owocach czerwonej porzeczki, zapomina natomiast, że liście tej rośliny są równie wartościowe. Warto jest je zbierać, suszyć i używać do przygotowywania naparów. W liściach czerwonej porzeczki można znaleźć spore ilości witaminy C, garbniki, witaminę P, miedź, żelazo, czy też kwasy organiczne.
Napary z liści czerwonej porzeczki warto pić, gdy jesteśmy przeziębieni – działają one napotnie, przyspieszają leczenie infekcji. Ze względu na bogaty skład mogą uzupełniać niedobory witamin i minerałów w organizmie. Wykazują one działanie przeciwbólowe (można spróbować wykorzystać je w celu leczenia bólów migrenowych i menstruacyjnych), przeciwzapalne, antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Stosowane bezpośrednio na skórę przyspieszają gojenie się ran.
Przygotowanie naparu z liści czerwonej porzeczki jest bardzo proste. Wystarczy, że łyżeczkę suszonych liści zalejemy szklanką gorącej, ale nie wrzącej wody. Następnie przykrywamy szklankę i odstawiamy ją na około dziesięć minut. Taki napar można pić, wykorzystywać do płukania gardła, a także dodawać do kąpieli (będzie pomocny w przypadku leczenia dolegliwości skórnych).
Czerwona porzeczka na odchudzanie
Owoce czerwonej porzeczki można spożywać na diecie redukcyjnej. W 100 g zawierają one około 65 kcal, dlatego są w miarę bezpieczne dla osób pragnących schudnąć. Pamiętajmy jednak, żeby zachować ostrożność, gdyż mogą one wzmagać apetyt.
Korzyści ze spożywania czerwonej porzeczki na diecie są duże. Dzięki zawartości garbników i błonnika regulują one pracę układu pokarmowego. Są pomocne w oczyszczaniu organizmu z toksyn (pamiętajmy, że czasem to nadmierne nagromadzenie toksyn uniemożliwia nam schudnięcie).
Dodatkowo dzięki zawartości potasu chronią one przed obrzękami i nieestetycznym cellulitem wodnym.
Czerwona porzeczka – przeciwwskazania
Owoce czerwonej porzeczki są bezpieczne dla większości osób. Są jednak wyjątki. Nie powinny ich spożywać osoby z niską krzepliwością krwi (a to ze względu na obecność witaminy K). Nie będą one odpowiednie dla osób cierpiących na ostre stany zapalne błon śluzowych przewodu pokarmowego, czy chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy (będą nasilać podrażnienia).
Zastosowanie czerwonej porzeczki w kuchni
Czerwona porzeczka jest często wykorzystywana w kuchni. Doskonale smakuje na surowo, bez żadnych dodatków. Warunkiem jest jednak zjedzenie jej tego samego dnia, w którym została zebrana (owoce są niestety nietrwałe i po jednym dniu tracą świeżość). Zdecydowanie warto jest przygotowywać przetwory z czerwonej porzeczki – dżemy, konfitury, kisiele, nalewki, kompoty, czy syropy. Owoce te będą idealnym dodatkiem do ciast i deserów.
Czerwona porzeczka doskonale komponuje się z daniami słodkimi i wytrawnymi. Często dodaje się ją do mięs (szczególnie jagnięciny, wieprzowiny i dziczyzny – zawarte w owocach garbniki podbijają smak tych mięs), a także do serów (idealnie współgra z serami pleśniowymi).
Jak zrobić konfiturę z czerwonej porzeczki?
Do przygotowania konfitury z czerwonej porzeczki będziemy potrzebować jednego kilograma świeżych owoców i jednego kilograma cukru. Porzeczki dokładnie myjemy, suszymy i oczyszczamy z ogonków i szypułek. Cukier zalewamy dwoma szklankami wrzącej wody, mieszamy i gotujemy. Następnie dodajemy owoce i gotujemy przez około pół godziny na małym ogniu. Podczas gotowania usuwamy pianę, która tworzy się na powierzchni. Po upływie pół godziny zdejmujemy garnek z ognia i studzimy konfiturę.
Następnego dnia ponownie gotujemy owoce – tym razem do momentu aż staną się szkliste i przezroczyste. Gdy uzyskamy ten efekt, studzimy konfiturę i przelewamy ją do słoików, które szczelnie zakręcamy i układamy do góry dnem.
Nalewka z czerwonej porzeczki – przepis
Nalewka z czerwonych porzeczek to idealny, rozgrzewający trunek na chłodne wieczory. Do jej przygotowania będziemy potrzebować:
– dwóch kilogramów owoców czerwonej porzeczki,
– jednego kilograma cukru,
– 0,7 litra spirytusu,
– jednej szklanki wody (około 250 ml).
