Czarny bez jest od tysięcy lat wykorzystywany przez medycynę ludową. Zawiera on witaminy i minerały, a także inne substancje wzmacniające odporność organizmu. Po kwiaty i owoce czarnego bzu można sięgać zarówno zimą jak i latem. Niewielu z nas zdaje sobie sprawę, że roślina ta ma również działanie odchudzające. Czym jeszcze zaskoczy nas czarny bez?
Czym jest czarny bez?
Czarny bez jest to wysoki krzew zaliczany do rodziny piżmaczkowatych. Występuje on na całym terytorium Polski. Można go spotkać również na innych kontynentach – w Afryce, Azji, Ameryce Północnej i Południowej, a nawet Australii i Nowej Zelandii. Czarny bez osiąga zazwyczaj od czterech do dziesięciu metrów wysokości, ma prosto wzniesione pędy, a jego kwiaty są zebrane w kwiatostany kształtem przypominającym parasole – przybierają one barwę od białej po kremową. Owoce czarnego bzu to czarne, mięsiste jagody, które dojrzewają na przełomie sierpnia i września. Czarny bez posiada wiele witamin i minerałów, a także glikozydy antocyjanowe, pektyny, garbniki i kwasy owocowe. Nie należy spożywać go w postaci surowej, gdyż zawiera on substancje toksyczne, które są niszczone podczas obróbki termicznej. Właściwości lecznicze czarnego bzu były znane już w okresie paleolitu. W celach leczniczych wykorzystuje się zarówno owoce, kwiaty, jak i korę czarnego bzu.
Jakie właściwości ma czarny bez?
W kwiatach czarnego bzu znajdziemy duże ilości olejków eterycznych, które są odpowiedzialne za ich odurzający zapach. Są one źródłem cennych dla zdrowia flawonoidów – między innymi kwercetyny, kemferolu i rutyny. W kwiatach znajdują się ponadto kwasy organiczne, aminy, garbniki, sole mineralne i związki o napotnym działaniu.
Owoce czarnego bzu to z kolei źródło antocyjanów, kwasów organicznych, kwasów wielofenolowych, witamin – szczególnie witaminy A, C, witamin z grupy B, minerałów – potas, wapń, magnez, sód, fosfor, sód, żelazo, miedź, mangan i cynk . Zawierają one ponadto pektyny i niewielkie ilości olejków eterycznych.
Surowe owoce czarnego bzu, a także kora i korzeń tej rośliny zawierają substancje toksyczne – sambunigrynę i prunazynę. Ich spożycie może spowodować nudności i wymioty. Z tego względu ważne jest, żeby przed spożyciem poddać czarny bez obróbce termicznej, która unieszkodliwi toksyny. Wolne od toksyn są natomiast kwiaty czarnego bzu.
Czarny bez na przeziębienie i wzmocnienie odporności
Czarny bez od dawna stosowany jest jako naturalny lek na przeziębienie. Jego kwiaty i owoce działają napotnie (a więc obniżają temperaturę ciała), dodatkowo owoce wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. W celu leczenia przeziębienia można wykorzystać zarówno sok z owoców lub napar z kwiatów czarnego bzu. Roślina ta wzmacnia błony śluzowe dróg oddechowych, dzięki czemu uodparnia nas na infekcje. Co więcej ułatwia wykrztuszanie i pomaga pozbyć się kataru.
Duża ilość przeciwutleniaczy sprawia, że czarny bez świetnie sprawdzi się w profilaktyce przeciwnowotworowej, opóźni również procesy starzenia.
Czarny bez na odchudzanie
Czarny bez jest polecany osobom, które chcą zrzucić kilka nadprogramowych kilogramów. W celach odchudzających można wykorzystać napary z kory czarnego bzu, a także kwiaty, które przyspieszają przemianę materii. Zawarta w tej roślinie cholina chroni przed nadmiernym odkładaniem się tkanki tłuszczowej w organizmie. Owoce czarnego bzu pomagają w szybkim usuwaniu toksyn, co również przyspiesza proces odchudzania. Mają również lekkie działanie przeczyszczające.
Olejek sporządzony na bazie czarnego bzu zwalcza cellulit, ujędrnia i wygładza skórę, dzięki czemu nasze ciało wygląda szczuplej.
Czarny bez w kosmetyce
Czarny bez wykazuje pozytywny wpływ na skórę, dlatego często wykorzystuje się go w kosmetyce. Docenią go osoby mające problemy z pękającymi naczynkami, gdyż działa on na nie ochronnie. Napary z czarnego bzu działają przeciwzapalnie, dlatego warto stosować je do pielęgnacji skóry trądzikowej. Pomagają również szybko i skutecznie oczyszczać cerę.
Przeciwzapalne właściwości kwiatów czarnego bzu sprawiają, że napar z nich wykonany będzie pomocny przy zapaleniu spojówek – należy przemywać nim oczy.
Witaminy A i C, a także polifenole pomagają w spowalnianiu procesów starzenia się skóry. Współcześnie czarny bez jest popularnym składnikiem kremów i maseczek przeznaczonych dla skóry z objawami starzenia.
Kiedy zbierać czarny bez?
Owoce czarnego bzu należy zbierać, kiedy są już w pełni dojrzałe. Zbiory powinny odbywać się po deszczu, jednak podczas słonecznych dni.
Inaczej wygląda sytuacja w przypadku kwiatów – zbieramy je jak tylko rozkwitną. Najlepszy czas na zbiory to ciepły, słoneczny dzień.
Czarny bez – zastosowanie w kuchni
Czarny bez to roślina, którą od wieków wykorzystuje się w kuchni. Ogromną popularnością cieszy się syrop z kwiatów czarnego bzu. Same kwiaty smakują wybornie, kiedy zapieczemy je w cieście naleśnikowym. Z owoców czarnego bzu przygotowuje się natomiast soki, syropy, nalewki, dżemy i konfitury.
Jak przygotować syrop z kwiatów czarnego bzu?
Syrop z kwiatów czarnego bzu znakomicie wzmacnia układ odpornościowy, a dodatkowo wybornie smakuje. Jego przygotowanie jest proste, dlatego warto pomyśleć o przygotowaniu zapasów na sezon jesienno-zimowy.
Do wykonania syropu będziemy potrzebować:
- około czterdzieści w pełni rozwiniętych kwiatostanów czarnego bzu,
- pięć cytryn,
- dwa kilogramy cukru,
- dwa litry wody.
Pierwszym krokiem jest oddzielenie kwiatów od zielonych łodyżek – można je oderwać, obciąć nożem lub nożyczkami. Tak przygotowane kwiaty zalewamy wrzącą wodą, przykrywamy i odstawiamy na noc. Napar przecedzamy, dodajemy cukier i sok z wyciśniętych cytryn. Całość podgrzewamy do momentu aż cały cukier się rozpuści. Bardzo ważne jest, żeby syropu nie gotować.
Kolejnym etapem jest przelanie syropu do oddzielnych naczyń – słoików lub butelek. Syrop z kwiatów czarnego bzu należy przechowywać w lodówce.
Jak zrobić syrop z owoców czarnego bzu?
Owoce czarnego bzu są równie wartościowe co kwiaty, dlatego warto wykonać z nich syrop, który rozgrzeje nas podczas chłodniejszych dni. Do jego wykonania potrzebujemy:
- około jednego kilograma w pełni dojrzałych owoców czarnego bzu,
- kilograma cukru,
- wody.
Pierwszym krokiem jest dokładne oczyszczenie owoców i oddzielenie ich od gałązek. Następnie przekładamy je do garnka, zasypujemy cukrem i zalewamy niewielką ilością wody. Całość gotujemy na małym ogniu do chwili, kiedy owoce zaczną puszczać sok. Syrop należy przecedzić i przelać do oddzielnych słoików lub butelek.
Sprawdzony przepis na nalewkę z czarnego bzu
Nalewka z czarnego bzu jest niezwykle przydatna w leczeniu przeziębień, gdyż działa napotnie, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Dodatkowo wspomaga ona pracę układu krążenia. Do przygotowania nalewki będziemy potrzebować:
- około 700 g dojrzałych owoców czarnego bzu,
- pół litra wody,
- 700 ml wódki,
- 200 ml spirytusu,
- sok z połowy cytryny,
- szklankę cukru,
- pół szklanki wody.
Owoce czarnego bzu należy dokładnie oczyścić, a następnie oddzielić od gałązek. Jeżeli część z nich jest niedojrzała, konieczne wyrzućmy te, które nie nadają się do spożycia.
Czarny bez należy umieścić w garnku, zalać 500 ml wody i zagotować. Następnie należy je przecedzić (do tego celu możemy wykorzystać drobne sito).
Tak uzyskany sok mieszamy z wódką i spirytusem. Do nalewki dodajemy jeszcze sok z cytryny. Całość przelewamy do butelek, zamykamy i odstawiamy na tydzień.
Po upływie siedmiu dni przygotowujemy syrop ze szklanki cukru i połowy szklanki wody. Syrop łączymy z zawartością butelek.
Całość ponownie przelewamy do butelek, które zakręcamy i pozostawiamy w ciemnym pomieszczeniu na co najmniej trzy miesiące.
Ciekawostki dotyczące czarnego bzu:
- na świecie występuje ponad dwadzieścia gatunków czarnego bzu,
- czarny bez jest uważany za jedną z najstarszych roślin leczniczych na świecie. Podobno był znany już w epoce kamienia łupanego,
- w wielu kulturach czarny bez powiązany był ze śmiercią. Przy pomocy gałęzi tej rośliny mierzono zmarłego, żeby wykonać dla niego trumnę. Czarny bez był także podstawą dla wieńców pogrzebowych. Co więcej jego gałęzie służyły do wykonania daszków osłaniających nagrobne krzyże. Mało tego – pod czarnym bzem wylewano wodę, w której kąpany był zmarły. Taka praktyka miała chronić rodzinę nieboszczyka przed śmiercią,
- inne nazwy czarnego bzu to: bez apteczny, bez lekarski, bez pospolity, bzowina, holunder, hycka, hyczka,
- w dawnych czasach wierzono, że kiedy czarny bez zmarnieje – jest to znak, że wkrótce nastąpi susza,
- przestrzeń pod koroną czarnego bzu miała w przeszłości moc uzdrawiania, dlatego pod drzewo często przynoszono chorych,
- w czasach średniowiecza sadzenie czarnego bzu w okolicach zamków rycerskich czy domostw miało chronić ich mieszkańców przed chorobami,
- w kulturze germańskiej czarny bez był nierozerwalnie związany z Hel – bóstwem ciemności i śmierci,
- jeżeli czarny bez zakwitał powtórnie, oznaczało to zbliżającą się śmierć młodej osoby,
- w Polsce czarny bez powiązany był ze złymi duchami. W bardzo trudnych sytuacjach powierzano mu chorych ludzi, w nadziei, że pomogą im złe moce,
- sok z owoców czarnego bzu używany był dawniej do farbowania brwi i rzęs,
- czarny bez stanowi jeden ze składników likieru sambuca.
Czarny bez ma także silne działanie antybakteryjne i odkażające nerki, dlatego jest jednym ze składników naturalnego