Owoce dokładnie myjemy, a następnie oczyszczamy z szypułek. Wsypujemy je do wcześniej przygotowanego, dużego szklanego słoja, po czym zasypujemy cukrem. Naczynie należy przykryć gazą i postawić w nasłonecznionym miejscu (na przykład na parapecie). Od czasu do czasu możemy przemieszać jego zawartość. Po upływie czterech dni dodajemy spirytus i szklankę wody. Zawartość mieszamy, naczynie szczelnie zakręcamy i odstawiamy na około dwa miesiące (można i na dłużej). Po upływie tego czasu odcedzamy owoce, a płyn przelewamy do czystych butelek. Porzeczki, które moczyły się w alkoholu można wykorzystać jako dodatek do deserów.
Jak zrobić kisiel z czerwonej porzeczki?
Sezon na czerwoną porzeczkę warto wykorzystać w stu procentach. Z czerwonych owoców można przygotować kisiel, który będzie zdrowszą i smaczniejszą alternatywą dla produktów dostępnych na sklepowych półkach.
Do przygotowania deseru będziemy potrzebować:
– około pół kilograma czerwonej porzeczki,
– dwie i pół szklanki wody,
– dwie i pół łyżki mąki ziemniaczanej,
– cztery łyżki cukru.
Porzeczki myjemy i oczyszczamy. Część z nich odkładamy na bok (będą służyły do dekoracji), a resztę razem z cukrem i dwiema szklankami wody wsypujemy do garnka. Gotujemy do momentu aż cukier się rozpuści, często mieszamy. W połowie szklanki wody, która nam pozostała rozrabiamy mąkę. Kiedy owoce zaczną wrzeć, dodajemy mąkę z wodą i mieszamy do momentu aż kisiel stanie się gęsty. Przelewamy go do miseczek, a kiedy przestygnie, dekorujemy świeżymi porzeczkami.
Przepis na kompot z czerwonej porzeczki
Kompot z czerwonych porzeczek będzie idealnym dodatkiem do letniego obiadu. Doskonale smakuje zarówno na ciepło, jak i na zimno. Składniki, które będą nam potrzebne do jego przygotowania to:
– jeden kilogram czerwonych porzeczek,
– dwa litry wody,
– cukier (ewentualnie ksylitol lub miód do posłodzenia – w ilościach jakie są dla nas optymalne).
Porzeczki myjemy, a następnie usuwamy z nich szypułki. Przekładamy owoce do garnka i zalewamy je wodą. Kiedy kompot zacznie wrzeć, gotujemy jeszcze przez około dziesięć minut. Po tym czasie odcedzamy owoce (można wykorzystać je jako dodatek do deseru). Kompot z czerwonych porzeczek można pić bez cukru (wersja dietetyczna) lub z dowolną ilością substancji słodzącej.
Uprawa czerwonej porzeczki
Czerwone porzeczki smakują znakomicie, są zdrowie, a w dodatku ich krzewy są bardzo efektowne. Z powyższych względów warto jest pomyśleć o ich posadzeniu we własnym ogrodzie.
Najlepszym terminem na sadzenie krzewów porzeczki jest przełom października i listopada. Możliwe jest także posadzenie ich wiosną. Choć czerwona porzeczka może rosnąć w każdej glebie ogrodowej, najlepiej czuje się w glebach żyznych i przepuszczalnych (optymalne pH dla porzeczki mieści się w przedziale między 6 a 6.5). Do nawożenia krzewów dobrze jest wybrać obornik, ewentualnie ziemię kompostową.
Podczas sadzenia trzeba pamiętać, że odległość pomiędzy poszczególnymi krzewami powinna wynosić minimalnie półtora metra. Krzew trzeba posadzić na takiej samej głębokości, na jakiej rósł w szkółce.
Porzeczka daje najsmaczniejsze owoce, kiedy zapewnimy jej stanowisko słoneczne i osłonięte od wiatru (choć poradzi sobie również na stanowisku lekko zacienionym). Warto pamiętać, że młode porzeczki wymagają regularnego podlewania (szczególnie podczas upalnych, letnich dni).
Przez pierwsze cztery lata po posadzeniu nie powinno się przycinać porzeczek. Dopiero po upływie tego czasu można zdecydować się na takie zabiegi.
Choć porzeczki wykazują wysoką odporność na działanie niskich temperatur, młode okazy dobrze jest na początku zabezpieczać przed mrozem.
Zanim zdecydujemy się na posadzenie czerwonej porzeczki, musimy zdawać sobie sprawę, że może być ona atakowana przez choroby roślin, a także szkodniki. Najpopularniejsze choroby, którymi zagrożone są krzewy porzeczki to: biała plamistość liści porzeczek, rdza, wejmutkowo-porzeczkowa, amerykański mączniak agrestu, szara pleśń, rewersja porzeczki czarnej, a także antraknoza liści porzeczek. Jeżeli chodzi o szkodniki, przed którymi trzeba chronić porzeczki, są to: czerwce, zwójka różóweczka, krzywik porzeczkowiaczek, mszyce (porzeczkowa, porzeczkowo-czyściecowa), wielkopąkowiec porzeczkowy, przędziorek chmielowiec, czy też przeziernik porzeczkowiec.
